آثار گوناگون مسجد

[hosin65]

<h1>آثار گوناگون مسجد


آثار فردي


1. بررسي آثار عبادي مسجد


يكي از اركان اساسي اديان الهي و به ويژه اسلام، عبادت است. عبادت؛ يعني راز و نياز كردن با خداوند و نجوا گفتن با او. جوهر و جان اين نيايش، حضور قلب و توجه به خداست.[1] براي فراهم شدن عبادتي اين چنين، به شرايط و عوامل فراواني نياز هست كه مكان عبادت، يكي از آن هاست. براي نمونه، نماز در كوچه و خيابان، حتي در صورت درست بودن، نمي تواند با حضور قلب همراه باشد. اسلام با در نظر گرفتن مكاني به نام مسجد و قرار دادن مقرراتي ويژه براي آن، در حقيقت مكان مناسبي را براي نماز و ارتباط بندگان با خداوند پيش بيني كرده است. نام مسجد، گواه درستي اين سخن است. مسجد؛ يعني جاي سجده، كرنش در پيشگاه خداوند و به ديگر سخن؛ يعني جايگاه نماز و تقرب جستن به خداوند بزرگ؛ زيرا سجده، برترين نمونه و شكل عبادت و بندگي است.
</h1>

[منتظرمهدی زهرا]

یکی از ارکان اساسی ادیان الهی و به ویژه اسلام، عبادت است. عبادت؛ یعنی راز و نیاز کردن با خداوند و نجوا گفتن با او. جوهر و جان این نیایش، حضور قلب و توجه به خداست. ^[۱]
برای فراهم شدن عبادتی این چنین، به شرایط و عوامل فراوانی نیاز هست که مکان عبادت، یکی از آن‌هاست. برای نمونه، نمازدر کوچه و خیابان، حتی در صورت درست بودن، نمی‌تواند با حضور قلب همراه باشد. اسلام با در نظر گرفتن مکانی به ناممسجد و قرار دادن مقرراتی ویژه برای آن، در حقیقت مکان مناسبی را برای نماز و ارتباط بندگان با خداوند پیش بینی کرده است. نام مسجد، گواه درستی این سخن است. مسجد؛ یعنی جای سجده، کرنش در پیشگاه خداوند و به دیگر سخن؛ یعنی جایگاه نماز و تقرب جستن به خداوند بزرگ؛ زیرا سجده، برترین نمونه و شکل عبادت و بندگی است.

← معبد در اسلام و دیگر ادیان
بشر بر پایه فطرت خود، توحید و یگانگی خداوند را درک می‌کند و ذات پاک حق را از وابستگی به زمان و مکان خاص، منزه می‌داند. با این حال، گویا یک گرایش فطری دیگر نیز او را وادار می‌کند تا در مکانی که انتساب بیشتری با خداوند دارد به عبادت او بپردازد. گویا جایگاهی که منسوب به خداست، بهتر می‌تواند بشر را از امواج دغدغه‌ها و اضطراب‌ها دور و به ساحل آرامشنزدیک کند. از همین رو، تاریخ معبد و پرستش‌گاه، به‌اندازه عمر انسان قدمت دارد. باستان شناسان از معبدهایی خبر می‌دهند که از آغاز پیدایش انسان وجود داشته‌اند. قرآن مجید نیز نام معروف ادیان الهی را با نام پرستش گاه‌های آن‌ها همراه کرده است.^[۲] پیروان ادیان گذشته وظیفه داشتند که نماز را فقط در پرستش گاه‌های خود به جا آورند و نمازگزاران در خارج از معبد، تنها از روی ناچاری برای آنان روا بوده است.
در اسلام با آن که بر نمازگزاران در مسجد تاکید فراوان شده، ولی نماز در خارج از مسجد نیز صحیح است. این حکم الهی علاوه بر آن که کار را برای امتپیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسل� �) آسان کرده است، نکته‌ای لطیف نیز در خود پنهان دارد که عالمان الهی آن را چنین بیان کرده‌اند: در حقیقت، با آن که همه زمین با خداوند نسبت یکسانی دارد، ولی خداوند به لطف خویش با مسجد، معامله خانه را می‌کند؛ یعنی آن‌ها را محل دیدار و مجلس انس و زیارت قرار داده است. این بدین معناست که تعیین مجلس دیدار و حضور را به اختیار ما واگذار فرموده و این از بزرگ‌ترین بزرگواری‌هاست. ^[۳]
با آن که همه گستره خاک برای امت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسل� �) همچون، مسجد است، ولی مسجد به معنای اصطلاحی آن، جایگاه و محفلی ویژه برای عبادت خالصانه به شمار می‌رود. از همین رو، جنبه‌های عبادی مسجد، از دیگر جنبه‌های آن برجسته‌تر و پرفروغ‌تر می‌نماید.

