با چه كسي دوست شويم؟

[شهودي]

به نام خدا

انسان موجودي است اجتماعي و دوستي و انس با ديگران لازمه ي زندگي اوست. احساس نياز به معاشرت صميمانه و همدلي و همراهي با ديگران از يك سو، و نقش محوري دوست در شكل گيري شخصيت اجتماعي و سرنوشت انسان از ديگر سو، اهميت توجه به انتخاب دوست را نشان مي دهد.

در اين رابطه به دو سخن از مولي الموحدين حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام اشاره مي شود:

- "غريب كسي است كه او را دوست نباشد."

(غررالحكم و دررالكلم، ج 4، ص 414، ش 9455)

- "همنشين صالح و شايسته بهتر از تنهايي است، ولي تنهايي از همنشين بد بهتر است."

(بحارالانوار، ج 74، ص 189)

ترديدي نيست كه دوست؛ در دين، اعتقادات، رفتار، كردار و زندگي شخصي و اجتماعي انسان تأثير به سزايي دارد و بدين جهت ازمهمترين معيارها براي قضاوت درباره انسان، دوست و همنشين اوست. چنانچه حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام مي فرمايند:

-"هر كس را از آن كه دوست اوست مي شناسند."

(نهج البلاغه، نامه 69)

تو اول بگو با كيان دوستي
من آنگه بگويم كه تو كيستي

خداوند متعال در سوره مباركه فرقان مي فرمايد:

وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا. يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا.

(سوره مباركه فرقان – آيات 27 و 28)

و به خاطر بياور روزي را كه ظالم دست خويش را از شدت حسرت به دندان مي‏گزد و مي‏گويد: اي كاش با رسول خدا راهي برگزيده بودم. اي واي بر من! كاش فلان (شخص گمراه) را دوست خود انتخاب نكرده بودم!

و نيز در سوره مباركه مدثر اشاره دارد كه در روز قيامت از اهل آتش سؤال مي شود: چه چيز شما را به دوزخ فرستاد؟ و آنها يكي از علت ها را همنشيني و همصدايي با اهل باطل بر مي شمرند.

با توجه به اهميت موضوع ياد شده، با ياري خداوند سبحان در اين تاپيك به بيان ملاك ها و معيارهاي انتخاب دوست وخصوصيات و صفات دوستان شايسته و ناشايسته از منظر اسلام مي پردازيم. اميد است شما بزرگوارن نيز نظرات صائب و تجربيات ارزشمند خود را در اين زمينه بيان نماييد تا مورد استفاده همگان قرار گيرد.

[شهودي]

باسمه تعالي

رسول گرامى اسلام حضرت محمد صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:

قـال الحـواريـون لعـيـسـى يـا روح الله مـن نـجـالس؟ قال: من يذكركم الله رؤ يته و يزيد فى علمكم منطقه و يرغبكم فى الاخرة عمله.

(بحارالانوار، ج 77، ص 147)

حواريون از حضرت عيسى‏ عليه السلام پرسيدند: يا روح الله ! با چه كسى همنشين شويم ؟ فرمود: با كسى كـه ديـدار او شما را بـه ياد خدا بيندازد و گفتارش به علم شما بيفزايد و كردارش شما را به آخرت ترغيب و تشويق كند.

اميد است همه ي ما در انتخاب دوست به اين سه ويژگي مهم توجه كنيم.

[╫❀نیایش❀╫]

مولا علی (ع) :

دوستی کسانی که به خاطر خدا دوستند ادامه پیدا میکند ، چون عامل آن دوستی ، دائمی است ( ولی ) دوستی برادرانی که به خاطر دنیا دوست شده اند بریده میشود ، زیرا عوامل آن دوستی ها زود از بین می رود. غررالحکم جلد 2 حدیث 1795 ، 1796

[╫❀نیایش❀╫]

امام صادق (ع) :



محبوبترین برادرانم(دوستانم) نزد من کسی است که عیبهای مرا پیش من هدیه آورد ( و آنها را به من گوشزد کند.)



اصول کافی جلد 4 صفحه 452

[4 فصل]

چه كسي دوست من است؟

معيار و آداب دوستي و رفاقت در نگاه امامان

حضرت سجاد عليه السلام از شخصي پرسيدند: آيا كسي بر شما وارد مي‌شود از دوستان كه هر چه نياز دارد از كيسه شما بدون اجازه بردارد؟ عرض كرد: خير. حضرت فرمود: بنابراين شما با يكديگر برادر و دوست نيستيد. هل يدخل احدكم يده في كمّ اخيه و كيسه فيأخذ منه ما يريد من غير اذن قال لا قال لستم باخوان. محجة البيضأ / 3 / 320

1 معيار دوستي بر اساس تقوا
قال علي عليه السلام: احبب الاخوان علي قدر التقوي. بحار / 78 /3 3
برادران (ديني‌ات) را به اندازه تقواي آنان دوست بدار.

