نسبت مؤمن با دنیا چه نسبتی است؟

[:.مهدی.:]

اما مؤمن چون دیگران در دامن طبیعت و دنیا و عالم کثرت زیست می‏کند.نسبت مؤمن با دنیا چه نسبتی است؟

سرآمد جنبه‏های طبیعی انسان شهوت و غضب است.

1.صیانت شهوت: مؤمن شهوتش را با ایمان مهار کرده است.

«و الذین هم لفروجهم حافظون الا علی ازواجهم او ما ملکت ایمانهم» (14)

و آنان که فروج و اندامشان را از عمل حرام نگاه می‏دارند مگر بر جفتهاشان یا کنیزکان ملکی متصرفی آنها.

در این آیه، شهوت جنسی مطرح است.شایان ذکر است که «کشتن شهوت» در متون دینی توصیه نشده

است.در آیه فوق سخن از میراندن شهوت نیست، بلکه مهار شهوت مورد نظر است.در روایات متعددی، از مهار

و غلبه بر شهوت به عنوان علامت ایمان نام برده‏اند.

برای تشخیص ایمان باید ملاحظه کرد که شهوت بر انسان غالب است یا انسان بر شهوت؟ اگر قبضه نفس

مؤمن در اختیار اوست، مؤمن بر شیطان نفس غالب است.مؤمن، امین است و بر جان خویشتن خیانت

نمی‏کند.چون رها کردن این یاغی چموش خیانت به نفس است.مؤمن بر احساسات خویش حاکم است،

چشم، گوش و اعضا و جوارح او در اختیار ایمان و عقل او است.

2.مهار خشم: خشم و شهوت برای شعله‏ور شدن نیازمند مقدماتی است.در قرآن کریم، توصیه‏هایی برای

پیشگیری غلیان غضب مطرح شده و نیزتوصیه‏هایی برای فرونشاندن آن پس از اشتعال بیان شده است.در

سوره قصص در اوصاف مؤمنان می‏فرماید:

«و اذا یتلی علیهم قالوا امنا به إنه الحق من ربنا انا کنا من قبله مسلمین اولئک یؤتون اجرهم مرتین بما صبروا.و

یدرؤن بالحسنة السیئة و مما رزقناهم ینفقون»

و چون آیات بر آنها تلاوت شود گویند ایمان آوردیم که این قرآن از جانب پروردگار ما نازل شده و ما پیش از این

تسلیم بودیم اینان را دوباره پاداش نیکو دهند زیرا صبر و ثبات ورزیدند و بدی را به نیکی دفع می‏کنند و از آنچه

روزی آنها کردیم انفاق می‏کنند.

«یدرؤون» به معنای «یدفعون» است.یعنی مؤمنان، بدیها را با نیکیها دفع می‏کنند.این همان جنبه پیشگیری

است.آنها زمینه خشم را از بین می‏برند.

در آیه بعدی می‏فرماید:

«و اذا سمعوا اللغو اعرضوا عنه و قالوا لنا اعمالنا و لکم اعمالکم»

وقتی از جاهلی سخن بدی می‏شنوند، توجه نکرده و اعراض می‏کنند و می‏گویند کارهای ما به خود ما مربوط

می‏شود و کارهای شما به شما.

سپس می‏فرماید:

«سلام علیکم لا نبتغی الجاهلین» (15)

سلامت بمانید، ما نادان را نمی‏طلبیم.

در قرآن کریم در وصف عباد رحمان می‏فرماید:

«و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما» (16)

هنگامی که مخاطب اهل جهل قرار می‏گیرند می‏گویند: سلام بر شما.

این آیات نشان می‏دهد که مؤمنان با روش خاصی زمینه‏های غضب را از بین می‏برند.یک جا به حرف جاهلان

گوش نمی‏کنند و پیش خود می‏گویند:

لا نبتغی الجاهلین

از جهال پیروی نمی‏کنیم.

یعنی با روش جاهلانه با جاهلین برخورد نمی‏کنند.این برخوردها نوعی مهار نفس هم هست.

در برخی موارد هم مؤمن از خشم استفاده می‏کند و آن جایی است که بخواهد در برابر ظلمی بایستد.مؤمن

ظلم پذیر نیست و لذا باید از نیروی غضب استفاده کند، اگر شخصا توانست ظلم را بر طرف کند، رأسا عمل

می‏کند و اگر نه از نیروی مؤمنان دیگر مدد خواهد گرفت.در آیه‏ای از سوره «شوری» در توصیف مؤمنان در برابر

مهار شرعی قوه خشم می‏فرماید:

«و الذین اذا اصابهم البغی هم ینتصرون» (17)

اینان نسبت به ظلمی که درباره‏شان می‏شود، از مؤمنان یاری می‏طلبند.

