فاطمه(س) مربی نسلی پاک و سعادتمند

[sahar2]

فاطمه(س)؛ مربي نسلي پاك و سعادتمند


فاطمه(س)؛ مربي نسلي پاك و سعادتمند
آغاز پرورش اخلاقي كودك
كودك از زماني كه پا به عرصه وجود مي گذارد، روح او چون لوحي سفيد آمادگي پذيرش هر نقشي را دارد و اولين نقاشي كه شخصيت او را جزء به جزء ترسيم مي كند، مادر است. آنچه از كودكي بر ضمير شخص نقش مي بندد، در مراحل بعدي زندگي او آثار مهمي از خود برجاي مي گذارد.
در روايتي آمده است؛ مادري نزد دانشمندي رفت و گفت: فرزندم چهار ساله است، از چه زماني بايد تربيت او را شروع كنم؟ مرد دانشمند جواب داد: اگر تاكنون تربيت او را آغاز نكرده اي، عمر او را بيهوده تلف ساخته اي؛ زيرا از موقعي كه اولين تبسم بر لبهاي طفل ظاهر مي گردد، زمان تربيت او آغاز مي شود. (1)
اولين مكان مقدسي كه انسان در بدو تولد در آن پرورش روحي و جسمي مي يابد، محيط خانه و خانواده است و بي گمان سرنوشت هر انساني ريشه در روحيات و خصلتهاي كساني دارد كه در دوران طفوليت و خردسالي، نزديكترين انسانها به او بوده اند. رفتار پدر و مادر هر گونه كه باشد، براي كودكان كه از هر نوع رشد عقلي بي بهره اند، الگويي مؤثر خواهد بود تا بتوانند نيكيها و پليديها را بشناسند. از اين رو، نقش سازنده پدر و مادر و بويژه مادر، در تعيين سرنوشت فرزندان، بسيار در خور توجه است، دامن پدر و مادر محيط مناسبي جهت پرورش بذر سعادت و يا شقاوت در دل فرزندان است، زيرا كودكان با علاقه و پيوندي كه با اولياي خود دارند، آنها را نمونه و سرمشق خود قرار مي دهند و مي كوشند رفتارشان را با افعال آنها انطباق دهند. (2)
اسلام، شخصيت آينده كودك را مرهون تربيت و پرورش و مراقبت پدر و مادر مي داند. پيامبر اعظم(ص) مي فرمايند: فرزندان خود را تربيت كنيد، چه در برابر آنان مسؤوليت بزرگي داريد.(3)
ائمه(ع) با ظرافت، حساسيت و دقت نظر، مسايل تربيتي فرزندان به ويژه پرورش روح و شخصيت آنها را پي مي گرفتند بي شك توفيق بي مانندي كه اين بزرگواران و به ويژه حضرت زهرا(س) به عنوان الگوي مادر مسلمان، در تربيت كودكان داشتند، ناشي از معرفت عميق و صحيح ايشان از دستوراتي بود كه اسلام درباره انسان ارايه كرده و روش تربيتي و اخلاقي حضرت فاطمه(س) بهترين شيوه و تجربه براي ساختن نسلي پاك و سعادتمند است.
حضرت زهرا(س) كه خود، تربيت يافته دامان وحي بود، به خوبي مي دانست كه در تربيت اسلامي از چگونگي شيردادن به كودك و نگاه هاي محبت آميز مادر گرفته تا تمام حركات و اعمال و گفتارش، بر روحيه حساس آنها تأثير مي گذارد. (4)
او مي دانست كه بايد اماماني چون حسن و حسين(ع) و شيرزناني چون زينب و ام كلثوم را تربيت كند و نمونه هايي را به جامعه تحويل دهد كه آيينه و معرفت حقيقت روح اسلام باشند و حقايق و معارف قرآن در وجودشان جلوه گر باشد و انسانهاي كمال يافته اي كه از اين مكتب اعجازآميز بيرون مي آيند، به خوبي مي توانند روح پرعظمت و نيروي وصف ناپذير وجودي حضرت زهرا(س) را نشان دهند؛ وجود مطهر و روح بي آلايشي كه نسلي پاك را به تاريخ هديه كرد و در حقيقت، مادر روزگار همچو آن را به خود نديده و نخواهد ديد و برماست كه با به كار بستن شيوه هاي تربيتي آن حضرت، در تربيت و پرورش نسلي پاك همت گماريم تا از اين رهگذر، سعادت جاودان خود و فرزندانمان را تأمين كنيم.
