سجاياي اخلافي سعدي

[║★║فاطمی║★║]

بنام تو اي مهربان بنده نواز

سعدى شيرازى، بى‏ترديد بزرگترين شاعرى است كه بعد از فردوسىآسمان ادب فارسى را به نور خيره‏كننده خويش روشن ساخت و آن روشنى چنان بود كه هنوزپس از گذشت هفت قرن از تاثير آن كاسته نشده است و اين اثر تا پارسى برجاست همچنانبرقرار خواهد ماند. زبان فصيح او زبان دل، و عشق و محبت او خود نشانه تمام عيارىاست از «آدميت‏» به همان معنى كه خود بيان كرده است.

درين مقام سخن گفتن از ترجمه احوال،مسافرتها، تحصيلات و حوادث ايام و هنر سعدى در پروراندن نثر مسجع زيبا و اشعاردلپذير سهل و ممتنع و پند و اندرزهاى دلنشين شاعر را به وقتى ديگر مى‏گذاريم و تنهااز سجاياى اخلاقى شاعر، به كوتاهى، ياد مى‏كنيم كه چكيده و حاصل عمر پرباراوست.

از احوال وشرح زندگانى او چندان اطلاعاتى در دست نيست چرا كه بدبختانه ايرانيان در ثبت احوال ابناء نوع خود مسامحه وسهل‏انگارى ورزيده‏اند چنان كه كمتر كسى از بزرگان ما جزئيات زندگانيش معلوم است ودرباره شيخ سعدى مسامحه بجايى رسيده كه حتى نام او هم بدرستى ضبط نگرديده است.

اين كه از احوال شيخ سعدى اظهار بى‏ خبرى مى ‏كنيم از آن رو نيست كه درباره وى سخن نگفته و حكاياتى نقل نكرده باشند، نگارش بسيار اما تحقيق كم بوده است و بايد تصديق كرد كه خود شيخ بزرگوار نيز در گمراه ساختن مردم درباره خويش اهتمام ورزيده، زيرا كه براى پروردن نكات حكمى و اخلاقى كه در خاطر داشته است ‏حكاياتى ساخته و وقايعى نقل كرده و شخص خود را در آن وقايع دخيل نموده و از اين حكايات فقط تمثيل را در نظر داشته است نه واقعيت را.

سجاياى اخلاقى سعدى

از جمله سجاياى اخلاقى سعدى كه آن را دركمتر شاعر و نويسنده‏اى مى ‏توان يافت، شهامت او در بيان حقايق و لحن عتاب ‏آميزش دربرابر حاكمان و قدرتمندان زمان و دنياداران از خدا بى‏ خبر و زاهد نماهاى بى‏بصر است. هر چند در ميان آثار او قصايدى كه به سنت‏شاعران ستايشگر سروده شده است، اندك نيست، اما تفاوت اين مدايح با ساير آثار مشابه در اين است كه سعدى به رغم ديگر گويندگانمداح متملق، بجاى چاپلوسى و مبالغه در اوصاف ممدوح، غالبا به عنوان ناصحى دلسوز وبيم‏دهنده، صاحبان زر و زور و تزوير را به بى‏ثباتى دنيا و زوال پذيرى قدرتهاى مادىو بد فرجامى ستمگران متوجه مى‏كند و با تازيانه هوشيارى بخش ملامت و نصيحت، به تاديب ممدوحان خويش مى‏پردازد و به ديندارى و خداپرستى و عدالت و نيكوكارى دعوتشان مى‏كند.
ايمان مذهبى و اعتقاد راسخ سعدى به مبانى دينى از قصايد غرا در توحيد و اشعارى كه در بزرگداشت نبى‏اكرم‏صلى الله عليه وآله سروده است، بروشنى پيداست. او در عالم عشق‏ورزى به «عشق محمد و آل محمد» بسنده مى‏كند

سعدى اگر عاشقى كنى و جوانى عشق محمدصلى الله عليه وآله بس است و آل محمد صلى الله عليه وآله (1)

نيل به رستگارى و صفا را در پيروى از طريق پيامبر اسلام‏صلى الله عليه وآله مى‏داند، چنان كه گفته است:

مپندار سعدى كه راه صفا
توان رفت جز از پى مصطفا

سعدى به خلق جهان كه همه يكسره نهال خدايند، مهر مى‏ورزد. او مبشر صلح و بشردوستى است. در چشم انداز جهان‏آرمانى او، بنى آدم اعضاى يك پيكر و در آفرينش از يك گوهرند . و چون كرامت انسانى و آزادى اودر نظرش اهميت فراوان دارد، غايت آرزويش تفاهم ميان ملتها و از بين رفتن خصومتها وكدورتها است و در اين عرصه با احساس مسؤوليت و غمخوارى نسبت‏به ناتوانان، خطاب به مصلحان و خيرانديشان، چنين سفارش مى‏كند:

تو كز محنت ديگران بى‏غمى
نشايد كه نامت نهند آدمى

صرف‏نظر از مقام والاى سعدى در هنرشاعرى و نويسندگى كه «حد همين است‏ سخنرانى و زيبايى را» انديشه‏هاى بلند و عواطف لطيف و انسانى اين متفكر بزرگ، آن اندازه در قلمرو زبان و ادبيات فارسى و آثارشاعران ايرانى و غير ايرانى نفوذ كرده است كه نام وى را در زمره درخشانترين چهره‏هاى ادبى جهان ثبت نموده و روشناييهاى آثارش را چراغى فراراه نسلهاى آينده قرار داده است.

ادامه دارد ....

[معتکف]

بله سعدی نه تنها دارای سجایای والای اخلاقی است بلکه:استاد اخلاق برای هر قشری از اجتماع در جامعه هر عصر و زمانی است.نه تنها استاد سخن گفتن بلکه آموزنده سخن شنفتن نیز هست...در ابتدای متن گفتید :
(او بزرگترین شاعری است...)باید عرض کنم که اگر چنین بگوییم او و امثال او را کوچک شمرده ایم بلکه باید بگوییم که آنها خداشناسان و عرفایی بوده اند که چنین آثاری تراوشی کوچک باز مانده از چنین اشخاصی است.....