تأثير رنگ‌ها در طراحي، از ديدگاه قرآن

[زینب_الگوی صبر]

رنگ‌ها آنچنان در روح و روان آدمي اثرمي‌گذارند كه موجب تغيير رفتار وي مي‌شوند و اين نوع تغيير به تحول در خصوصيات وشخصيت افراد منجر مي‌گردد.
انسان و رنگ زير مجموعه‌اي از نظام كلو جهان مي‌باشند، لذا انسان و رنگ و طبيعت دائما در تعامل با هم بوده و در نهايتانسان محصور در چهارديواري طبيعت را تحت تأثير كلي و محسوس قرار مي‌دهند.
با عدم جايگزيني صحيح رنگ در مكان خاصخود و به‌كارگيري نادرست آن در محيط‌هاي انساني، صدمات روحي شديدي بر انسان واردخواهد آمد.
يك رنگبخش مياني مغز را تحريك مي‌كند و در نتيجه بر اعصاب و روان انسان اثرمي‌گذارد.
دين مبين اسلام به طور ظريفي اثراتحداقل و ضعيف را در نظر دارد و اينكه اين اثرات ضعيف چه مثبت و چه منفي، در صورتتكرار، مي‌توانند منجر به تأثير كلي و محسوس گردند. لذا در همين رابطه دستورات خاصيدر مورد انتخاب رنگ داده است، كه در ادامه خواهد آمد.