تأثير شخصيت معنوي مادر بر كودك
مجموعه خصلتهاي روحي و رواني مادر، عامل مؤثري در تكوين شخصيت كودك است. طينت پاك و الهي مادر بر وجود فرزندان چنان اثر مي گذارد كه زمينه الهي شدن آنها را فراهم مي سازد.
برتري و شايستگيهاي روحي و رواني حضرت زهرا(س) عامل مهمي در شكل گيري شخصيت كودكان بزرگوارش بود. چنان كه در زيارت حضرت سيدالشهدا(ع) مي خوانيم:
«شهادت مي دهم كه نوري بودي در صلب مردان بزرگ و در رحم زناني پاك كه هرگز آلوده به ناپاكيهاي جاهليت نگرديد.» (5) شخصيت عظيمي چون امام حسين(ع) از دامان پاك و سرشت الهي اي، چون زهراي مرضيه مقدور و ممكن شده است.
تأثير نام نيكو بر شخصيت فرزند
نام گذاري، براي طفل اهميت بسياري دارد؛ زيرا اولين چيزي كه در فهم لطيف و حساس كودك راه پيدا مي كند، نام و شهرت اوست و اين كه اين نام حاصل چه بار فرهنگي و معنايي است تأثير شگرفي بر روح و روان او دارد، بدين جهت اميرالمؤمنين(ع)، يكي از حقوقي را كه فرزندان بر عهده پدر دارند، نام نيكو و پسنديده مي شمارد و مي فرمايد:
«تعيين نام مناسب، حقي است كه فرزند بر ذمه پدر خود دارد.» (6)
حضرت زهرا(س) با همفكري و همياري پيامبر(ص) و علي(ع) زيباترين نامها را براي فرزندانش انتخاب كرد و حقي كه بر عهده داشت به بهترين شكل ممكن ادا كرد تا زمينه اي براي پرورش هر چه بهتر روح و روان فرزندانش به وجود آيد. (7)
رفتار و اخلاق عملي
با پند و اندرز نمي توان صحت و درستي اخلاقي را كه رعايت نمي شود، به ديگران اثبات كرد و آموخت. كسي كه مي خواهد ديگري را تربيت كند بايد در عمل، به آنچه مي گويد پايبند باشد. مادري كه به تربيت فرزند خود علاقه مند است، بايد خود، داراي فضايل اخلاقي باشد و همواره رفتار صحيح را رعايت كند تا فرزندانش با آسودگي خاطر، در عمل از او الگو گيرند.
حضرت زهرا(س) با عمل به آنچه مي فرمود، فرزندانش را با اخلاق و رفتار اسلامي آشنا مي ساخت، چنان كه امام حسن(ع) مي فرمايد: مادرم، فاطمه(س) را ديدم كه شب جمعه در محراب خويش به عبادت ايستاده بود و پيوسته در ركوع و سجود بود تا اين كه سپيده صبح بردميد و از او مي شنيدم كه براي مردان و زنان مؤمن دعا مي كرد و نامشان را بر زبان جاري مي ساخت و براي ايشان بسيار دعا مي كرد، ولي براي خودش هيچ دعا نمي كرد، من به او گفتم: اي مادر چرا همان گونه كه براي ديگران دعا مي كني براي خود دعا نمي كني؟ فرمودند: « يا بني الجار ثم الدار، اي پسركم نخست بايد همسايگان را دريافت، آنگاه به خانه پرداخت.» حضرت نصيحتي را به فرزندش آموخت كه از شب تا به صبح به آن عمل كرده بود و چنين پند و اندرزي است كه اثر مي گذارد و تربيت مي كند.
پرورش شخصيت توحيدي
پدران و مادران مكلفند تا فرزندان خويش را با روحيه خداپرستي آشنا سازند و شوق عبادت و تقرب به خالق بي همتا را در آنان پرورش دهند. كودكاني كه از نخستين روزهاي حيات خويش، با ايمان به خدا تربيت مي شوند، اراده اي قوي و رواني نيرومند دارند. از همان دوران كودكي، رشيد و باشهامت هستند و نتايج درخشان ايمان، از خلال گفتار و رفتارشان به خوبي مشهود است. (8)
