توصیه های ودستاوردهاى زندگى امام باقر(ع) به شیعیان

[ازاد]

بدون شك زندگى امامان(علیهم‎السلام) دستاوردهاى ارزشمند و والایى را براى بشریت به دنبال داشته است كه آگاهى و شناخت از آن و بیان و به رشته تحریر درآوردنش امرى غیر ممكن است و به قول معروف آب دریا را اگر نتوان كشید پس به قدر تشنگى باید چشید. بخشى از دستاوردهاى امام محمد باقر(علیه‎السلام) را این چنین مى‏توان ذكر كرد:
1- تحكیم مبانى اعتقادى شیعه.
2- اقدام به تصحیح باورهاى ناصواب و نادرست كه در عقاید مسلمانان راه یافته بود و نقد و زیر سوال بردن اندیشه‏هاى انحرافى و خرافات وارد شده در جامعه اسلامى .
3- گسترش و سرعت بخشى به فرهنگ فقهى اسلام و احكام شریعت .
4- اصلاح روش‎هاى اجتهاد و استنباط احكام دینى و مبارزه‏ى سرسخت با روش‎هاى غلط و ناصواب.
5- پرداختن به تربیت شاگردانى كه بتوانند در مباحث فقه و كلام و اخلاق و مسائل اجتماعى اظهار نظر نموده و صاحب نظر و صاحب راى باشند و از كارآمدى لازم برخوردار باشند.
6- هدایت و رهبرى شیعه در راه‏یابى به اندیشه‏هاى ناب اسلامى و احیاى اسلام ناب محمدى(‏صلى الله علیه و آله).
7- حفظ و حراست از جمعیت و سازمان و تشكیلات شیعه از خطر فنا و نابودى، چرا كه حاكمان اموى در صدد انهدام كامل شیعه و حذف تشیع از تاریخ بودند.

[ازاد]

اندرزهای امام باقر علیه السلام به جابر بن یزید جعفی
كتاب‌هاى بسیاری سرشار از سخنان تابناك ‏حضرت باقر علیه السلام است. زیرا او شكافنده دانش، در خاندان رسالت بود. ولى ما در اینجا تنها به ذكر پرتوهایى از این انوار تابناك بسنده مى‏كنیم باشد كه خداوند دل‌هاى ما را بدانها روشنایى بخشد و حقیقت جان‌هایمان را به ما نشان دهد و ما را به ‏راه راست و استوار خود، رهنمون شود.
اینك با هم اندرزهاى حكیمانه امام باقر علیه السلام به یكى از اصحابش به‏ نام «جابر بن یزید جعفى» را از نظر مى‏گذرانیم که در واقع توصیه های امام به همه شیعیان می باشد:
«تو را به پنج چیز سفارش مى‏كنم:

- اگر مورد ستم واقع شدى تو ستم‏ مكن،

- اگر به تو خیانت شود تو خیانت مكن،

- اگر به تو دروغ گویند تو دروغ ‏مگو،

- اگر تو را ستودند شاد مشو،

[طلوع1]

امام محمد باقر (ع) :

((ای جابر!آیا کسی تنها به این که گوید خاندان پیغمبر را دوست دارم می تواند دلخوش بوده و خود را از پیروان ما بپندارد؟ به خدا سوگند پیروان ما کسانی اند که از خدا بترسند و فرمانبری او را پیشه خود قرار دهند .
و آن ها به فروتنی و ترس از خداوند و امانت داری و زیادی یاد خدا کردن و روزه گرفتن و نماز به جای اوردن و نیکی به پدر و مادر کردن و رسیدگی به همسایگان فقیر و مسکین و وام داران و یتیمان,و راستگویی و کتاب خدا خواندن و جز از خیر زبان از مردم باز داشتن ,شناخته می شوند.و در میان قبیله ی خود امین اند.
جابر عرض کرد:ای پسر پیغمبر! ما کسی را به این رفتار و کردارنمی شناسیم!
حضرت فرمودند:ای جابر ! از راه به در نرو و کج فهمی مکن.آیا برای مردم همین بس است که بگوید علی (ع) را دوست دارم و ولایت او را پذیرفتم؟!
اگر او بگوید پیغمبر خدا (ص)را که از علی (ع)والا مقام تر است , دوست دارم و روش زندگانی او را سر مشق خود قرار ندهد و کارهای او را پیروی ننماید, این دوستی هیچ بهره برای او نخواهد داشت.
از خدا بپرهیزید و برای رسیدن به ثواب الهی عمل کنید.
بین خداوند و بین هیچ کس خویشاوندی نیست. محبوب ترین و پر ارج ترین بندگان به نزد پروردگار, پرهیزگارترین آن ها و عامل ترینشان به طاعت خداوند است.
ای جابر!بنده به خداوند جز به فرمانبری از او نزدیک نخواهد شد, تنها به گفتن این که با ما هستید از اتش رهایی نخواهید یافت,و بر خداوند حجتی ندارید.هر که فرمانبر خدا باشد او دوست ما است و کسی که عصیان خدا کند دشمن ما است و دوستی ما جز با عمل و پرهیزگاری به دست نمی آید.))

