کمال انسان

[meshkaat]

کمال به معنای آن است که هر موجودی، به نهایت درجه ظرفیت و گنجایش خود نایل شود؛ ظرفیت و گنجایشی که در آفرینش الهی منظور بوده است. کمال انسان به آن است که استعدادها و ویژگی‌های برتر وجود انسان و جنبه ملکوتی او شکوفا شده، به بالاترین حد هستی خود نائل شود، که تنها در زمانی است که به نزدیک ترین درجه از موجود نامتناهی که دارای کمالات بی‌پایان، چون علم، قدرت ، حکمت و...) نائل شود.
استاد مطهرى (ره) مى گويد: از نظر قرآن انسان موجودى است برگزيده از طرف خداوند،‌ خليفه و جانشين او در زمين،‌ نيمه ملكوتى و نيمه مادي، داراى فطرتى خود آشنا، آزاد، مستقل، امانتدارِ خدا و مسئول خويشتن و جهان، مسلط بر طبيعت و زمين و آسمان، وجودش از ضعف و ناتوانى آغاز مى شود و به سوى قوّت و كمال سير مى كند وبالا مى رود اما جز در بارگاه الهى و جز با ياد او آرام نمى گيرد. ظرفيت علمى و عملى اش نامحدود است. (1)
******

1:مجموعه آثار،‌ ج2، ص 272.

[meshkaat]

از ديدگاه اسلام ارزش انسان به آن است كه به هدف خلقت كه قرب الهى است نائل گردد و اين همان كمال انسان است و منظور از كمال، كمال روحى و نفسانى است چون روح اصل و مبناى هويت و شخصيت آدمى است. از نظر قرآن انسانى سعادت مند است كه به اين هدف دست يابد. سعادت در گرو كسب لذّت يا قدرت بيشتر و مانند اين ها نيست.
سعادت تنها در پيوند با خدا حاصل مى شود كه در قرآن از آن به عبادت تعبير شده است: «و ما خلقتُ الجن و الانس الا ليعبدون؛ جن و انس را نيافريدم جز آن كه مرا بپرستند».(1)
******
1:ذاريات (51) آية 56.

[meshkaat]

براى رسيدن به كمال نهايي،‌ ابزارهايى لازم است كه عبارتند از:
1_ معرفت خدا: كليد نيل به هدف نهايى معرفة الله است. بدون شناخت خداوند تقرب به او امكان پذير نيست و از اين رو امام علي(ع) مى فرمايد: « اوّل الدّين معرفته؛ معرفت خدا سرآغاز تدين است».(1)
2_ تقوا: براى دستيابى به مقام شكر و نيل به اجر عظيم و احاطه بر مسائل با روشن بينى خاص و كسب موفقيت، قرآن مجيد تقوا را مطرح كرده كه همة اين موضوعات در قرب به پروردگار مؤثر است.
3_ عبادت: در حديث قدسى آمده است: « هيچ بنده اى به عبادتى بهتر از واجبات به من نزديك نشده است و او به وسيلة نوافل به من تقرب مى جويد تا جايى كه او را دوست بدارم،‌ آنگاه گوش شنوا و ديدة بينا و دست تواناى او خواهم بود. اگر مرا بخواند پاسخش مى دهم و چنانچه چيزى از من بخواهد ارزانى اش مى دارم».(2)
4_ ترك گناه: بزرگ ترين مانع رسيدن به كمالات،‌ گناه و هواى نفس است به طورى كه امام صادق(ع) مى فرمايد: «بين بنده و خدا هيچ پرده اى تاريك تر و ترسناك تر از نفس و هوى نيست و براى از بين بردن اين دو وسيله اى مانند احتياج به خدا و خشوع براى خدا و گرسنگى در روز و بيدارى در شب نيست».(3)
حذر از پيروى نفس كه در راه خدا
مردم افكن تر از اين غول بيابانى نيست

********
1:نهج البلاغه، خطبة 1.
2:اصول كافي،‌ج 4، ص 53.
3:سفينه البحار، ج 2، ص 603.

[کلات]

محور اصلي در تحصيل كمال معنوي توجه به خداوند و درك حضور او و تلاش در قرب و نزديكي معنوي و روحي به او است و اين ميل به كمال و كمال خواهي در نهاد هر انساني قرار داده شده و فطري هر انساني است.
غفلت از خداوند به هر دليل و با هر عاملي كه باشد باعث شكوفا نشدن و عدم ظهور و بروز خواست هاي فطري انسان مي گردد و هر چيزي كه انسان را از ياد خداوند منصرف كند سد و مانعي در راه تكامل و سعادت او است.

[ریحانه]

کمال انسان در قرب الهی است. باید به این موضوع اندیشید که انسان به چه جهت آفریده شده است . ما خلقت الانسان لیعبدون "خلق نکردیم انسان را جز برای عبادت". عبادت در واقع راهی است که ما را به سرمنزل نهایی می رساند که همانا قرب الهی و مقام رضاست است. البته انسانها در رسیدن به این نقطه اکثرا موفق نیستند . بنابراین مقام رضا جایگاهیست برای اولیاء الله و هر کس به این مقام نایل آید کمال یافته است.
اما در هر صورت درجات پایین تری نیز وجود دارد . مثل نردبانی می ماند که باید از آن بالا برویم و آخرین پله ی آن همان مقام قرب الهی است اما هر پله از آن درجه ای از کمال خواهد بود.
جهالت امری است که ما را در تحقق هدف خلقت سست کرده و به قهقرا می برد. کسی که منظور از خلقت خویش را نمی داند در سرگشتگی غرق شده و مسخ می شود. اما انسان در فطرت خود از حقیقت آفرینش آگاهست اما بی توجهی به آن موجب غفلت و جهالت می شود.