مترجمان قرآن در سال‌هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي

[ریحانه]

هوالمحبوب

مترجمان قرآن در سال‌هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي

در دوران معاصر و در دو دهه اخير افرادي مانند، حسين استادولي، ابوالقاسم امامي، عبدالمحمد آيتي، اصغر برزي، ابوالقاسم پاينده، علي‌اصغر حلبي، مصطفي خرمدل، بهاءالدين خرمشاهي، علي‌اكبر سروري، طاهره صفارزاده، سيد محمدرضا مصطفوي، محمدمهدي فولادوند، جلال‌الدين فارسي، احمد كاويانپور، علي كرمي فريدن، علي موسوي

گرماردوي، حسين استادولي، محمود ياسري و معصومه يزدان‌پناه به ترجمه منثور قرآن روي آوردند.
كرم‌خدا امينيان، محمد شائق قمي، شهاب تشكري آراني و اميد مجد هم در دوران معاصر شيوه جديدي را در ترجمه قرآن باب كردند و اين كلام آسماني را به صورت منظوم ترجمه كردند.

ترجمه معزي

ترجمه شيخ محمد كاظم معزي از قرآن كريم ترجمه‌اي كلمه به كلمه و دقيق است كه در سال 1377 هجري شمسي براي نخستين‌بار به چاپ رسيد. در اين ترجمه توجهي به اسلوب و ساختار زبان فارسي نشده است. نثر ترجمه روان و گويا نيست. با اين وجود ترجمه‌اي نسبتاً دقيق است و از استحكام قابل توجهي برخوردار است.
اين ترجمه، توضيح و اضافات تفسيري به همراه ندارد؛ از اين‌رو معناي بسياري از آيات نارسا شده است. افزون بر اين اشكالاتي همچون ضعف در ساختار جمله‌بندي، عدم رعايت قواعد نگارش، ترجمه نادرست فعل ماضي استمراري و حتي وجود غلط‌هاي چاپي را براي اين ترجمه بر شمرده‌اند.
اگرچه برخي از محققان ترجمه مرحوم معزي را آخرين ترجمه تحت‌اللفظي مهم و معنادار قرآن كريم دانسته‌اند كه به سبك و سياق هزارساله ترجمه تحت‌اللفظي قرآن كريم در زبان فارسي حسن ختام مي‌بخشد. اما با توجه به ارائه چندين ترجمه تحت‌اللفظي ديگر پس از اين ترجمه، كه اهميت برخي از آنان از ترجمه معزي كمتر نيست، اين سخن را به‌سادگي نميتوان پذيرفت.

ترجمه محمود ياسري

آيت‌الله حاج شيخ محمود ياسري از علماي باتقواي تهران و امام جماعت مسجد ارك بود. ايشان در طول عمر با بركت خود ترجمه‌اي فارسي را از قرآن به سرانجام رساندند كه به عنوان خلاصة‌التفاسير توسط كتابفروشي اسلاميه در سال 1363 به طبع رسيده است. اين ترجمه همراه با تفسير مختصر و تجويد است كه آيت‌الله ابوالحسن شعراني تصحيح آن را به عهده گرفته است. علاوه بر اين ترجمه ياد شده توسط آقاي حائري نيز تصحيح شده و از سوي بنياد فرهنگي امام مهدي(عج)در سال 1373 منتشر شده است. اين اثر، ترجمه‌اي تحت‌اللفظي و روان است كه توضيحات تفسيري بدان افزوده شده و بخشي از اين توضيحات از اصل ترجمه تفكيك شده و در داخل پرانتز قرار گرفته است و بخش ديگر بدون پرانتز در داخل متن افزوده شده است. نگارش اين ترجمه نسبتا روان است، ولي قواعد نحوي زبان فارسي به طور كامل در آن رعايت نشده است.

ترجمه اشرفي تبريزي

محمود اشرفي تبريزي از روحانيون و خطاطان معاصر است. از او قرآن‌هاي متعددي به خط نسخ به طبع رسيده است. وي ترجمه‌اي از قرآن مجيد ارائه داده كه توسط انتشارات جاويدان در سال 1373 منتشر شده است. اين اثر ترجمه‌اي است تحت‌اللفظي همراه با خلاصه التفسير كه تفاسير برخي آيات در حاشيه قرآن نگاشته شده است. در ترجمه نيز افزوده‌هاي كوتاه و مختصري وجود دارد كه غالباً به وسيله پرانتز جدا و مشخص شده‌اند.
اگرچه برخي از محققان ترجمه مرحوم معزي را آخرين ترجمه تحت‌اللفظي مهم و معنادار قرآن كريم دانسته‌اند كه به سبك و سياق هزارساله ترجمه تحت‌اللفظي قرآن كريم در زبان فارسي حسن ختام مي‌بخشد.

منبع : سایت تبیان

..

[ریحانه]

عبدالمحمد آيتي

استاد عبد المحمد آيتي (متولد 1305) يكي از برجسته‌ترين مترجمان و ادباي امروز ايران و عضو فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي است. ترجمه او از قرآن كريم در سال 1367 به چاپ رسيد و با استقبال خوانندگان و توجه ويژه منتقدان عرصه ترجمه مواجه شد. به اعتقاد يكي از ترجمه‌پژوهان معاصر اين اثر ارزش ادبي فراوان دارد و از جمله آثار ماندني و جاويد به شمار مي‌رود. وي سلامت و استحكام جمله‌بندي، پرهيز از سره‌نويسي فارسي، اجتناب از عربي‌گرائي افراطي و دوري از هرگونه حشو و زوائد را از ويژگي‌هاي اين ترجمه ارزشمند مي‌داند. البته همين ترجمه‌پژوه، بيش از صد و هفتاد اشكال خرد و كلان نيز بر اين ترجمه گرفته است. اين ترجمه از جهت گزينش معادل‌هاي زيبا براي كلمات موجود در قرآن ستوده شده است. به دليل اهميت و ارزش ترجمه آيتي مقالات متعددي در نقد آن به رشته تحرير در آمده است و اين ترجمه را از جهت ساختار نحوي و صرفي عبارات، واژه‌گزيني، عدول از قرائت مشهور و ميزان دخالت عنصر تفسير بررسي كرده‌اند.

