آثار فردي ايمان به معاد

[meshkaat]

عقيده به زندگي پس از مرگ و اعتقاد به کيفر و پاداش اعمال ، نقش بزرگي در آرامش رواني و امنيت اجتماعي دارد که آرامش رواني، اثر فردي و امنيت اثر اجتماعي آن است،
بشر هر چند در پرتو قدرت صنعت و تکنيک، درهاي فضا را به روي خود گشوده و انسان هائي را به ماه فرستاده و بازگردانيده و از قلب و کليه هاي مصنوعي به جاي طبيعي آن استفاده کرده ، ولي در برابر اين پيروزي چشمگير علمي، به آرامش رواني که زير بناي يک زندگي سعادتمندانه را تشکيل مي دهد، نه تنها دست نيافته ، بلکه به موازات پيشرفت صنعت و دانش هاي مادي، مشکلات رواني وي افزايش يافته است.

[meshkaat]

عوامل و مشکلات رواني و ناراحتي هاي روحي او يکي و دو تا نيست، ولي موضوعات زير از علل چشمگير اضطراب است:

1 ـ مادي گري بي حد و حساب .

2 ـ شدائد و مصائب.

3 ـ انديشه مرگ.

[meshkaat]

جهان سرمايه داري براي افزوني کالاهاي خود، وسايل ارتباط جمعي را در تمام نقاط جهان، به استخدام خود درآورده است . در اکثر طبقات نسبت به مظاهر مادي، از ويلا و ماشين و تجملات زندگي، اشتهاي کاذبي پديد آورده است که به هيچ وجه اشباع نمي گردند، اکثريت مردم روي زمين را گروهي تشکيل مي دهند که فضاي روح و روان آنان را انديشه ماديگري پر کرده و هدفي جز ثروت اندوزي و بهره گيري مادي و لذائذ جسماني ندارند. بسياري از آرزوهاي انسان جامه عمل نمي پوشد و در نتيجه يک نوع ناراحتي و تشويش رواني بر انسان مسلط مي گردد، چه بسا در صورت شدت به صورت يک خوره خطرناک که خورنده اعصاب و آرامش روحي است در مي آيد.

[meshkaat]

براي ناراحتي ها موضوع مصائب و شدائد است.هر فردي در طول زندگي خود، با محروميت ها و شکست ها و فقدان عزيزان و بلاهاي زميني و آسماني و...روبرو مي گردد .فشار هر يک از اين عوامل بر روح و روان انسان به اندازه اي است که گاهي انسان را به فکر خودکشي و در هم شکستن قفس زندگي مي اندازد.

[نیلا.]

آثار دنیوی ایمان به معاد را می­توان به دو قسم آثار فردی و آثار اجتماعی تقسیم نمود:



الف. برخی آثار فردی ایمان به معاد:



1. تقوای الهی


ایمان به معاد موجب می­شود انسان پیوسته به یاد خداوند باشد و در انجام هر کاری خواست الهی را در نظر داشته باشد. آیات متعددی از قرآن کریم این مطلب را می­رساند.

خداوند در سوره بقره آيه 203 می­فرماید: «وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ؛ و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه شما را به سوى او گرد خواهد آورد.» علامه طباطبایی در ذیل آیه می­فرماید آیه دستور به تقوی و یادآوری حشر و بعث نمی­دهد، زیرا با یاد قیامت است که انسان از گناه دوری می­کند و پیوسته تقوای الهی را دارد.[8] نیز در سوره طه آيه 113 می­فرماید: «وَكَذَلِكَ أَنزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا وَصَرَّفْنَا فِيهِ مِنَ الْوَعِيدِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ أَوْ يُحْدِثُ لَهُمْ ذِكْرًا؛ اين گونه آن را [به صورت] قرآنى عربى نازل كرديم و در آن از انواع هشدارها سخن آورديم، شايد آنان راه تقوا در پيش گيرند يا [اين كتاب] پندى تازه براى آنان بياورد.»

پس ایمان به معاد تقوای الهی و مراقبه و محاسبه را در پی دارد. مراقبه این است که انسان بداند کسی مراقب اوست و در همه حال او را زیر نظر دارد و حتی اسرار درون او را نیز می­داند. توجه به این حقیقت انسان را در یک حالت بیدار باش نگه می­دارد و توجه به محاسبه و اینکه تمامی اعمال او از بزرگ و کوچک و خوب و بد حسابرسی می­شود و پاسخ عادلانه­ای به هر کدام داده خواهد شد‌، سبب می­شود انسان خود را در انجام کارها آزاد مطلق نبیند.