از اساسي ترين مسايلي كه بزرگ بانوي اسلام، در منطق رفتاري خود در تربيت كودكانش بر آن تأكيد مي ورزيد، توجه به روحيه عبادت و حس خداپرستي در فرزندانش بود.
حضرت زهرا(س) چنان شوق بندگي و عبوديت و خضوع در برابر معبود را در دل و جان فرزندانش تقويت مي كرد كه آنان بهترين كارها و بالاترين لذتها و زيباترين دقايق را لحظات عبادت و تقرب به خدا مي دانستند.
حضرت زهرا(س) روحيه تعبد و بندگي را از كودكي به فرزندانش مي آموخت و آنقدر در اين كار جدي و قاطع بود كه نمي گذاشت احدي از اهل خانه خوابش ببرد و مي فرمود، «محروم است كسي كه از بركات شب قدر محروم بماند. (9)
گويا فاطمه(س) مي خواهد از دوران كودكي در قلب پاك فرزندان خود جمال خدا را به تجلي و جان و زبانشان را به حلاوت و شيريني عبادت آشنا كند و محبوب راستين را به آنان نشان بدهد تا در جواني جذب جلوه هاي دروغين نشوند. اين روش تربيتي فاطمه(س) به عنوان يك سنت بسيار پسنديده و قابل اجرا، در گفتار امامان معصوم نيز به چشم مي خورد. (10)
پرورش شخصيت عاطفي
يكي ازمهمترين نيازهاي هر كودك برخورداري از عواطف پاك و مهر و محبت خانواده و خويشاوندان و والدين است. هنگامي كه كودك از زلال محبت خانواده سيراب شد و عطش محبت و توجه عاطفي او برطرف گرديد، با دلي آرام و سلامت و پرنشاط پا به عرصه اجتماعي مي گذارد تا همگان از بركات وجود او بهره مند شوند. يكي از راههاي پرورش شخصيت عاطفي كودك، ابراز محبت به كودك است.
بوسه هاي مكرر پيامبر اكرم(ص) بر رخسار و دست فاطمه(س) نشانه اي از ابراز علاقه آن حضرت به فرزندش بود. آن حضرت به محبت كردن و توجه به كودكان بسيار اهميت مي داد، چنان كه روزي رسول خدا(ص) امام حسن(ع) را مي بوسيد و نوازش مي كرد، اقرع بن حابس عرض كرد: من ده فرزند دارم، ولي تا به حال هيچ يك از آنان را نبوسيده ام. پيغمبر اكرم(ص) غضبناك شد و فرمود: اگر خدا محبت را از قلب تو گرفته است، من چه كنم؟ هر كس نسبت به اطفال ترحم نكند و احترام بزرگسالان را نگه ندارد از ما نيست.(11)
حضرت زهرا(س) نيز كه تربيت يافته چنين مكتبي بود، به پرورش شخصيت عاطفي فرزندان خود اهتمام مي ورزيد.
پرورش روحيه ايثار
مقدم داشتن ديگران بر خود، اصلي بسيار ارزشمند و انساني است كه هر كس، نمي تواند دارنده آن باشد. حضرت زهرا(س) فرزندانش را با چنين روحيه اي پرورش داده بود. (12)
آن جا كه پس از يك روز گرسنگي، وقت افطار، در به صدا درمي آيد و گرسنه بي سرپرستي درخواست طعام مي كند، پس از آن كه حضرت علي(ع) و فاطمه(س) طعامشان را كه قرص ناني بود تقديم آن فقير مي كنند، فرزندان آنها نيز كه پرورش يافته چنين پدر و مادري هستند، ديگران را بر خود مقدم مي شمارند و قرص نان خود را به فقير مي دهند و اين عمل تا سه شب تكرار مي شود و نتيجه اين روحيه ايثار و از خود گذشتگي، آن مي شود كه فرزندان بزرگوار آن حضرت تمام هستي خود را براي پيشرفت و تكامل انسانيت فدا مي كنند.
بازي با كودكان، روش مؤثر تربيت