ابو القاسم امامي
ابوالقاسم امامي از استادان دانشكده الهيات دانشگاه تهران داراي ترجمه‌اي از قرآن مجيد است كه در سال 1370 هجري شمسي منتشر شده است. در اين اثر مترجم سعي كرده با استفاده از توانايي‌هاي زبان فارسي دري و ترجمه‌هاي كهن فارسي ترجمه‌اي استوار ارائه دهد، كه از جهت بلاغت و شيوايي همخوان و هماهنگ با قرآن باشد. از اين جهت ترجمه‌اي محتوايي با در نظر گرفتن قواعد زباني و مراعات شر ايط ساختاري جملات در زبان فارسي ارائه شده و افزوده‌ها و توضيحات در آن به چشم نمي‌خورد و موارد اندكي كه موجود است بدون پرانتز در داخل متن ذكر شده است. علاوه بر اين آنچه از آيات به ضرورت بلاغت حذف شده در پاورقي توضيح داده شده تا متن كلام دچار از هم گسيختگي نشود. يكي ديگر از نكات مثبت ترجمه اين است كه براي بسياري از كلمات قرآني كه عين عربي آنها در ترجمه‌هاي ديگر ذكر شده معادل‌يابي شده است. يكي از ترجمه‌پژوهان معاصر اين ترجمه را بهترين ترجمه قرآن تا زمان حاضر دانسته است و براي آن ويژگي‌هائي مانند: معادل‌يابي كلمات قرآن بر پايه فارسي روان، نشان دادن توانايي زبان فارسي در ارائه پيام الهي، ارائه هنر زيباشناختي لفظي و معنوي زبان فارسي و درآميختن اسلوب ادب و شيوه هنر بر شمرده است.

سيد جلال‌الدين مجتبوي
سيد جلال‌الدين مجتبوي كه چندين سال رياست دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران را به‌عهده داشت آثار متنوعي در زمينه ترجمه از زبان انگليسي و عربي تأليف كرده است. يكي از ارزشمندترين آثار ماندگار استاد، ترجمه و توضيح قرآن حكيم است كه توسط حسين استادولي ويرايش شده و در سال 1372 چاپ و منتشر شده است.
اين ترجمه از دقيق‌ترين و صحيح‌ترين ترجمه‌هاي معاصر است. مترجم تأكيد بسياري بر رعايت دقت و همگامي ترجمه با متن داشته است. روش مترجم مطابقت دقيق ترجمه با متن آيات بوده كه اضافات و توضيحات تفسيري را براي درك و فهم معاني آيات همراه ترجمه آورده است.
مترجم در مؤخره اعلام مي‌كند كه در اين برگردان تا آنجا كه ميسر بوده از كلمات فارسي استفاده كرده ولي اعتقادي به نوشتن فارسي سره نداشته است. يكي از خصوصيات ممتاز اين ترجمه آن است كه مترجم سعي كرده از كلمات عربي كمتر استفاده كند و براي آن‌ها معادل‌هاي فارسي در نظر بگيرد و ديگر اينكه در برگرداندن واژه هاي قرآني و تركيب آيات دقت زيادي به كار گرفته است.
ترجمه جلال الدين مجتبوي از دقيق‌ترين و صحيح‌ترين ترجمه‌هاي معاصر است. مترجم تأكيد بسياري بر رعايت دقت و همگامي ترجمه با متن داشته است. روش مترجم مطابقت دقيق ترجمه با متن آيات بوده كه اضافات و توضيحات تفسيري را براي درك و فهم معاني آيات همراه ترجمه آورده است.

احمد كاويانپور
احمد كاويانپور سرهنگ ارتش و از خاندان علم و دين است. او پس از آن‌كه در سال 1357 از خدمت ارتش بازنشسته شد به تحقيق و پژوهش روي آورد و از جمله قرآن را به زبان آذري و فارسي ترجمه كرد. ترجمه كاويان‌پور در سال 1372 از سوي انتشارات اقبال منتشر شد.
اين اثر كه ترجمه‌اي ادبي و شيوا همراه با توضيحات و زيرنويس است با استفاده از تفسير ابوالفتوح رازي و كشف‌الحقايق نگارش يافته است. در تقريظي كه آيت‌الله وحيدي بر اين اثر نگاشته است آن را ترجمه‌اي دقيق ناميده كه در آن سعي شده است، هيچ چيز و لو يك حرف در ترجمه از متن قرآن زياد كم نشود. همچنين وي اين ترجمه را از جهت روان و ساده بودن و دقت در واژه‌گزيني ستوده است.

اين ترجمه همچنين توضيحات و اضافات زيادي دارد كه شامل نكات تفسيري، شرح آيات و واژگان و ذكر مخدوفات مي‌شود كه اكثر آن‌ها داخل پرانتز قرار گرفته و بخش از آن نيز در زيرنويس ارائه شده است.