← قرآن و جنبه‌های عبادی
در قرآن، هر جا سخن از مسجد به میان آمده، جنبه‌های عبادی آن به عنوان نقش اولیه و بنیادین این جایگاه مقدس، مورد تاکید قرار گرفته است. خداوند بزرگ می‌فرماید: «و مساجد ویژه خداست، پس هیچ کس را با خدا مخوانید». ^[۴] و در آیه دیگر می‌فرماید: «پروردگارم بر دادگری فرمان داده است و اینکه در هر مسجدی روی خود را مستقیم (به سوی قبله) کنید و در حالی که دین خود را برای او خالص گردانیده‌اید وی را بخوانید، همان گونه که شما را پدید آورد و به سوی او باز می‌گردید». ^[۵]
این آیه به روشنی می‌فهماند که مسجد، کانون پرستش خالصانه است. خداوند بزرگ در جایی دیگر، مسجد را جایگاهی معرفی می‌کند که در آن نام خداوند فراوان برده می‌شود. «و مساجد یذکر فیها اسم الله کثیرا؛ ^[۶] و مساجدی که نام خدا در آن‌ها بسیار برده می‌شود». با توجه به آیه‌های ۳۶ و ۳۷ سوره نور نیز مسجد، پایگاه تجمع مردانی است که صبح و شام در آن جا به تسبیح و عبادت مشغولند و هیچ تجارت و معامله‌ای آنان را از یاد خداوند باز نمی‌دارد. ^[۷] پس مسجد نخست، کانون عبادت و نماز و راز و نیاز مؤمنان با خداست. از همین رو، قرآن کریم کسانی که مردم را از یاد کردن خدا در مسجد باز می‌دارند، از ستم‌پیشه‌ترین انسان‌ها به شمار می‌رود. ^[۸]

← روایات جنبه‌های عبادی
پیشوایان معصوم نیز به پیروی از قرآن، بر جنبه‌های عبادی مسجد بسیار تاکید کرده‌اند. نیم نگاهی به آداب و احکام مسجد، این نکته را روشن می‌کند. بیشتر این احکام نشان می‌دهد که اسلام در پی آن است که مسجد جایگاهی مناسب برای یاد کردن پروردگار باشد و مؤمنان بتوانند در آن جا با حضور قلب، خدا را پرستش کنند. به این منظور، در احکام اسلامی، انجام دادن هر کاری که ممکن است مسجد را از ایفای چنین نقشی باز دارد، نامطلوب شمرده شده است.
آراستن مسجد با طلا، نقاشی کردن مسجد، خرید و فروش، قضاوت کردن و اجرای حدود در مسجد، ورود دیوانگان و خردسالان به مسجد، هم چنین انجام کارهایی چون بلند کردن صدا و بیان سخنان بیهوده و اعلام اشیای گم‌شده و کارهایی از این دست در مسجد، هر کدام می‌تواند انسان را از توجه به نماز و عبادت باز دارد.
تاکید بر حضور در مسجد، با حالت طهارت و پاکیزگی، ترغیب نمازگزاران نسبت به آراستن خود و استفاده از عطر و بوی خوش و زدودن بوی بد از دهان و بدن به هنگام حضور در مسجد نیز به همین سبب است. گاه دیده می‌شود که بوی ناخوشایند بدن کسی در مسجد، فضا را برای جمعی از نمازگزاران غیر قابل تحمل می‌کند و آنان را از عبادت باز می‌دارد. سخن گفتن درباره امور دنیوی نیز با محیطی که برای عبادت و یاد خداوند بنا شده، تناسبی ندارد و زمینه را برای تشویش ‌اندیشه‌های نمازگزاران فراهم می‌کند. ^[۹]