بازي، شيوه اي است كه تأثيرات مثبت و گوناگوني را بر روحيه فرزند به جا مي گذارد، خلاقيت او را شكوفا و عواطف كودكان را از محبت سيراب مي سازد. بازي كودكانه مادر با فرزندان، رشد جسمي و فكري كودك را سرعت مي بخشد و احساسات پاك مادري را به او منتقل مي كند، نشاط، شادابي و خلاقيت، ابتكار و نوآوري و اعتماد به نفس را در او ايجاد و زمينه را براي ظهور استعدادهاي نهفته كودك فراهم مي آورد.
حضرت فاطمه(س) از همان دوران كودكي با فرزندانش همبازي مي شد و به اين نكته نيز توجه داشت كه در بازي، آنها را در حد طاقتشان با عبادت آشنا سازد، به گونه اي كه حضرت در شب بيست و سوم ماه مبارك رمضان كودكان خود را به بيداري و نخفتن دعوت مي كرد.
حضرت فاطمه(س) در قالب بازي و شوخي، شخصيت كودك را تقويت ساخت و او را به داشتن نيكيها و ارزشهاي اكتسابي تشويق و راهنمايي كرد.
دعا براي سلامتي فرزندان
از وظايف والدين، دقت در سلامت جسم فرزندان است. حضرت فاطمه(س) به عنوان الگو و مادر نمونه، با حساسيت بالايي اين مسأله را پيگيري مي كرد و چنانچه فرزندانش بيمار مي شدند، با توكل به خدا و دعا به درگاه او براي آنها طلب سلامتي مي كرد.
همان گونه كه ابن عباس مي گويد: «حسنين(ع) بيمار شدند، پيامبر(ص) با جمعي از ياران به عيادتشان آمدند و به علي(ع) گفتند: اي ابوالحسن خوب بود نذري براي شفاي فرزندان خود مي كردي، علي(ع) و فاطمه (س) و فضه خادمه نذر كردند كه اگر آنها شفا يابند، سه روز روزه بگيرند. (14)
ارتباط علمي حضرت زهرا(س) با فرزندان
حضرت مجتبي(ع) در پنج سالگي هر روز به مسجد مي رفت و از كلمات و مواعظي كه پيغمبر(ص) در مسجد بيان ميفرمود، همه آنچه را به ذهن مبارك خود مي سپرد، به خانه مي آمد ( و به اقتضاي اداي حق علم كه نشر است) براي مادر بزرگوار خود حرف به حرف بيان مي كرد و چون اميرالمؤمنين(ع) به خانه تشريف مي آورد، حضرت صديقه طاهره(س) آنها را براي آن جناب بازگو مي كرد. روزي حضرت علي(ع) پرسيد: اي فاطمه، تو به مسجد حاضر نبودي از كجا اين كلمات را فهميدي؟ گفت: فرزندم حسن هر روز آنچه پدر بزرگوارم بر منبر مي گويد، بي كم و كاست به همان ترتيب برايم بيان مي كند. (15)
چنان كه گفتيم، فاطمه زهرا(س) با كودكان خود گفتگوهاي علمي داشت و آنان را به بيان نطق علمي تشويق مي كرد و اين كار مادر افزون بر انس امام حسن مجتبي(ع) با مسجد سبب مي شد كه وي با شوق و اشتياق همه مواعظ و حكمات پيامبر را به ذهن بسپارد.
پي نوشتها:
1- مجيد رشيدپور، تربيت كودك از ديدگاه اسلام، ص9
2- همان؛ ص 8
3- مهدي نيلي پور، فرهنگ فاطميه (الفباي شخصيت حضرت زهرا(س)، ص 122.
4- همان، ص 123
5- مفاتيح الجنان، زيارت امام حسين(ع)، ص 783
6- نهج البلاغه، خطبه 399
7- انصاري، جلوه هاي رفتاري حضرت زهرا(س) دفتر تبليغات اسلامي، ص 34
8- محمدتقي فلسفي، گفتار فلسفي، كودك از نظر وراثت و تربيت، ص 178
9- دعائم الاسلام، ج 1، ص 282
10- جلوه هاي رفتاري حضرت زهرا(س)، ص 44
11- فاطمه زهرا(س) ، المرء النموذجيه في الاسلام، ترجمه: علي الجمال الحسين، ص 71
12- فرهنگ فاطميه، ص 75
13- جلوه هاي رفتاري حضرت زهرا(س)، ص 39
14- فرهنگ فاطمي، شأن نزول سوره هل اتي، ص 376 ، علامه اميني، الغدير، در فضيلت اهل بيت(ع)
15- همان، ص 54