ترجمه كاظم پورجوادي
كاظم‌ پورجوادي از مترجمان و قرآن‌پژوهان معاصر است. ترجمه او از قرآن سليس و روان است كه بر اساس قواعد نحوي زبان فارسي و به تعبير مترجم از انتخاب برابر نهاده‌هاي فارسي و حداقل كلمات و واژه‌هاي دخيل نگارش يافته است. بهاء‌الدين خرمشاهي كه ويراستار اين ترجمه است آن را چنين معرفي مي‌كند: «اين ترجمه يكي از روان‌ترين و خوشخوان‌ترين ترجمه‌هاي عصر جديد است. اما همواره ميزان دقت علمي‌اش و مطابقه‌اش با نص مقدس قرآن، به اندازه رواني و خوشخواني اش نيست.» روش ترجمه، روش معادل است و داراي توضيحات مختصري در داخل پرانتز است. بر ترجمه پورجوادي انتقاداتي مانند عدم دقت در ترجمه آيات اعتقادي، عدم دقت در معادل‌گزيني، ايجاز مخل، رعايت نشدن همساني در ترجمه و ابهام در ترجمه ذكر شده است.

ترجمه علي موسوي گرمارودي
ترجمه سيد علي گرمارودي از قرآن كريم در سال 1383 منتشر شد. مؤلف اديب اين اثر براي نگارش آن كه يكي از دقيق‌ترين و ادبي‌ترين ترجمه‌هاي قرآن است. خرمشاهي كه مقدمه مفصلي بر اين ترجمه نوشته است شيوائي، امانت و زيبائي آن را ستوده است. مترجم در مؤخره ترجمه چند ويژگي مهم را براي آن بر مي‌شمارد؛ از جمله آن‌كه زبان ترجمه، نثر معيار با اندك چاشني باستان‌گرائي است. در اين اثر مترجم براي برخي از كلمات معادل‌هائي را از كلماتي كه در زبان معيار يا در متون كهن به‌كار رفته برگزيده است؛ مانند ترجمه «جبار به كام‌شكن». وي در ترجمه واژگان به وجوه و نظائر هر كلمه توجه داشته و براي كلماتي كه داراي چند معنا بوده و در هر جا معناي متناسب آورده است. افزون بر اين نكات ويرايشي در متن ترجمه به طور كامل رعايت شده است. يكي از امتيازات مهم اين اثر، زير نويس¬هاي بسيار سودمند و علمي آن است كه در آن‌ها گزينش برخي از واژه‌ها به منابع فارسي قديم و جديد مستند شده است.
ترجمه کاظم پورجوادي يكي از روان‌ترين و خوشخوان‌ترين ترجمه‌هاي عصر جديد است. اما همواره ميزان دقت علمي‌اش و مطابقه‌اش با نص مقدس قرآن، به اندازه رواني و خوشخواني اش نيست.

ترجمه تفسير راهنما
يكي از كارهاي ارزنده مركز فرهنگ و معارف قرآن تدوين نخستين تفسير قرآن با روش تركيبي است. جلد نخست اين تفسير 20 جلدي كه با ساماندهي و تكميل يادداشت هاي قرآني انديشمند قرآن پژوه آيت‌الله هاشمي رفسنجاني شكل گرفته است. اين تفسير نخست ترجمه آيات را به همراه نداشت اما پس از انتشار هفت جلد مركز بر آن شد كه ترجمه اي برآن بيافزايد. در سال 1385 ترجمه آيات به‌طور مستقل چاپ شد.
ترجمه تفسير راهنما يكي از ترجمه‌هاي گروهي از قرآن است كه با همت گروهي از پژوهشگران مركز فرهنگ و معارف قرآن به ويزه حجج‌الاسلام صالحي نجف‌آبادي، انصاري محلاتي و طالبي به رشته تحرير آمد است.
مولفان اين ترجمه تلاش كرده‌اند تا با رعايت نثر معيار، ترجمه‌اي مطابق و معادل ارائه كنند. بنابر آنچه در موخره ترجمه آمده است در اين ترجمه به معناي اصلي واژه‌ها توجه ويژه‌اي شده و از ذكر لازم معني يا مراد تفسيري اجتناب شده است. توضيحات تفسيري بسيار اندك بوده و افزوده‌هاي تفسيري در قلاب قرار گرفته است تا در مرز ميان ترجمه و تفسير رعايت شود.
ويژگي ممتاز اين ترجمه واژه‌گزيني آن است. مترجمان تلاش كرده‌اند معاني واژه‌ها را آن‌گونه كه هست منعكس كنند و ساختار عبارات نيز به گونه‌اي مورد توجه قرار گيرد كه ترجمه از معناي مراد آيه فاصله نگيرد.

ترجمه محمدمهدي فولادوند
«محمدمهدي فولادوند» فرزند مرحوم محمدحسين بختياري است. فولادوند در چندين انجمن علمي چون انجمن فلسفه ايران و علوم انساني يونسكو و انجمن شعراي فرانسه و نويسندگان فرانسه زبان عضويت دارد. از وي نزديك به 30 جلد كتاب به فارسي و فرانسه منتشر شده است. مهم‌ترين اثر وي ترجمه قرآن كريم به فارسي است كه در سال 1373 با ويرايش «محمدرضا انصاري» و «سيدمهدي برهاني» چاپ و نشر يافته است. ترجمه استاد فولادوند ترجمه‌اي است به فارسي امروزي و سرراست و ساده و بدون سبك و فاقد گرايش‌هاي خاص و افراطي است؛ يعني نه فارسي‌گرايي مفرط