تأثير رنگ زرد:
حالتتحريك كننده ذهني و هوشي دارد و شديدا موجب تقويت فكر انسان مي‌شود، موجب آرامش وخوشحالي در روحيه انسان مي‌شود به طوريكه در قرآن به آن اشاره شدهاست:
«صفراء فاقعلونها تسر الناظرين» اثر تحريك كنندگي آن بر فشار خون و تنفس كمتر از قرمزاست، اين رنگ بيشتر اثر تلقيني دارد.
اين رنگ، رنگ روحاني، ايده‌آل وفيلسوفي و تحريك كننده فكر و آرام كننده برخي حالات عصبي مي‌باشد.
در آيات قرآن 5 مورد از رنگ زرداستفاده شده كه يك مورد آن اشاره بهتأثير شادي‌بخش رنگ زرد دارد: «انها بقره صفراء لونها تسر الناظرين» سوره بقره آيه 69
تأثير رنگ قرمز:
نبض را سريع مي‌كند، فشار خون را بالامي‌برد، تنفس را افزايش مي‌دهد، خاصيت اشتها آوري دارد، نيروبخش، محرك، تسكين دهندهبرخي بيماري‌هاي پوستي، در كوتاه مدت روان شخص را تحريك مي‌كند؛ رنگ قرمز مي‌تواندزمينه‌ساز و يا محرك شهوت و آشفتگي در انسان باشد.
توجه بهاين نكته در استفاده از رنگ قرمز در طراحي‌ها ضروريست كه: رنگ قرمز براي مدت كوتاهيبراي انسان خوشايند است ولي پس از مدتي آزاردهنده شده و باعث اذيت رواني و ايجادخستگي مي‌شود.
تأثير رنگ آبي:
اين رنگ موجب افزايش فعاليت‌هاي حياتيسلول‌ها مي‌گردد، انسان در مواجهه با اين رنگ احساس آرامش مطبوعي مي‌كند، تأكيد بهنگاه كردن به آب و آسمان در اسلام، مؤيد اين امر است. تماس مداوم با اين رنگ حتيدر سطح وسيع ايجاد خستگي يا اثر سوء ندارد،لذا مي‌تواند در محيط كار و زندگيمورد استفاده قرار گيرد، حرارت اضافي بدن را كاهش مي‌دهد، آرام كننده و طراوت بخشسيستم اعصاب است، اين رنگ درهاي رحم و شفقت و فهم را باز مي كند.
تأثير رنگ سبز:
براي محيط كار و زندگي بسيار مناسباست. و اثر مفرح و ملايمي دارد كه تماس مداوم با آن اشكالي ايجادنمي‌كند.
در آيات قرآن زيباترين رنگي كه معرفيشده، رنگ سبز است كه بساط بهشتيان و جامه‌هاي حرير و ابريشم آن‌ها به رنگ سبزمي‌باشد.
«و يلبسون ثياباًخضراً من سندسٍ و استبرق» ( و جامه‌هايي سبز از پرنيان نازك و حرير ستبرمي‌پوشند.) (كهف، آيه 31)
«متكئين عليرَفرَفٍ خضر و عبقري حسان» (بر بالش سبز و فرش نيكو تكيه زده‌اند) (الرحمن،آيه 76)
«عاليهم ثيابُسندسٍ خضر و استبرق» (بهشتيان را جامه‌هاي ابريشمي سبز و ديباي ستبر در براست) (انسان، آيه 21)
علاوه بر اين‌كه بساط بهشتيان در قرآنبه رنگ سبز توصيف شده، آيات ديگر كه اشاره به روييدن گياهان در سطح زمين دارد،دلالت بر تأثير مفرح و ملايم رنگ سبز مي‌نمايد.
تأثير رنگ سفيد:
رنگي مليح و براق، گريزانندهميكروب‌ها و علامت پاكي است. لباس سفيد باعث مي‌شود انسان آنگونه كه هست جلوه‌گرشود و از طرفي نوعي اثر دلگشا و روحاني دارد.
در اسلام استفاده از رنگ سفيد در لباسفراوان توصيه شده است.
پيامبر اكرم (ص) مي‌فرمايند:
«البسوا البياضَفانّه الطّيب و اَطهر و اَكفِنوا فيه موتاكُم»
«جامه سفيد بپوشيد كه آن نيكوترين وپاكيزه‌ترين رنگ هاست و مردگان خود را در آن كفن كنيد»
در قرآن كريم آنجا كه سخن از بهشتيانو بندگان جاويد، رحمت الهي، باده‌هاي لذيذ بهشتي و از معجزه موسي است، از رنگ سفيداستفاده شده است.
«يوم تبيّض وجوهتسوّد وُجوه» (روزي كه چهره‌هايي سپيد و چهره‌هايي سياه گردد) (آل عمران،آيه 10)
«بيضاء لذّهللشّاربين» (باده‌اي سخت سپيد كه نوشندگان را لذتي خاص مي‌دهد) (صافات، آيه 46)
«وَاضمُم يَدَكَالي جَناحِك تخرج بيضاء من غَير سُوء» (دست خود را به پهلويت ببر، دستت سپيدبي‌گزند بر مي‌آيد) (طه، آيه 22)
گاهياوقات استفاده از رنگ سفيد در پيش‌زمينه طرح و استفاده از يك رنگ ديگر در وسط طرح،تأثير بسيار زيادي در بيننده مي‌گذارد.
تأثير رنگ سياه:
برخلاف رنگ‌سفيد، سياه، رنگي بي‌تحركو ساكت و ساكن و غير متحرك است و ضمن عدم ايجاد هر گونه تحريك رواني و جسماني باعثكاهش ساير فعاليت‌ها مي‌گردد و سستي و كندي را حاصل مي‌شود،تسخيركننده و متأثركننده است، لذا توصيه شده كه از پوشيدن لباس سياه مگر در مواقع لزوم خودداريشود.
حضرت علي (ع) مي‌فرمايند:
«لا يَلبِسُواالسّواد فانّه لِباسُ فِرعون» (لباس سياه نپوشيد كه آن، لباس فرعوناست)
در قرآن نيز چهره‌هاي زشت و كريه وجهنمي به رنگ سياه توصيف شده است:
«يوم القيامه تريالذينَ كذّبوا علي الله وجوههم مسوّده» (روز قيامت كساني را كه بر خدا دروغبسته‌اند، سياه مي‌بيني) (زمر، آيه 60)
تأثير رنگ خاكستري:
خاكستري، رنگي‌ست آزاد از هرگونه محركيا گرايش دروني، نه اضطراب آفرين است و نه آرام بخش.
اين رنگ موجب مي‌گردد كه چشم و اعصابدچار خستگي و ملامت نگردد، زيرا اعصاب چشم نه اجباري دارند كه مانند موجهه باسفيدي، با شدت آن مقابله كنند و نه مجبورند كه مانند مواجهه با سياهي فشاري رامتحمل شوند.
اولدهرينگ، فيزيولوژيست مشهور چنينگفته است:
«چشم و اعصاب هميشه تمايل بيشتريبه رنگ خاكستري دارندو موقعي كه اين رنگ وجود نداشته باشد، فقدانش ناراحتيايجاد مي‌كند، زيرا آرامشي كه در اثر رنگ خاكستري به وجود مي‌آيد از بين مي‌رود. اثر آرام‌بخشي را كه در اثر رنگ‌هاي هارموني روي اعصاب انسان مي‌گذارد همان اثر رارنگ خاكستري نيز دارد. اثرات رواني رنگ خاكستري باعث شده است كه از ديد روانشناسرنگ‌هاي اصلي شامل زرد، آبي، قرمز، سبز به اضافه دو رنگ خنثي يعني سفيد و سياهباشند. در حالي كه رنگ هاي اصلي از نظر نقاش زرد، قرمز، آبي و از نظر فيزيكدانقرمز، آبي و سبز است.»
رنگ‌هاي آبي، سبز و خاكستري تعديلكننده نيازهاي روحي و رواني انسان بوده در نهايت تأمين‌كننده سلامت چشم و تعادل جسمو روح انسان است،لذا پروردگار يكتا در خلقت طبيعت، حكمتي داشته است كه بيشترينرنگ در طبيعت را سه رنگ سبز و آبي و خاكستري قرار داده استو دعوت به سير درروي زمين علاوه بر جنبه تنبّه و توجه به آيات الهي تأثير آرام‌بخش و حفظ تعادل روحيو عصبي در انسان است در نتيجه تماس با طبيعت كه در آن انسان يا با رنگ مفرّح و نشاطآور سبز و يا با رنگ آرام‌بخش آبي و يا رنگ متعادل و بي‌تفاوت خاكستري سروكار داردبه طور طبيعي تحريك مي‌شود و كسل و ملول و خسته نمي‌گردد.
اميدوارم توانسته باشم تأثير رنگ‌هابر روي بيننده طرح شما را از ديدگاه قرآن و اسلام، به خوبي شرح داده باشم. و شما دركارهايتان، با استفاده از اين نكات الهي، طرح‌هاي موفقي داشته باشيد.

منابع: قرآن و مجله قرآني بشارت شماره 45