2 اعلام دوستي
قال رسول الله صلّي اللّه عليه و آله: اذا احب احدكم صاحبه او اخاه فليعلمه فانّه اصلح لذات البين.بحار / 74 / 182
هرگاه يکي از شما برادر و همراه خود را دوست داشت و علاقه‌مند بود، بايد او را از محبت و علاقه خودآگاه ساز چرا که اين کار موجب بهبودي روابط مي‌شود.
قال رسول الله صلّي اللّه عليه و آله: اذا احببت رجلا فاخبره. بحار / 74 / 181
هر گاه کسي را دوست داشتي، مطّلعش کن.

3 عدم شوخي و جدال با دوست
قال الصادق عليه السلام: اذااردت ان يصفولك ودّاخيك فلاتمازحنّه و لا تمارينّه. بحار/78/291
هرگاه خواستي رفاقت و دوستي برادرت با تو پاکيزه (و دور از تيره‌گي و کدورت) باشد، با او شوخي نكن و در صحبتهايت با وي بحث و جدل ننما.
نكته:شوخي کردن و شاداب بودن و شاد کردن ديگران صفتي است بسيار خوب و پسنديده و منظور از پرهيز از شوخي کردن در اينجا منظور شوخي‌هايي است که به دور از ادب بوده و يا کارهايي است که موجب رنجش شخصي و يا تحقير او مي‌شود.

4 انتخاب دوست قديمي
قال علي عليه السلام:اختر من كل شي ء جديده و من الاخوان اقدمهم. غرر الحكم / 2461
از هر چيزي، جديدش را برگزين اما از دوستان، قديمي‌اش را.

5 دوست حقيقي
قال علي عليه السلام: انّ اخاك حقّا من غفر زلّتك و سدّ خلّتك و قبل عذرك و ستر عورتك و نفي وجلك و حقّق املك. غرر الحكم / 3645
دوست و برادر واقعي تو کسي است که: لغزش و اشتباهت را ببخشد، و عذرت را بپذيرد و عيوبت را بپوشاند.

6 سؤ ال از نام و نشان دوست
قال رسول الله صلّي اللّه عليه و آله: "اذا اخا احدكم رجلا فليسئله عن اسمه واسم ابيه و قبيلته ومنزله فانّه من واجب الحق و صافي الاخأ".بحار/74/174
هرگاه با کسي دوست شُديد بايد از اسمش و نام پدرش و قبيله‌اش و منزلش سوال کني که اين جزو واجبات دوستي بوده و پاکيزه‌ترين دوستي است.
نکته: آيا توجه کرديد گاهي انسان در طول يک سفر يا در اتوبوس با کسي چند ساعت با هم است و با هم حرف مي‌زنند اما تا آخر سفر حتي اسم همديگر را نمي‌فهمند. اين جز آداب اسلامي نيست بلکه مطابق اين روايت بهتر است انسان وقتي با کسي آشنا مي‌شود اولين چيزي که از او مي‌پرسد اسمش باشد.

7 پرهيز از دوستان مادّي
قال الصادق عليه السلام: احذر ان توأخي من ارادك لطمع او خوف او ميل او للاكل و الشرب و اطلب موأخاة الاتقيأ و ان افنيت عمرك في طلبهم.بحار/ 74/ 272
از دوستي با کساني که به طمع چيزي به سوي تو آمده‌اند يا از روي ترس يا نياز و يا به خاطر خورد و خوراک با تو دوستي مي‌کنند برحذر باش و بپرهيز ، و دنبال دوستي با انسانهاي باتقوا باش هرچند در پي يافتن اين گونه افراد عمرت را صرف کني.

8 تكريم دوست
قال الصادق عليه السلام: من اتاه اخوه المسلم فاكرمه فانما اكرم الله عزّوجلّ.بحار/74/298
هرگاه کسي برادر مسلمانش را که پيش وي آمد، احترام و اکرام کند، خداوند را اکرام کرده.

9 حفظ دوستي و عدم غرور به رياست
قال الصادق عليه السلام: اذا كان لك صديق فولّي ولاية فاصبته علي العشر ممّا كان لك عليه قبل ولايته فليس بصديق سوء. بحار / 75 / 341
هر وقت دوستي داشتي كه به رياستي رسيد و آنگاه با يك دهم آن حقي كه قبل از رياستش بر عهده‌ي او داشتي، با تو برخورد كرد، بدان كه دوست خوبي است!

10 بهترين دوست

• الف قال رسول الله صلّي اللّه عليه و آله: "خير اخوانكم من اهدي اليكم عيوبكم ". تنبيه الخواطر/2/ 123

بهترين دوستان تو كسي كه عيبهايت را بر تو هديه كند.

• ب قال علي عليه السلام: خير اخوانك من دلّك علي هدي و اكسبك تقي و صدك عن اتباع الهوي. غرر الحكم / 5029

بهترين دوستان تو کسي است که تو را به سوي راه هدايت راهنمايي کند و باعث شود تقوا بدست آوري و تو را از هواپرستي و پيروي خواهشهاي نفس باز دارد.