دارد و نه عربي‌گرايي: نحو عبارات، پيچيده نيست و بسيار مفهوم است. مهم‌ترين ويژگي اين اثر دقت بي‌نظير مترجم در مطابقت آن با متن مقدس قرآن كريم است به گونه‌اي كه حتي تأكيدهايي را كه در نثر و زبان عربي و نيز قرآن كريم فراوان و در فارسي بسيار كمياب است به نحوي ظاهر كرده‌اند در مواردي حدود 2 يا 3 درصد.
اين ترجمه داراي توضيحاتي است كه در داخل دو قلاب قرار گرفته است. روش مترجم در ترجمه ميانه‌اي از ترجمه تحت‌اللفظ و ترجمه محتوايي است يعني دقت و مطابقت ترجمه با اصل آيه و همچنين خوشخواني و رواني آن هيچكدام فداي ديگري نشده است. علاوه بر اين يكي از ويژگي‌هاي كم‌نظير ترجمه حاضر، همت مترجم در ارائه يك ترجمه آهنگين در سوره‌هاي مكي انتهاي قرآن است.
بدون اغراق اين ترجمه يكي از دقيق‌ترين و شيواترين ترجمه‌هاي معاصر است. ملكيان، مهدوي‌راد، خرمشاهي، خاني در مؤخره ترجمه، آن را از حيث صحت و امانت و به كار‌گيري معادل‌هاي مصطلح در فارسي امروزين و در عين حال رواني، شيوايي و سادگي بهترين ترجمه در ميان ترجمه‌هاي منتشر شده در پنجاه سال اخير مي‌دانند.

ترجمه بهاءالدين خرمشاهي
بهاء‌الدين خرمشاهي (متولد 1324 هـ.ش) از قرآن‌پژوهان و مترجمان معاصر است كه آثار بسياري در زمينه حافظ‌پژوهي و قرآن‌پژوهي دارد. يكي از مهم‌ترين آثار وي ترجمه قرآن كريم همراه با توضيحات و واژه‌نامه است.
ترجمه مورد نظر ترجمه‌اي معادل است كه نكات نحوي و صرفي به خوبي در آن دخالت داده شده است نثر آن روان و امروزين و در عين حال ادبي است در مواردي كه توضيحي لازم بوده توضيحات و اضافات در ميان ترجمه در داخل دو قلاب قرار داده است. ترجمه آيات در نيمه بالايي صفحه قراردارد و تفسير و توضيحات بيشتر در نيمه پاياني قرار داده شده است.
علاوه بر ترجمه و تفسير اين اثر داراي پيوست‌هايي شامل گفتار مترجم، مقاله‌هايي تحت عناوين قرآن و قرآن‌پژوهي، تحريف‌ناپذيري قرآن، فهم قرآن با قرآن، كلمات فارسي در قرآن مجيد و واژه‌نامه است.
خرمشاهي در مقدمه ترجمه‌اش ويژگي‌هاي همچون دقت و صحت، پيروي از نثر معيار، حفظ كلمات و عبارات قرآني رايج مانند ايمان، زكات، رعايت ساختار كلمه در ترجمه (يعني ترجمه صفت به صفت و فعل به فعل) واژه‌سازي در موارد ضروري و دخالت ندادن عنصر تفسير در ترجمه را بر شمرده است.

محسن قرائتي
تفسير نور اثر محسن قرائتي (متولد 1322 ش) تفسيري است كه در آن به شيوه‌اي جذاب و نو، پيام‌هاي تربيتي قرآن استخراج و ارائه شده است. تفسير نور علاوه بر تفسير، ترجمه آيات را به صورت مجزا نيز ارائه مي‌كند و به ترتيب شامل آيات، ترجمه، توضيح، پيام‌ها و نكته‌ها است. اين اثر تفسيري ساده و روشن و قابل استفاده عموم مردم است. بخش ترجمه تفسير نور، ترجمه‌اي ساده و روان و غير مكلف است. نثر واژه‌گزيني آن نثري مطابق با زبان معيار دارد. در مواقع ضروري جهت انتقال درست مفاهيم و پيام آيه، به توضيحات اندك محتوايي و بعضاً ممزوج با ترجمه يا مشخص شده در پرانتز، اكتفا مي‌كند.
ترجمه بهاءالدين خرمشاهي نظر ترجمه‌اي معادل است كه نكات نحوي و صرفي به خوبي در آن دخالت داده شده است نثر آن روان و امروزين و در عين حال ادبي است در مواردي كه توضيحي لازم بوده توضيحات و اضافات در ميان ترجمه در داخل دو قلاب قرار داده است.

سيد كاظم ارفع
ترجمه سيد كاظم ارفع در سال 1381 توسط انتشارات فيض كاشاني به چاپ رسيد. مزيت اين ترجمه در رواني عبارات خوشخواني آنها است. عبارت آن بسيار ساده، بي‌پيرايه و قابل فهم عموم است هر كس به راحتي مي‌تواند از اين ترجمه استفاده كند. بر اين ترجمه انتقاداتي نيز وارد شده است از جمله: عاري بودن ترجمه از هرگونه توضيح حتي در موارد ضروري و برخي اشتباهات كه از نبود دقت در مسائل ادبي سرچشمه گرفته است.