[╫❀نیایش❀╫]

نقش اساسی مادر در سعادت و شقاوت نسل



بی‏تردید، سرنوشت هر انسانی، ریشه در روحیات و خصلتهای کسانی دارد که در دوران طفولیت، نزدیکترین انسانها به او بودند. از طرف دیگر، در این دوران، مادر نزدیکترین فرد به انسان بوده، نقش سازنده وی در تعیین مسیر فرزند، بی‏نهایت در خور توجه و امعان نظر است.

نقطه آغازین سعادت یا شقاوت انسانها، دامن مادر و محیطی است که مادر، رکن اساسی آن محسوب می‏شود. پس می‏توان گفت از این جهت، کودک مانند مومی است که در میان دستان قدرتمند مادر، قابلیت تبدیل به هر شکل و هیأتی را دارد.

[╫❀نیایش❀╫]

برتری الگوی پرورش

با کمی دقت در برخورد عاطفی و منطقی حضرت زهرا سلام اللّه‏ علیها در می‏یابیم که آن بانوی بزرگوار، در ساختن روح و شخصیت فرزندان گرامی‏اش از ابزاری بسیار ظریف و دقیق استفاده کرده است، که بسیاری از آنها در حال حاضر، میان روانشناسان تربیتی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و خبرگان این فن به نتایج مثبت آن ایمان آورده‏اند. بی‏شک، این توفیق بی‏نظیر در تربیت کودکان، ناشی از شناخت عمیق و صحیحی است که اسلام در مورد انسان، ارایه داده است. بنابراین، اگر بگوییم هر مکتبی به اندازه شناخت درستی که از انسان دارد، در نظام تربیتی خود، به توفیقاتی دست می‏یابد، و چون دین آسمانی و الهی اسلام از کاملترین و واقع‏بینانه‏ترین شناخت در مورد انسان برخوردار است، بیشترین توفیق را در قضیه تربیت نسل به دست آورده، سخن به گزاف نگفته‏ایم.
روش تربیتی و اخلاقی حضرت فاطمه(س) بهترین شیوه و تجربه برای ساختن نسلی پاک و سعادتمند است. از این‏رو، جا دارد که پیروان و ارادتمندان مکتب اسلام با به کار بستن شیوه‏ها و ظرایف تربیتی آن حضرت در رشد و تربیت نسلی پاک و پیشرو همت نموده، سعادت دنیا و آخرت فرزندان خود را بیمه کنند.
یکی از عوامل مؤثر در تشکیل شخصیت فرزندان فاطمه زهرا(س) وراثت است، زیرا در این خانواده مادر از مقام عصمت بهره‏مند بوده، در وجود مطهر او هیچ رجس و گناهی راه ندارد، چنانچه در زیارت مطلقه امام حسین(ع) می‏خوانیم:
گواهی می‏دهم که شما در اصلاب پاک و ارحام مطهر بودید و هیچ غباری از شرک و جهالت، بر دامن شما ننشست.(1)
امام حسین(ع) در روز عاشورا، این حقیقت را یک بار دیگر بازگو کرد، تا از این طریق بر حقانیت خود تأکید ورزد بدین خاطر در آن روز تاریخی فرمود:
شهامت، آزادی‏منشی و کرامت خود را مرهون پاکدامنی و طهارت مادرم زهرا(س) هستم.
در واقع، عاشورا محصول تربیت و نتیجه آموزشهای حضرت زهرا سلام‏اللّه‏ علیها بود، زیرا ارکان اصلی این قیام بی‏نظیر با شیوه‏های تربیتی فاطمه زهرا(س) تربیت یافته بودند. به عبارت دیگر، صحنه کربلا تأیید الهی بودن روش تربیتی صدیقه کبرا(س) بود.