• ج قال علي عليه السلام: خير الاخوان من لم تكن علي الدنيا مودّته. غرر الحكم / 5016

بهترين دوست كسي است كه دوستي و كمك‌كاريش در راه دنيا نباشد.

11 آگاه نكردن دوست بر اسرار
قال الصادق عليه السلام: لا تطلع صديقك من سرّك الا علي ما لو اطلعت عليه عدوك لم يضرك فانّ الصديق قد يكون عدوا يوما ما. مشكاة الانوار /3 23
هيچگاه دوستت را به رازهاي خود آگاه نکن مگر رازي که اگر دشمنت بداند بواسطه آن ضرري به تو نرسد چرا که دوست، روزي دشمن خواهد شد.

12 ملاك انتخاب دوست
قال الصادق عليه السلام: من غضب عليك من اخوانك ثلاث مرات فلم يقل فيك شرّا فاتخده لنفسك صديقا. امالي صدوق / 532
هرگاه از آشنايان و برادرانت کسي بود که سه بار بر تو عصباني شد اما درباره‌ات بدي نگفت او را به دوستي خود انتخاب کن

13 پرهيز از دوستي با نااهل
قال الجواد عليه السلام: ايّاك و مصاحبة الشرير فانّه كالسيف المسلول يحسن منظره و يقبح اثره. بحار / 74 / 198
با انسانهاي شرور دوستي و همنشيني نکن چرا که او مانند شمشير آخته‌اي است که قيافه‌اش زيباست اما اثرش زشت و ناپسند.

14 معيار شناخت دوست
قال لقمان عليه السلام: لا تعرف اخاك الاّ عند حاجتك اليه. بحار / 74 / 178
دوستت را نمي‌شناسي مگر وقتي به او نياز پيدا مي‌کني.

15 نشانه ي دوستي
قال الصادق عليه السلام: تستبين مودّة الرجل لاخيه في اكله. سفينة البحار / 1 / 101
دوستي و خيرخواهي شخص نسبت به برادر و رفيقش در خوردنش آشكار مي‌شود

[╫❀نیایش❀╫]

مولا علی (ع) :
دوست هرکس راهنمای عقل اوست و سخن او دلیل فضل او. غررالحکم

مولا علی بن ابیطالب (ع) :
بدترین دوستان کسانی اند که هنگام آسایش پیوند دارند و هنگام گرفتاری جدا میشوند. غررالحکم جلد 4 صفحه 171



از امیرالمومنین مولا علی (ع) سوال شد :
کدام دوست بد است ؟ فرمود : کسی که معصیت خدا را برای تو زیبا
جلوه دهد.
بحارالانوار جلد 74 صفحه 190

[╫❀نیایش❀╫]

مولا علی (ع) :

دوست انسان دوست واقعی نیست مگر اینکه در سختی ، و پشت سر و بعد از مرگ ، حقوق او را رعایت بنماید.
تحف العقول صفحه 219

[شهودي]

ترديدي نيست كه همه ي مردم شايسته ي دوستي نيستند، لذا انسان بايد دوستان خود را برگزيند. براي گزينش يك دوست خوب بايد صفات و ويژگي هاي آن را شناخت.در نگاه مولي الموحدين حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام يكي از ويژگي هاي دوست خوب، خردمندي است.
پس افراد عاقل را براي دوستي انتخاب كنيم.

هر كس با خردمندان مصاحبت كند، بزرگ مي شود.

دوستي با عاقل امنيت آور است.

(تصنيف غررالحكم و دررالكلم - ص 429)

[Hakim]

ويژگي هاي دوست خوب:
1- اخلاق خوب و پسنديده
2- صداقت و راست گويي
3- راز داري و امانت داري
4- حسن مشاوره، راهنما و هدايت کننده
5- صبور و تحمل شدايد و ناملايمات در کنار دوست
6- تواضع، فروتني و نداشتن تکبر، غرور و حسد
7- شفقت و مهرباني
8- گذشت و فداکاري
9- همراهي و همدلي و وفاداري
10- انعطاف پذيري
11- جوانمردي و همياري دوستان سالم
12- داراي رشد عقلاني و دانا
13- با ايمان و تقوا دوري کننده از گناه
14- دست گيري و ياري در حل مشکلات
15- بزرگواري و نجابت
16- اهل خير و دعوت کننده به نيکي ها
17.دوستي براي خداوند نه مطامع دنيوي

[Hakim]

مردي از امام حسين خواست که دوست و هم نشين وي باشد، امام سه شرط را برايش مطرح نمود و فرمود:
1ـ اول آن که از من ستايش و تعريف نکني، زيرا من نسبت به خودم از تو آگاه ترم.
2ـ مرا دروغگو نداني؛ زيرا دروغگو رأي و عقيده درستي ندارد.
3ـ مبادا در برابر من از کسي غيبت کني
چون آن مرد شرايط دوستي با آن حضرت را دشوار ديد گفت مي خواهم از درخواست خود منصرف شوم. امام ـ عليه السلام ـ فرمود: آري هر طور مي خواهي انجام بده.