اصغر برزي
ترجمه اصغر برزي از قرآن كريم ترجمه‌اي ادبي و روان است. مترجم به دنبال آن است كه ترجمه‌اي دقيق و با رعايت نكات ادبي ارائه دهد. از اين‌رو پس از ترجمه هر آيه برخي نكات نحوي را يادآوري مي‌كند و از اين جهت در بين ترجمه‌هاي موجود كاري ممتاز و بي‌سابقه انجام داده است. اين روش به خوانندگاني كه با تجزيه و تركيب و مباحث نحو عربي آشنا هستند كمك مي‌كند تا با دقت بيشتري معناي آيات را درك كنند افزون بر اين مترجم با آوردن توضيحات اندكي در برخي موارد

سعي كرده شأن نزول و يا ابهام موجود در متن را نيز تا حدودي برطرف كند. در بررسي‌هاي نحوي اين ترجمه چند نكته حائز توجه است: نخست آنكه تنها جملات ساده تجزيه و تركيب شده‌اند و جملات پيچيده و مشكل كمتر مورد بررسي قرار گرفته‌اند و دوم در برخي موارد اشتباه در تحليل نحوي موجب شده تا مترجم در ترجمه نيز اشتباه كند.

ابوالفضل بهرامپور
«ابوالفضل بهرام‌پور» يكي از قرآن‌پژوهان پركاري است كه به سبكي جذاب به تفسير قرآن مي‌پردازد. او هنگام نگارش تفسير 30 جلدي خود با عنوان نسيم حيات به ترجمه آيات نيز پرداخت، آنگاه ترجمه آيات را به طور مجزا با ويرايش جديد به چاپ رساند. «ترجمه بهرام‌پور»، ترجمه‌اي سليس و روان از قرآن است با توضيحات تفسيري اندكي كه در ميان دو قلاب قرار گرفته‌اند. يكي از ويژگي‌هاي اين ترجمه شرح لغات است كه در كنار متن آيات به ريشه‌يابي و بيان معناي واژگان مي‌پردازد. اين قسمت از ترجمه كه بيشتر جنبه آموزشي دارد براي كساني كه مي خواهند از ترجمه قرآن اطلاعات بيشتري به‌دست آورند مفيد است. از ديگر ويژگي‌هاي اين ترجمه، دقت در ترجمه كليه حروف و كلمات قرآن است. حتي ادات تأكيد نيز با دقت ترجمه شده‌اند. به اين ترجمه نقدهايي نيز وارد شده است، از جمله: نبود هماهنگي در ترجمه آيات مشابه، نبود وجود دقت لازم در ترجمه برخي از كلمات، تكراري بودن كلمات ترجمه شده در حاشيه قرآن، ناهماهنگي ترجمه كلمات در قسمت آموزشي و متن ترجمه.

معصومه يزدان‌پناه
ترجمه دو زبانه معصومه يزدان‌پناه از قرآن كريم ترجمه‌اي امروزي، خوانا، خوشخوان و شيوا و ادبي است و با نثر معيار مطابق است. آنگونه كه مترجم خود ادعّا مي‌كند ترجمه‌اي آزاد و در عين حال دقيق را ترجيح داده است؛ اما باتوجه به ويژگي‌هاي ترجمه بايد آن را در شمار ترجمه‌هاي «معادل» از قرآن محسوب كرد. سعي مترجم آن بوده كه «كمترين افزودگي مهم تفسيري را در داخل قلاب» گذارد، لذا توضيحات تفسيري اندك آن كاملا مجزّاي از متن است.
از ويژگي‌هاي جالب اين ترجمه ارائه واژه‌نامه‌اي از لغات مهم هر صفحه به دو زبان فارسي و انگليسي است.
يكي از ويژگي‌هاي ترجمه ابوالفضل بهرامپور شرح لغات است كه در كنار متن آيات به ريشه‌يابي و بيان معناي واژگان مي‌پردازد.

حسين استادولي
حسين استادولي يكي از ترجمه‌پژوهان معاصر است كه در زمينه نقد ترجمه‌هاي قرآن مقالات متعددي به چاپ رسانده است. او پس از بررسي ترجمه‌هاي قرآني و ويرايش چند ترجمه مهم مانند: ترجمه جلال‌الدين مجتبوي، الهي قمشه‌اي، آيت‌الله مشكيني و دكتر موسوي گرمارودي در اواخر سال 1375 خود نيز ترجمه مستقلي ارائه داد. اين ترجمه كه در سال 1385 به چاپ رسيد به گفته مؤلف از ويژگي‌هائي چند مانند «دقت در ترجمه واژگان»، «سلامت و رواني عبارات» و «توجه به فصاحت و بلاغت قران» برخوردار است. در اين ترجمه فارسي‌گرائي افراطي به كار نرفته و واژه‌هايي مثل ايمان، يقين، انقاق ترجمه نشده است. ترجمه حسين استادولي از توضيحات تفسيري نيز خالي نيست و در مواردي جهت روشن كردن معناي آيه يا اتصال آن با آيات قبل توضيحاتي در متن داده شده است؛ اما اين توضيحات به دقت با دو قلاب از متن جدا و توضيحات مفصل‌تر نيز در پاورقي ارائه شده است و در آن‌ها به حل برخي معضلات يا شأن نزول‌ها يا متشابهات پرداخته است.

محمد خواجوي
محمد خواجوي از مترجمان و حكمت‌پژوهان معاصر است كه اكثر قريب به اتفاق آثار ملاصدرا بزرگ‌ترين فيلسوف قرون اخير ايران را به فارسي ترجمه كرده است. ترجمه او از قرآن مجيد در سال 1369 (ه. ش) ارائه شد. ترجمه محمد خواجوي ترجمه¬اي است بر مبناي وجوه نظاير آن طور كه مترجم در مقدمه ترجمه‌اش‌ آورده است. هدف از چنين روشي آشكار ساختن وجوه معاني و روشن‌تر كردن ترجمه و ابهام‌زدايي است. اين ترجمه توضيحات و اضافات بسياري كمي دارد كه در داخل دو قلاب قرار گرفته است. اسلوب و زبان متن ترجمه به طور كلي امروزي و ساده و در عين حال روان و گويا بوده و بر اساس قواعد دستور زبان فارسي نگارش يافته است.