[╫❀نیایش❀╫]

متخصصان تعلیم و تربیت در مورد نقطه شروع پرورش و تأثیرگذاری بر جان و روان کودک و به بیان دیگر، سن شروع تربیت کودک، نظرات مختلفی ابراز کرده‏اند. گفتنی است که اسلام در این رابطه، نظرات متقن و دقیقی ارائه کرده که بررسی تمام آنها از حوصله این نوشتار خارج است، لیکن یکی از ابتدایی‏ترین مراحل پرورش و اثرگذاری در روح کودک و نامگذاری دانسته است.
نامگذاری، برای طفل اهمیت فوق‏العاده‏ای دارد، زیرا اولین چیزی که در فهم لطیف و حساس کودک، راه پیدا می‏کند، نام و شهرت اوست. اینکه این نام چه بار فرهنگی و معناداری را حمل می‏کند، تأثیر شگرفی در روح و روان او دارد

بدین جهت امیرالمؤمنین سلام اللّه‏ علیه یکی از حقوقی را که فرزندان بر عهده پدر دارد نام نیکو و پسندیده می‏شمارد و می‏فرماید:
«حق الولد علی الولد أن یحسن اسمه»
تعیین نام مناسب، حقی است که فرزند بر ذمه پدر خود دارد.

با در نظر گرفتن مطلب فوق، باید اذعان داشت که حضرت زهرا(س) با همفکری و همکاری پیامبر(ص) و علی(ع) زیباترین نامها را برای فرزندان خود انتخاب نمود و از این جهت، حقی که بر ذمه داشت به بهترین شکل ممکن ادا کرد.

[╫❀نیایش❀╫]

اعتقاد به عقیقه

عقیقه (قربانی) و صدقه از مستحباتی است که در اسلام، تأکید زیادی بر آن شده است. نقل شده است که فاطمه(س) هر گاه صاحب فرزندی می‏شد، برای آنها گوسفندی عقیقه می‏داد، سپس روز هفتم، سرشان را می‏تراشید و برابر وزن موهای آنها نقره صدقه داده، برای قابله و همسایه‏ها هدیه می‏فرستاد و دیگران را در شادی خود سهیم می‏کرد.

یکی دیگر از سنتهای جاری در زندگی صدیقه کبرا(س) گفتن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ فرزند بود. آن حضرت به خوبی می‏دانست که باید کودک را از همان لحظات اول زندگی با کلماتی چون اللّه‏، محمد، نماز ... آشنا کرد که این آشنایی، به یقین در جهت‏گیری تمایلات روحی او به ملکوت اعلا اثر خوهد گذاشت.

[╫❀نیایش❀╫]

عواطف مادری و نقش آن در تربیت فرزند

روح انسان به گونه‏ای ساخته و پرداخته شده که نیاز به محبت و عطوفت، یکی از اساسی‏ترین نیازهای روحی او محسوب می‏شود؛ بدین جهت کودکان محروم از این نیاز فطری، دچار کمبودها و مشکلات روانی و گاه نواقص جسمی خواهند شد.

بر اساس تحقیقات دامنه‏داری که در این زمینه به عمل آمده است، بسیاری از بزهکاریهای افراد مختلف ریشه در خلأ عاطفی آنها دارد و چنانچه جامعه‏ای در زمینه اشباع روانی و اقناع نیازهای فطری فرزندان خود، توفیقی به دست آورد، کمتر شاهد ناهنجاریهای فردی و اجتماعی خواهد بود.

حضرت فاطمه(س) که خود از سرچشمه محبت و عطوفت رسول خدا(ص) سیراب گشته و قلبش کانون محبت به همسر و فرزندان خود بود در این جهت نیز وظیفه مادری خود را به بهترین شکل، انجام می‏داد.