[╫❀نیایش❀╫]

قالَ الاْ مامُ ابوجَعْفَر محمّد بنِ عليّ باقرُ العلومِ صَلواتُ اللّه وَ سَلامُهُ عَلَيْه :
إ ذا اءرَدْتَ اءنْ تَعْلَمَ اءنَّ فى كَ خَيْراً، فَانْظُرْ إ لى قَلْبِكَ فَإ نْ كانَ يُحِبُّ اءهْلَ طاعَةِ اللّهِ وَ يُبْغِضُ اءهْلَ مَعْصِيَتِهِ فَفيكَ خَيْرٌ؛ وَاللّهُ يُحِبُّك ، وَ إ ذا كانَ يُبْغِضُ اءهْلَ طاعَةِ اللّهِ وَ يُحِبّ اءهْلَ مَعْصِيَتِهِ فَلَيْسَ فيكَ خَيْرٌ؛ وَ اللّهُ يُبْغِضُكَ، وَالْمَرْءُ مَعَ مَنْ اءحَبَّ.

ترجمه :

فرمود: اگر خواستى بدانى كه در وجودت خير و خوشبختى هست يا نه ، به درون خود دقّت كن اگر اهل عبادت و طاعت را دوست دارى و از اهل معصيت و گناه ناخوشايندى ، پس در وجودت خير و سعادت وجود دارد؛ و خداوند تو را دوست مى دارد.

ولى چنانچه از اهل طاعت و عبادت ناخوشايند باشى و به اهل معصيت عشق و علاقه ورزيدى ، پس خير و خوبى در تو نباشد؛ و خداوند تو را دشمن دارد.
و هر انسانى با هر كسى كه به او عشق و علاقه دارد، با همان محشور مى گردد.

اصول كافى : ج 2، ص 103، ح 11، وسائل الشّيعة : ج 16، ص 183، ح 1.

[ازاد]

واى بر تو به راستى تو یكى از دزدان گناهان هستى هر آنگاه كه بر تو شهوتى ‏یا ارتكاب گناهى رخ دهد و تو شتابان به سوى آن روى و به جهل خویش در انجام آن بكوشى گویى كه در برابر چشم خدا نیستى و یا خداوند در كمین تو ننشسته است.

بدان كه تو دوست و یار ما محسوب نخواهى شد تا چنان شوى كه اگر تمام ‏همشهریانت گرد آیند و یك زبان گویند كه تو مرد بدى هستى مایه اندوه تو نگردد و اگر همه گویند تو مرد نیكى هستى موجبات شادى تو فراهم نشود.

امّا همواره خودت را به قرآن عرضه كن كه اگر به راه قرآن مى‏روى و آنچه را كه او نخواسته تو نیز نمى‏خواهى و آنچه را كه خواسته، مى‏خواهى و از آنچه برحذر داشته مى‏ترسى پس استوار باش و مژده‏ات باد كه هر چه درباره تو گویند، تو را زیان نرساند و اگر از قرآن جدایى پس چرا بر خود مى‏بالى؟! به راستى مؤمن ‏سرسختانه مشغول جهاد با نفس است تا بر هوا و هوس نفس خویش غلبه‏ كند.

[ازاد]

یك بار نفس را از كژى به راستى آرد و با خواهش او براى خدا مخالف ‏شود و بار دیگر هم نفس او را به زمین زند و پیرو خواهش او گردد و خدایش ‏دست گیرد و از جا بلند كند و از لغزشش بگذرد و متذكر شود و از خداى ‏بترسد توبه كند و معرفت و بنیائى‏اش افزون شود چرا كه ترسش از او بیشتر شده است و خداوند در این باره مى‏فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّیْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُم مُبْصِرُونَ(1) ؛ به راستى چون ایمان آورندگان را از شیطان وسوسه‏هایى به دل رسد، هماندم خدا را به یاد آرند و بى‌درنگ بصیرت یابند.»