مصطفي خرم‌دل
دكتر مصطفي خرم‌دل از دانشوان و قرآن‌پژوهان مشهور كردستان ايران است. ترجمه خرم‌دل از قرآن با عنوان «ترجمه و تفسير نور» در تهران توسط نشر احسان چندين‌بار به چاپ رسيده است. اين اثر در حقيقت ترجمه‌اي روان و معنايي محسوب مي‌شود كه به گفته مترجم ترجمه‌اي گويا رسا و تفسيرآميز از آيات قرآن كريم است. وي افزوده‌هاي تفسيري را درون پرانتز جاي داده تا خواننده بتواند به آساني آن‌ها را از ترجمه آيات باز شناسد. افزون بر آن واژگان و عبارات دشوار را به اختصار، اما روشنگر توضيح داده است. علاوه بر اين مترجم هرگاه ضرورتي احساس كرده به نكات قابل توجه و ارزشمندي اشاره كرده است. از ديگر ويژگي‌هاي اين اثر اشاره به تناسب و ارتباط آيات است. مؤلف هر جا كه تشخيص داده معناي آيه‌اي با آيه‌اي ديگر در ارتباط بوده را به آن ارجاع داده است. اين اثر به نثري امروزي و آسان فهم و به دور از افراطي‌گرايي در گرايش به فارسي يا عربي نگارش يافته است و از لحاظ مطابقت با متن نيز نسبتا دقيق است. برخي قرآن‌پژوهان اين اثر را از جهت جامعيت مطالب آن در زمينه ترجمه و تفسير و لغات قرآني ستوده‌اند و بر رواني و دلپذيري نثر آن، هنرمندانه بودن تلفيق ترجمه آيات با تفسير در عين حفظ مرزبندي آنها و عالمانه بودن ارائه توضيح اصطلاحات قرآني در پانوشت‌ها تأكيد كرده¬اند.

مكارم شيرازي
ترجمه آيت‌الله مكارم شيرازي ترجمه‌اي روان و سليس از قرآن است كه اكنون در شمار ترجمه‌هاي رايج قرآن قرار دارد. اين ترجمه در اصل بخشي از تفسير نمونه بوده كه توسط گروهي از محققان حوزه تحقيق و باز نگري شده است و با ويراستاري «جواد محدثي» در سال 1373 چاپ شده است. روش ترجمه، معنائي و يا به تعبير «مترجم محتوا به محتواست» كه در آن معاني به طور دقيق از لباس زبان اول برهنه مي‌شود و در مغز جاي مي‌گيرد سپس به طور دقيق به لباس زبان دوم آراسته مي‌شود. از آنجا كه هدف ارائه ترجمه‌اي روان، گويا و در عين حال دقيق و محكم براي همگان مخصوصاً نسل جوان تحصيل كرده امروز بوده، نثر ترجمه كاملاً ساده و عامه فهم انتخاب شده و با آوردن توضيحات تفسيري ابهام‌هاي موجود در فهم آيه برطرف شده است.

مصطفي رحماندوست
ترجمه جزء سي‌ام قرآن كريم توسط «مصطفي رحماندوست» شاعر معاصر براي آشنايي كودكان و نوجوانان با قرآن در يك جلد ترجمه انجام شده است. قلم روان و صميمي مترجم و سبك ساده و بي‌پيرايه ترجمه قابل تحسين است. زبان ترجمه امروزي است و واژه‌گزيني آن علاوه بر مطابقت با نثر معيار، ناظر به فهم و درك مخاطب ـ كودك و نوجوان ـ بوده است و از حجم توضيحات تفسيري متوسطي بسته به نياز مخاطب بر خوردار است. اين توضيحات قابل توجه تفسيري، بدون هيچگونه تمايز، داخل در متن عرضه شده‌اند. از ويژگي‌هاي اين ترجمه مي‌توان به نياز سنجي مترجم و مخاطب‌محوري آن و همچنين ارائه توضيحات برخي مفردات قرآني و يا اصطلاحات فارسي به‌كار رفته در ترجمه و يا تفسير مختصر برخي آيات در مؤخره كتاب به عنوان « يادآوري» اشاره كرد.
ترجمه مصطفي رحماندوست زبان ترجمه امروزي است و واژه‌گزيني آن علاوه بر مطابقت با نثر معيار، ناظر به فهم و درك مخاطب ـ كودك و نوجوان ـ بوده است و از حجم توضيحات تفسيري متوسطي بسته به نياز مخاطب بر خوردار است.

مسعود انصاري
مسعود انصاري قرآن‌پژوه پرتلاش معاصر است كه در زمينه ترجمه‌پژوهي قرآن آثار ارزشمندي دارد كه از آن جمله مي‌توان به ويرايش فني ترجمه «محدث دهلوي»، «ترجمه بهاء‌الدين خرمشاهي» و «محمدمهدي فولادوند» اشاره كرد.
ترجمه مسعود انصاري ترجمه‌اي از قرآن كريم است محتوايي كه بارزترين ويژگي آن پايبندي به نحو قرآني است. در اين ترجمه مطابقت با متن از لحاظ لغوي و محتوايي به خوبي در نظر گرفته شده و درموارد ضروري افزوده‌هاي تفسيري را به همراه خود دارد. اين افزوده‌ها در مواردي كه شرح مستقيم واژه‌هاي بوده‌اند در درون دو هلال قرار گرفته‌اند و اگر به گونه‌اي ديگر بوده درون دو قلاب جاي گرفته است. نثر ترجمه نثر معيار و امروزي است و از آوردن عبارات نامأنوس و سره‌نويسي در آن پرهيز شده و مترجم هيچگونه گرايش افراطي نسبت به عربي يا فارسي گرايي نداشته است. از لحاظ مطابقت با متن آيات، ترجمه‌اي است دقيق كه معادل‌يابي تك واژگان در آن با دقت بسياري صورت گرفته است. تأكيداتي كه در متن عربي قرآن بسياربه كار رفته و در فارسي معادلي ندارد با روشي بسيار دقيق تا آنجا كه براي خواننده فارسي ملال‌آور نباشد ظاهر شده‌اند.