سلمان می‏گوید: روزی فاطمه زهرا(س) را دیدم که مشغول آسیاب بود. در این هنگام، فرزندش حسین گریه می‏کرد و بی‏تاب بود. عرض کردم، برای کمک به شما آسیاب کنم یا بچه را آرام نمایم؟ ایشان فرمود: من به آرام کردن فرزندم اولی هستم، شما آسیاب را بچرخانید

[مجیب]

فاطمه که تربیت را از محضر وحی آموخته و در دنیای تربیت‏بهترین نمونه‏های ادب و تعالی را پرورانده و در این مرحله بهترین شاگرد و برترین معلم بوده است. در جهان حقیقت و زندگی جاودان آخرت نیز از جانب خدای بزرگ عهده‏دار همین مسؤولیت است اما این بار نه در محدوده خانه و کودکان خود بلکه تمامی کودکان شیعیانش و دوستدارانش شاگردان مکتب تربیتی اویند و سر بر دامان محبت این مادر می‏گذارند توجه کنید.
ءابوبصیر می‏گوید: امام صادق(ع) فرمود: کودکان شیعیان ما را [در عالم برزخ] فاطمه زهرا(س) تربیت می‏کند و در روز قیامت‏به پدرانشان تحویل می‏دهد.

[╫❀نیایش❀╫]

توجه به نیازهای کودک

یکی از عوامل مؤثر در سلامت و نشاط روحی و جسمی فرزند، تغذیه و بهداشت است. تأمین این گونه نیازها که جسم و روح کودک را آرام و آسوده نگه می‏دارد، سلامتی و صلابت روح او را تا پایان عمر تضمین می‏کند. ناهنجاریهای فراوانی که در انسانهای بزرگ دیده می‏شود، به نوعی ریشه در نیازهای این دوره از زندگی آنها دارد. علاوه بر این، نباید از تأثیرگذاری متقابل روح و جسم غافل بود. بی‏شک، یک جسم بیمار، روح را افسرده و بی‏نشاط می‏سازد، همان گونه که روح افسرده، موجب اخلال در فعالیتهای بدن می‏گردد.

بارها در تاریخ خوانده‏ایم که گاه، فاطمه زهرا(س) شکم فرزندانش را به قیمت گرسنگی خود، سیر می‏کرد.

زمانی که مسلمانان به علت کمبود آب، سخت در مضیقه بودند، فاطمه(س) حسن و حسین(ع) را نزد پیامبر(ص) برد و عرض کرد: ای رسول خدا! فرزندان من خردسالند و تحمل تشنگی در توان آنها نیست. پیامبر(ص) که نگرانی دخترش را در این رابطه، بجا و بموقع دید، زبان مبارکش را در دهان حسن و حسین(ع) قرار داد و با تر کردن دهان آنها، حضرت زهرا را از نگرانی در آورد و آن دو طفل کوچک را نیز از تشنگی مفرط نجات داد.

عطوفت و مهر مادری در حضرت زهرا(س) به قدری بود که در لحظات پایانی عمر خود، سخت نگران حال فرزندانش بود. شاید بیشترین نگرانی آن حضرت برای محرومیت آنها از مادر بود، زیرا او می‏دانست که پس از شهادتش، هیچ کس نمی‏تواند مهر و محبت مادری را نسبت به آنها داشته باشد.

فاطمه زهرا(س) برای اینکه فرزندانش از این نعمت بزرگ یعنی محبت مادرانه، محروم نمانند، به حضرت علی(ع) پیشنهاد کرد و از ایشان خواست که پس از او، کسی را به همسری انتخاب کند، که بتواند از عهده این مهم برآید.

پس از رحلت رسول گرامی(ص)، مقداری از غمهای حضرت زهرا(س) به محرومیت فرزندانش از محبت پیامبر(ص)، مربوط می‏شد و گاهی با قلبی سوزان، خطاب به فرزندانش چنین می‏گفت: کجا رفت پدرتان (پیامبر(ص)) که شما را عزیز می‏داشت؟ او شما را بر دوش خود سوار می‏کرد و به شما مهربانی می‏نمود. کجا رفت جد بزرگوارتان که از همه به شما مهربانتر بود، آن گونه که نمی‏گذاشت شما بر روی زمین راه بروید و همیشه شما را در آغوش خود داشت؟ آه که دیگر او را نمی‏بینم که شما را بر دوش گرفته باشد.