2. حق‌بینی


ایمان به آخرت یعنی ایمان به دادگاه عدلی که قاضی آن خداوند و شهودش فرشتگانند و دروغ، تقلب، توصیه و رشوه در آن راه ندارد. ایمان به چنین دادگاهی انسان را وادار می­کند که واقعیت اعمال خود را آن‌گونه که هست بررسی کند.[9]



3. عبادت و بندگی خداوند


ایمان به معادت موجب می­شود انسان با عبادت و بندگی برای سعادت اخروی خود تلاش کند.

در سوره یس آيات 20 تا 22 از فرد مؤمنی سخن گفته شده كه به حمایت از سه رسول الهی برخواست و عبادت الهی را بر خود ضروري می­دانست، به جهت اینکه خداوند خالق اوست و بازگشت همگان نیز به سوی او خواهد بود. خداوند در این آیات می­فرماید: «وَجَاء مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَى قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ * اتَّبِعُوا مَن لاَّ يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَهُم مُّهْتَدُونَ * وَمَا لِي لاَ أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ؛ و [در اين ميان] مردى از دورترين جاى شهر دوان دوان آمد [و] گفت: اى مردم از اين فرستادگان پيروى كنيد، از كسانى كه پاداشى از شما نمى‏خواهند و خود [نيز] به راه راست قرار دارند پيروى كنيد، آخر چرا كسى را نپرستم كه مرا آفريده است و [همه] شما به سوى او بازگشت مى‏يابيد.»



4. انجام اعمال صالح


در سوره کهف آيه 110 آمده است: «فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا ...؛ هر کس امید لقای پروردگارش را دارد باید عمل صالح انجام دهد...» در این آیه به رابطه نزدیک بین ایمان به آخرت و عمل صالح منعکس شده و عمل صالح به عنوان یکی از بازتاب­های ایمان به معاد معرفی شده است.

علامه طباطبایی می­گوید در این آیه به جای یقین به معاد، امید و رجاء آن ذکر شده است، زیرا مسأله معاد چنان است که حتی امید و رجاي آن می­تواند منبع چنین آثاری باشد.[10]



5. استقامت و بردباری در انجام وظایف با توکل بر خداوند


در سوره بقره آنجا که از جنگ طالوت و جالوت سخن می­گوید می­فرماید بسیاری از همراهیان طالوت (فرمانده گروه دینداران) از حمایت وی و جهاد با دشمن سر، باز زدند، لکن آنها که یقین به قیامت داشتند با توکل به خداوند ثابت قدم ماندند و مقاومت کردند. «... قَالُواْ لاَطَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاَقُو اللّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللّهِ وَاللّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ؛ گفتند امروز ما توانایی مقابله با جالوت و سپاهیان او را نداریم، اما آنها که می­دانستند خدا را ملاقات خواهند کرد (و به روز رستاخیز ایمان داشتند) گفتند چه بسیار گروه­های کوچکی که به فرمان خدا، بر گروه­های عظیمی پیروز شدند و خداوند با صابران و استقامت کنندگان است.» (سوره بقره آيه 249)


6. پرهیز از شرک خفی

در سوره کهف آيه 110 آمده است: « فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا ؛ پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد باید کاری شایسته انجام دهد و هیچکس را در عبادت پروردگارش شریک نکند»

علامه طباطبایی روایتی را از درالمنثور سیوطی نقل کرده است که شخصی به نام جندب بن زهیر اهل نماز و روزه و اعطاي صدقه بود وی گاه به خاطر اعمالش توسط مردم تقدیر می­شد. او از تعریف و تمجید دیگران خوشنود می­شد و برای اینکه بیشتر مدحش کنند بر اعمال خویش می­افزود. خداوند در این آیه او را ملامت و تقبیح نموده است که چرا در اعمالش غیر خدا را شریک قرار می­دهد.[11]



7. پرهیز از ظلم به دیگران


ایمان به معاد و حساب و کتاب اخروی موجب می­شود انسان از ظلم به دیگران امتناع ورزد. در این زمینه به کلامی از امیرمؤمنان علی(ع) بسنده می­کنیم که فرمود: « وَاللّهِ لاََنْ اَبيتَ عَلى حَسَكِ السَّعْدانِ مُسَهَّداً، وَ اُجَرَّ فِىالاَْغْلالِمُصَفَّداً، اَحَبُّ اِلَىَّ مِنْ اَنْ اَلْقَىاللّهَ وَ رَسُولَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ ظالِماًلِبَعْضِ الْعِبادِ، وَ غاصِباً لِشَىْء مِنَالْحُطامِ. وَ كَيْفَ اَظْلِمُ اَحَداًلِنَفْس يُسْرِعُ اِلَى الْبِلى قُفُولُها، وَيَطُولُ فِى الثَّرى حُلُولُها؟ سوگندبه خدا اگر تمام شب را بر روی خارهای (جانگداز) سعدان به سر ببرم و یا با غل و زنجیر به این سو و آن سو کشیده شوم، خوش‌تر دارم تا خدا و پیامبرش را در روز قیامت در حالی ملاقات کنم که به بعضی از بندگان ستم و چیزی از اموال عمومی را غصب کرده باشم. چگونه بر کسی ستم کنم برای نفس خودم که به سوی کهنگی و پوسیده شدن پیش می­رود و در خاک زمانی طولانی اقامت می­کند.»[12]