آيت‌الله مشكيني
ترجمه آيت‌الله مشكيني از قرآن كريم ترجمه‌اي روان همراه با نكات تفسيري مناسب و به اندازه است. اين ترجمه با ويرايش حسين استادولي در سال 1380 به چاپ رسيد. آيت‌الله مشكيني در نگارش اين ترجمه دقت‌هاي ويژه‌اي را بكار برده است. از جمله آنكه اگر در يك واژه چند معنا احتمال داده مي‌شد تمام معاني را منعكس كرده‌اند به اين ترتيب كه در صورت متضاد بودن معاني، معناي دوم و سوم را با كلمه «يا» و در غير اينصورت با كلمه «و» آورده اند. ايشان به ترجمه «واو»هاي عطف كه در اول برخي آيات هست نيز توجه داشته‌اند و اگر عطف به محذوف بوده است نكته حذف شده را بيان كرده‌اند. نكته ديگر آن كه مطالب اضافه شده چه به عنوان جملات تكميلي و چه به عنوان شرح، همه يكدست در پرانتز آورده شده است.

طاهره صفارزاده
طاهره صفارزاده از مترجمان و استادان ادبيات فارسي و انگليسي است كه ترجمه خود را از قرآن كريم به دو زبان فارسي و انگليسي در سال 138 منتشر كرد. اين ترجمه با سبك ساده ارائه شده است. نثر ترجمه اگرچه برخي مواقع متكلفانه مي‌شود اما در مجموع امروزي و واژه‌گزيني آن مطابق با نثر معيار است و اين ترجمه مناسب سطح عمومي فارسي‌زبانان است. حجم توضيحات تفسيري اين ترجمه، قابل ملاحظه و متوسط است. سعي مترجم بر آن بوده توضيحات خارج از متن

را در ميان كروشه بگذارد، كه از اين نظر حجم كروشه ها زياد شده و در اين ترجمه كه به صورت دو زبانه (فارسي و انگليسي) عرضه شده اغلب صفحات داراي پانوشت (تفسير، شأن نزول ، تاريخ نزول و ...) است. اثر از جهت عدم رعايت ساختار نحوي در برخي آيات، ترجمه نشدن برخي از عبارات و الفاظ دقيق نبودن واژه‌گژيني‌ها و وجود اشكالات زباني، نقد شده است.

علي‌اصغر حلبي
ترجمه دكتر علي‌اصغر حلبي استاد دانشگاه در سال 1380 به چاپ رسيد. در اين اثر تلاش شده است كه ترجمه قرآن با توضيحات تفسيري همراه باشد؛ از اين رو براي فهم بهتر آيات هر جا به شرح و ترجمه نياز بوده از قلاب استفاده شده است. مترجم در پايان ترجمه، سخنان مفصلي در 30 صفحه آورده و درباره نكاتي همچون: اهميت قرآن كريم و برخي از مباحث علوم نكاتي را بيان كرده است. وي همچنين سخني درباره ترجمه حاضر و انگيزه خود در ترجمه قرآن، نگاشته است. به رغم تلاش مترجم، در بررسي اين ترجمه به مشكلاتي مانند: اغلاط علمي و محتوايي، ويرايش بسيار بد و استفاده بيش از اندازه از كروشه برمي‌خوريم. برخي قرآن‌پژوهان معتقدند اين ترجمه ميان كم‌دقتي و سنگيني قلم جمع كرده است؛ و در مجموع نه آن‌گونه كه بايد، روان است و نه دقيق.
آيت‌الله مشكيني در نگارش اين ترجمه دقت‌هاي ويژه‌اي را بكار برده است. از جمله آنكه اگر در يك واژه چند معنا احتمال داده مي‌شد تمام معاني را منعكس كرده‌اند به اين ترتيب كه در صورت متضاد بودن معاني، معناي دوم و سوم را با كلمه «يا» و در غير اينصورت با كلمه «و» آورده اند.

حسين انصاريان
حسين انصاريان از پژوهشگران و سخنوران به‌نام ايران است كه آثار عرفاني بسياري را به رشته تحرير در آورده و ترجمه وي نيز از قرآن كريم در سال 1383 به چاپ رسيد.
اين اثر ترجمه‌اي روان، ساده و البته خوشخوان است و مطابق با نثر معيار و قابل استفاده همگان است توضيحات تفسيري در اين اثر اندك بوده و با كروشه و يا پرانتز از متن جدا شده است.