[╫❀نیایش❀╫]

بازی و تحرک

علی‏رغم اینکه ظهور اسلام در محیطی کاملاً بی‏فرهنگ و دور از تمدن بود، اما برنامه و شیوه‏های ارایه شده از طرف اولیای دین، همیشه با انسانها از هر تمدن و فرهنگی سازگار است.

از جمله مواردی که در شیوه تربیت حضرت زهرا(س) جایگاه خاصی داشت، تحرک و بازی کودکان بود. این فعالیت و تکاپو به قدری برای سلامتی و رشد مناسب کودک، ضروری است که حتی برای تشویق آنها به تحرک و بازی، بزرگترها نیز باید تن به بازی و جست و خیز بدهند.

بازی در دوران کودکی به منزله واکنش کودک در برابر عوامل محیطی و بروز استعدادهای نهفته اوست که تأثیرات آن در کنار تقویت جسم و افزایش بنیه کودک، قابل توجه است. همچنین بازی، در تقویت نیروی ابداع و ابتکار کودک بی‏نهایت، مؤثر است. بنابراین غفلت از بازی به هیچ وجه به صلاح کودک و والدین او نیست.

همبازی شدن رسول معظم اسلام(ص) با فرزندان دخترش زهرا بیانگر این نکته مهم است که بازی و تحرک کودک، یکی از لوازم تربیت صحیح محسوب می‏شود. حضرت علی(ع) و فاطمه زهرا(س) در خانه به بازی بچه‏ها توجه کافی مبذول می‏داشتند و همین امر، موجب شادابی و نشاط روزافزون آنها می‏شد.

در مقابل، خانه‏هایی که برای کودک، محیط مناسب و دلنشین برای بازی و تحرک نیست، در روحیه و شخصیت اعضای خردسال آن خانه، اثر نامطلوبی دارد، نباید فراموش کرد که تحرک و بازی، اقتضای طبیعت و سن کودک است و پدر و مادر وی وظیفه دارند شرط و لوازم این مهم را برای کودکان خود فراهم سازند. حضرت فاطمه(س) از همان دوران کودکی با فرزندانش همبازی می‏شد، و به این نکته نیز توجه داشت که در بازی، نوع الفاظ و حرکات مادر، سرمشق کودک، قرار می‏گیرد؛ بنابراین باید از الفاظ و جملات مناسبی استفاده کرد. علاوه بر این باید در قالب بازی و شوخی، نفس کودک را تقویت نموده، او را به داشتن مفاخر و ارزشهای اکتسابی تحریک و تهییج کرد. اینها همه مرهون در پیش گرفتن شیوه‏های صحیح در این رابطه است.

نقل شده است که حضرت زهرا(س) با فرزندش امام حسن مجتبی(ع) بازی می‏کرد و او را بالا می‏انداخت و می‏فرمود:
إشْبَه أباکَ یا حسن
واخلَعْ عن الحقِ الوَسَنَ
و اعبد الها ذامِننَ
و لا تُوالِ ذَا الاِحَنِ
پسرم حسن، مانند پدرت باش. ریسمان ظلم را از حق بر کن. خدایی را بپرست که صاحب نعمتهای متعدد است و هیچ گاه با صاحبان ظلم و تعدی، دوستی مکن.

همچنین نقل شده است که وقتی فرزندش حسین(ع) را بازی می‏داد، این گونه می‏فرمود:
اَنْتَ شبیهٌ بأبی
لَسْتَ شبیها بعلیٍ
تو به پدر من (پیامبر(ص)) شبیهی و به پدرت علی شباهت نداری.

طبق همین نقل، این بیت، موجب خنده و تبسم حضرت علی(ع) می‏شد. از این قطعات تاریخی، استفاده می‏شود که حضرت علی(ع) و فاطمه زهرا(س) علی‏رغم تمام مشکلات و گرفتاریهای موجود، در برخورد با کودکان، خود را خوشحال و خندان نشان می‏دادند. این لازمه و جوهره جوانمردی است که انسان گرفتاریهای خارج از خانه را با خود به خانه نیاورد و غصه‏های خود را هر قدر که باشد، در ظاهر خود، نمایان نسازد. بدون تردید، فرزندانی که محصول تربیت چنین خانواده‏هایی هستند از روانی سالم، روحیه‏ای قوی و نفسی مطمئن برخوردار خواهند بود.