«اى جابر روزىِ اندك را از سوى خدا براى خویشتن بسیار بدان كه از عهده ‏شكرش باید به درآیى و طاعت افزون خود را براى خود اندك انگار تا بدین‏ وسیله نفس را خوار دارى و خود را سزاوار گذشت گردانى.
شرّ موجود را از خود به وسیله دانش حاضر دفع كن و علم حاضر خود را با عمل خالصانه به ‏كار بند و در عمل خالص از غفلت بزرگ به نیك بیدارى و هشیار بودن كناره‏گیر و نیك بیدارى را با ترس صحیح از خداوند تحصیل كن و از آرایش‌هاى ‏نهانى به زندگى موجود دنیوى بر حذر باش و زیاده‌روی‌هاى هوا به رهنمایى ‏عقل محدود كن و هنگام غلبه هوا از علم راهنمایى و مدد جو و اعمال ‏خالصانه‏ات را براى روز قیامت ذخیره نگهدار و با انتخاب قناعت از زیاد حرص ورزیدن خوددارى نما .

[ازاد]

و با كوتاه كردن آرزو، شیرینى زهد را به سوى‏ خدا جلب كن و طناب‌هاى آز را به سردى یأس و ناامیدى ببر .

و با خودشناسى ‏راه خودبینى را ببند و با تفویض صحیح امور به خداوند، به آسودگى برس و با فزون یاد كردن خداوند در خلوت‌ها به رقّت قلب دست یاب و با دوام اندوه، دل‏ را نورانى كن و با ترس راست و صادقانه، خود را از ابلیس حفظ كن.

مبادا به ‏امیدوارى دروغین دل خوش كنى كه این تو را در هراسى راست خواهد انداخت.
و مبادا در كارها امروز و فردا كنى كه‏ این دریایى ‏است كه نابودشوندگان در آن غرق خواهند شد.

و مبادا غفلت كنى كه این مایه سنگدلى و از آنچه در آن عذر و بهانه‏اى برایت نباشد بپرهیز كه پشیمان‌ها به دین پناه مى‏آورند و به پشیمانى بسیار و استغفار فراوان از گناهان گذشته‏ات باز گرد و با دعاى ‏خالصانه و راز و نیازهاى شبانه از رحمت و گذشت الهى برخوردار شو، و با بسیارى شكر، نعمت‌هاى بیشترى به سوى خود جلب كن، و با كشتن آز و طمع‏ در پى بقاى عزت و سرفرازى باش و این آز را با عزّت ناامیدى از میان بر و این عزّت ناامیدى را با بلند همتى به دست آر و كوتاه كردن آرزو را از دنیا توشه بردار.

و از هر فرصتى براى رسیدن به مقصود خویش سود جو و مبادا به ‏چیزى كه بدان اطمینان ندارى، اعتماد كنى.

بدان كه هیچ دانشى چون ‏سلامت جویى نیست و هیچ سلامتى همچون سلامت دل نیست و هیچ خردى ‏همچون مخالفت با هوا نیست و هیچ فقرى همچون فقر قلب نیست.

هیچ ‏ثروتى همانند بى‌نیازى دل و هیچ شناختى همچون خودشناسى نیست و هیچ‏ نعمتى مانند عافیت و هیچ عافیتى مثل یار شدن توفیق نیست و هیچ شرفى ‏همسنگ بلند همتى نیست و هیچ زهدى همگون با كوته آرزویى نیست و هیچ ‏عدالتى همانند انصاف و هیچ ستمى همچون موافقت با هوا و هوس و هیچ اطاعتى به مانند انجام فرایض نیست و هیچ مصیبتى همچون بى‏خردى و هیچ گناهى همانند كوچك شمردن گناهت و خشنودى از حالتى كه در آن هستی، نیست و هیچ فضیلتى همچون جهاد و هیچ جهادى همانند جهاد با هوا و هوس و هیچ نیرویى همچون نیروى جلوگیری از خشم ‏نیست و هیچ ذلّتى همچون ذلّت آز نیست و مبادا با وجود فرصت، بهره‌ورى را از دست دهى كه این عرصه‏اى است كه به اهل خود زیان مى‏رساند.

[ازاد]

و نیز آن ‏حضرت فرمود: "سخن پاك را از هر كس كه مى‏گوید، فراگیرید اگر چه خود بدان عمل ‏نمى‏كند، زیرا خداوند مى‏فرماید: «الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِكَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللهُ (2)؛ بندگانى كه سخنان را مى‏شنوند و از بهترین آن پیروى مى‏كنند. آنانند كسانى كه خدا هدایتشان كرده است.»
«واى بر تو اى فریب خورده چرا نمى‏ستایى كسى را كه به او چیزى فانى ‏مى‏دهى و او به تو چیزى باقى مى‏بخشد. یك درهم فانى را به ده درهم، ده تا هفتصد درهم باقى بگیرد یعنى چندین برابر .
واى بر تو به راستى تو یكى از دزدان گناهان هستى هر آنگاه كه بر تو شهوتى ‏یا ارتكاب گناهى رخ دهد و تو شتابان به سوى آن روى و به جهل خویش در انجام آن بكوشى گویى كه در برابر چشم خدا نیستى و یا خداوند در كمین تو ننشسته است.
اى جوینده بهشت! چقدر خواب تو دراز و مركبت كُند و همتت سُست‏ است.
پس واى خدایا از این طالب و مطلوب! واى گریزنده از دوزخ! چه ‏شتابان به سوى آتش روانه‏اى و چه زود خود را در آن فرو مى‏افكنى!!»(3