«هم ینتصرون» یعنی یا از سایر مؤمنان یاری می‏طلبند و یا آنکه وصف روحیه مؤمنان است که در برابر ظلم

یکدیگر را یاری می‏کنند.

«و جزاء سیئة سیئة مثلها» (18)

و جزای بدی و ظلمی که در حق شما ـ مؤمنان ـ روا داشتند، (بدی در حد همان بدی است) نه بیشتر.

به مؤمنان توصیه می‏کند که از نیروی خشمشان به اندازه استفاده کنند.در باب قصاص هم قرآن به این مسئله

توجه دارد.هنگام قصاص حق نداری از حد تعدی کنی!

«فمن اعتدی علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدی علیکم» (19)

پس هر که به جور و ستمکاری شما دست دراز کند او را بمقاومت از پای درآورید بقدر ستمی که به شما

رسیده.

قرآن به مؤمنان توصیه می‏کند که در موضوع خشم باید «مماثله» را مراعات کنند.البته، همواره خداوند

سفارش کرده که اگر بتوانی بدون استفاده از نیروی خشم جلوی تجاوز را بگیری، اولی است.

«فمن عفا و أصلح فاجره علی الله إنه لا یحب الظالمین» (20)

پس کسی که عفو کرد و اصلاح نمود اجرش بر خداست.خداوند ستمکاران را دوست ندارد.

از این آیه درمی‏یابیم که اگر کسی توانست بدون استفاده از نیروی خشم، دست به اصلاح زند، در نزد خداوند

پاداش دارد زیرا خداوند از تجاوز بدش می‏آید.البته اگر با این روش نتوانستی بر خشمت غلبه کنی آن را اعمال

کن تاحق از بین نرود.لذا فورا در دنباله آیه می‏فرماید :

«و لمن انتصر بعد ظلمه فاولئک ما علیهم من سبیل» (21)

اگر برای جلوگیری از ظلمی که به شما شده است، از دیگران یاری بگیرید.مانعی ندارد.

آیه بعدی می‏فرماید:

انما السبیل علی الذین یظلمون الناس و یبغون فی الارض بغیر الحق اولئک لهم عذاب الیم (22)

بدرستیکه مواخذه بر کسانیست که بر مردم ظلم می‏کنند و در زمین در پی امور باطل می‏گردند آنها را عذابی

دردناک خواهد بود.

دنباله آیه، از صبر و غفران تکلم فرموده است.و تذکر می‏دهد که مؤمن در مقام خشم بی اعتنا نیست و در

جایی که حق و معقول باشد، می‏تواند از آن استفاده کند.


فلسفه جهاد با کفار و ستمگران همین است، اما مؤمن مجاز به مثله کردن کافر در جنگ نیست زیرا خشم

مؤمن در دایره مهار شرعی است.

3.ترک معاصی: مؤمن از محرمات پرهیز می‏کند و به اعمال شایسته و صالح رغبت دارد.در سوره شوری آمده

است:

و الذین یجتنبون کبائر الاثم و الفواحش»

کسانی که از گناهان بزرگ و فواحش اجتناب می‏کنند.ذکر واژه «الفواحش» یک نوع ذکر خاص بعد از عام

است.گناهان، اعمالی هستند که شارع مقدس از آن نهی فرموده اگر چه از دید افراد متعارف زشت

نباشد.چنان که قمار، از نظر ظاهر ممکن است قبحی نداشته باشد.اما برخی گناهان از نظر شرافت انسانی

قبیح هستند، مانند زنا و لواط.این اعمال، زشتی ظاهری هم دارند.لذا خداوند این دو نوع معصیت را جدا ذکر

فرموده است.

درباره اعمال واجب نیز در آیه بعد ذکر خاص بعد از عام شده است:

«و الذین استجابوا لربهم و اقاموا الصلوة» (23)

مؤمنان به درخواست پروردگارشان پاسخ مثبت می‏دهند و نماز برپای می‏دارند.

چون نماز در میان اعمال واجب درخشندگی خاصی دارد، به طور جداگانه ذکر شده است.