محمدعلي رضايي اصفهاني
حجة‌الاسلام محمدعلي رضائي اصفهاني از قرآن‌پژوهان معاصر و موفق است كه در زمينه‌هاي گوناگون قراني از جمله ترجمه قرآن‌پژوهش كرده است. وي با همكاري برخي از محققان حوزه در سال 1383 ترجمه جديدي از قران ارائه داد.
روش ترجمه، هسته به هسته (جمله به جمله) است در اين ترجمه هرگاه توضيح داخل يا اضافه تفسيري مورد نياز بوده، داخل پرانتز قرار گرفته است و مطالب مقدر آيات قرآن، در كروشه قرار گرفته است تا امانت در ترجمه كاملاً رعايت شود.
در اين اثر، به همگون‌سازي ترجمه (عبارات مشابه) توجّه زيادي شده و با رعايت بحث وجوه و نظائر، تا حد امكان، عبارات مشابه در كل ترجمه يكسان معنا شده است. افزون بر اين همه حروف اضافه و كلمات و جملات قرآن در فارسي معادل‌يابي و معنا شده است. نثر اين ترجمه نثر معيار فارسي است و سلاست و رواني جملات، همراه با رسايي و دقت كامل ترجمه، مورد توجه بوده و از واژه‌هاي غريب و نامأنوس و نيز از عبارت‌پردازي‌هاي شاعرانه در آن پرهيز شده است.

سيد محمدرضا صفوي
ترجمه حجت‌الاسلام محمدرضا صفوي از قرآن كريم يكي از دو ترجمه مركز فرهنگ و معارف قرآن است كه در سال 1385 توسط دفتر نشر معارف منتشر شده است. اين اثر باتوجه به ديدگاه‌هاي تفسيري علامه طباطبائي در تفسير الميزان نگاشته شده و ترجمه‌اي بسيار روان و گويا است. در اين ترجمه برگردان واژه‌ها و جمله‌ها دقيق است و نه‌تنها براي هرواژه‌اي معادلي نهاده شده، بلكه سعي بسيار شده كه حتي در برابر حركات و اعراب كلمات كه گوياي معناي خاص بوده نيز معادلي آورده شود و به گونه‌اي كه مفاد آن منعكس شود. رعايت همساني ترجمه واژه‌ها و جمله‌هاي يكسان، پرهيز از واژه‌ها و عبارات نامأنوس و گويائي و رسائي ترجمه، از اصول و نكات مهمي محسوب مي‌شود كه در اين ترجمه رعايت شده است. يكي از بخش‌هاي مهم اين ترجمه بخش توضيحات آن است كه در آن به فراخور محتواي آيات مباحث عقيدتي، اخلاقي و اجتماعي، تاريخي، علمي، فلسفي، رواني و احياناً ادبي توضيح داده مي‌شود.

علي‌اكبر سروري
ترجمه علي‌اكبر سروري را مي‌توان از جمله ترجمه‌هاي معادل و به سبك ساده دانست. سعي مترجم در ارائه ترجمه‌اي ادبي، شيوا و در عين حال مطابق با نثر معيار بوده است. وي تا حدودي در دست‌يابي به اين هدف توفيق داشته است، مترجم گاه از ترجمه معادل عدول كرده و به مرزهاي ترجمه تحت‌اللفظي وارد مي‌شود. حجم اندك توضيحات تفسيري در ميان پرانتز مشخص شده‌اند اين نكته در نقد ترجمه مذكور حائز اهميت است كه گاه مترجم بي‌توجه به برخي ظرافت‌هاي ادبي زبان مبدأ به ترجمه دست زده است.

امير توحيدي
ترجمه قرآن امير توحيدي در سال 1385 توسط انتشارات حافظ نوين منتشر و نخستين‌بار در خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا) معرفي شد. اين مصحف شريف بر اساس مباني علمي و با هدف صحت و سهولت قرائت قرآن كريم ترجمه شده است. در توضيحات ناشر اين ترجمه از قرآن كريم آمده است: «اين مصحف بر اساس قرائت عاصم به روايت حفص و از طريق

شاطبيه كتابت شده و نگارش كلمات آن از منابع «رسم‌المصحف» است.
به كار بردن موارد خاص قرائت، علايم وقف و سكت و ساير علايم از مشخصات اصلي اين ترجمه از قرآن كريم محسوب مي‌شود.
از برخي از ويژگي‌هاي اين ترجمه مي‌توان به تقيد به رواني متن، دقت و صحت در ترجمه واژه‌ها، توجه به ادبيات قرآني، به كار نبردن اطناب در ترجمه قرآن، استفاده از واژه‌هاي معمول عربي در زبان فارسي و ارائه توضيحات كوتاه و ضروري برخي از آيات قرآن كريم اشاره كرد.

ترجمه قرآن غلامعلي حداد عادل
يادآوري مي‌شود ترجمه قرآن «غلامعلي حداد عادل» نير هم‌اكنون توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامي در دست انتشار قرار دارد. در اين ترجمه، مترجم با استفاده از واژه‌هاي سليس و روان ترجمه‌اي قابل فهم را براي خوانندگان پارسي‌زبان ارائه كرده ‌است.
حداد عادل در اين ترجمه با وفاداري به مفهوم آيات مقدس قرآن كوشيده‌است برگرداني فراهم آورد كه خوانندگان، پيام و معاني آيات را به روشني دريابند.
آن‌چه مسلم است مجموعه‌هاي نفيس از ترجمه‌هاي قرآن در سي سال گذشته چشم‌اندازي از تحولات ناپيدا را در عرصه ترجمه وحي نويد مي‌دهد. اين ترجمه‌ها به بركت انقلاب اسلامي افزايش بسياري يافته و افراد زيادي به اين حوزه روي آورده‌اند و امروز در مقايسه با پيش از انقلاب به اين نتيجه مي‌رسيم كه بسياري از ترجمه‌هاي قرآن به زبان روز و بر طبق نياز مخاطبان منتشر شده است.

منبع: خبرگزاري قرآني ايران (ايکنا)

تهيه و تنظيم براي تبيان: سيد پيمان صابري

بالای صفحه