[ازاد]

ما عَرَفَ اللّهَ مَنْ عَصاهُ.»:
خدا را نشناخته آن که نافرمانى اش کند.
24- عقل، بهترین مخلوق الهى
«لَمّا خَلَقَ اللّهُ الْعَقْلَ اسْتَنْطَقَهُ ثُمَّ قالَ لَهُ: أَقْبِلْ فَأَقْبَلَ. ثُمَّ قالَ لَهُ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ ثُمَّ قالَ: وَ عِزَّتى وَ جَلالى ما خَلَقْتُ خَلْقًا هُوَ أَحَبُّ إِلَىَّ مِنْکَ وَ لا أَکْمَلْتُکَ إِلاّ فیمَنْ أُحِبُّ، أَما إِنّى إِیّاکَ آمُرُ وَ إِیّاکَ أَنْهى وَ إِیّاکَ أُعاقِبُ وَ إِیّاکَ أُثیبُ.»:
چون خداوند، عقل را آفرید از او بازپرسى کرد، به او گفت: پیش آى! پیش آمد. گفت: بازگرد. بازگشت. فرمود: به عزّت و جلالم سوگند، مخلوقى را که از تو به پیشم محبوبتر باشد نیافریدم. و تو را تنها به کسانى که دوستشان دارم به طور کامل دادم. همانا امر و نهى و کیفر و پاداشم متوجّه توست.

[ازاد]

و با خودشناسى ‏راه خودبینى را ببند و با تفویض صحیح امور به خداوند، به آسودگى برس و با فزون یاد كردن خداوند در خلوت‌ها به رقّت قلب دست یاب و با دوام اندوه، دل‏ را نورانى كن و با ترس راست و صادقانه، خود را از ابلیس حفظ كن.
مبادا به ‏امیدوارى دروغین دل خوش كنى كه این تو را در هراسى راست خواهد انداخت.
و مبادا در كارها امروز و فردا كنى كه‏ این دریایى ‏است كه نابودشوندگان در آن غرق خواهند شد.
و مبادا غفلت كنى كه این مایه سنگدلى و از آنچه در آن عذر و بهانه‏اى برایت نباشد بپرهیز كه پشیمان‌ها به دین پناه مى‏آورند و به پشیمانى بسیار و استغفار فراوان از گناهان گذشته‏ات باز گرد و با دعاى ‏خالصانه و راز و نیازهاى شبانه از رحمت و گذشت الهى برخوردار شو، و با بسیارى شكر، نعمت‌هاى بیشترى به سوى خود جلب كن، و با كشتن آز و طمع‏ در پى بقاى عزت و سرفرازى باش و این آز را با عزّت ناامیدى از میان بر و این عزّت ناامیدى را با بلند همتى به دست آر و كوتاه كردن آرزو را از دنیا توشه بردار.
و از هر فرصتى براى رسیدن به مقصود خویش سود جو و مبادا به ‏چیزى كه بدان اطمینان ندارى، اعتماد كنى.
بدان كه هیچ دانشى چون ‏سلامت جویى نیست و هیچ سلامتى همچون سلامت دل نیست و هیچ خردى ‏همچون مخالفت با هوا نیست و هیچ فقرى همچون فقر قلب نیست.
هیچ ‏ثروتى همانند بى‌نیازى دل و هیچ شناختى همچون خودشناسى نیست و هیچ‏ نعمتى مانند عافیت و هیچ عافیتى مثل یار شدن توفیق نیست و هیچ شرفى ‏همسنگ بلند همتى نیست و هیچ زهدى همگون با كوته آرزویى نیست و هیچ ‏عدالتى همانند انصاف و هیچ ستمى همچون موافقت با هوا و هوس و هیچ اطاعتى به مانند انجام فرایض نیست و هیچ مصیبتى همچون بى‏خردى و هیچ گناهى همانند كوچك شمردن گناهت و خشنودى از حالتى كه در آن هستی، نیست و هیچ فضیلتى همچون جهاد و هیچ جهادى همانند جهاد با هوا و هوس و هیچ نیرویى همچون نیروى جلوگیری از خشم ‏نیست و هیچ ذلّتى همچون ذلّت آز نیست و مبادا با وجود فرصت، بهره‌ورى را از دست دهى كه این عرصه‏اى است كه به اهل خود زیان مى‏رساند.