8. آرامش روحی ـ روانی


اعتقاد به زندگی پس از مرگ نه تنها در تهذیب نفوس و اخلاص قلوب و پرورش اخلاق و پاکی اعمال موثر است، بلکه در بهبود حال انسان در همین زندگی دنیا نیز اثر عمیقی دارد. مهمترین چیزی که انسان از آن رنج می­برد و شربت زندگی را در کام او ناگوار و اعصابش را به هم می­ریزد نگرانیها است. نگرانی از فرصت­های از دست رفته، نگرانی از آینده و پایان زندگی و از دست دادن دوستان و بستگان و اموال و ... و نگرانی از حوادث گوناگون پیش بینی نشده. عامل اصلی این نگرانی­ها عمدتاً احساس پوچی و بی­هدف بودن زندگی، احساس نداشتن پناهگاه در مشکلات طاقت فرسا، تصویر وحشتناک از مرگ و بدبینی و ترس از آینده جهان و آینده زندگی فردی است. بدون شک ایمان به سرای دیگر و زندگی جاویدان در آن عالم، توأم با آرامش و عدالت، می­تواند به این نگرانیها پایان دهد.[13]

خداوند در سوره یونس آيه 62 تا 64 می­فرماید: «أَلا إِنَّ أَوْلِيَاء اللّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ * الَّذِينَ آمَنُواْ وَكَانُواْ يَتَّقُونَ *لَهُمُ الْبُشْرَى فِي الْحَياةِ الدُّنْيَا وَفِي الآخِرَةِ لاَ تَبْدِيلَ لِكَلِمَاتِ اللّهِ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ؛ آگاه باشيد كه بر دوستان خدا نه بيمى است و نه آنان اندوهگين مى‏شوند، همانان كه ايمان آورده و پرهيزگارى ورزيده‏اند، در زندگى دنيا و در آخرت مژده براى آنان است وعده‏هاى خدا را تبديلى نيست و اين همان كاميابى بزرگ است.»



9. اجر خروی


در سوره نساء آيه 162 آمده است: « وَالْمُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ أُوْلَئِكَ سَنُؤْتِيهِمْ أَجْرًا عَظِيماً؛ و ايمان‏آورندگان به خدا و روز بازپسين كه به زودى به آنان پاداشى بزرگ خواهيم داد.»

[meshkaat]

بالاتر از آن، انديشه فنا و مرگ است که خود عامل سومي براي بروز ناراحتي ها مي باشد، زيرا هر فردي مي داند که پس از اندي، رشته زندگي او گسسته خواهد شد و شربت تلخ و جانکاه مرگ را خواهد نوشيد.

اعتقاد به معاد، اثرات نامطلوب اين عوامل سه گانه و عوامل ديگري را که فعلا مجال بازگوئي آنها نيست کاملا خنثي مي سازد.زيرا:
اولا در مکتب اعتقاد به خدا و معاد، دنيا و تمام وسائل زندگي آن، ارزش وسيله اي دارند، نه هدفي. آنها براي انسان ها ساخته شده اند، نه انسان براي آنها، بنابر اين دليل ندارد که انسان در خود چنين اشتهاي کاذبي را پديد آورد و حرص و آز خود را روزافزون سازد، سپس گرفتار اثرهاي نامطلوب و واکنش هاي روحي آن گردد.
انسان با ايمان، زندگي جهان را معبر و گذرگاهي بيش نمي داند، اگر در اين گذرگاه وسيله لذت بيشتر تأمين نگردد، هرگز ناراحت نمي شود و پيوسته به زندگي جاوداني مي انديشد، نه زندگي موقت.
ثانيا مذهب در تعاليم خود، کيفرهاي سخت براي گروه متجاوز و اسراف گر و حد و مرزنشناس، تعيين کرده است . انديشه جزاهاي اخروي، ريشه هر نوع آرزوهاي باطل و گرايش هاي بي حد و حساب را مي سوزاند و دست انسان را در آلودگي به دنيا در محدوده خاصي آزاد مي گذارد . در قلمرو زندگي چنين انسان معتقد به معاد، عوامل آزار دهنده کمتر پيدا مي شود.
اعتقاد به معاد مشکل مصائب و شدائد را به گونه اي روشن حل کرده است، زيرا گذشته از اينکه حوادث جهان، نتيجه تقدير خداوند حکيم است ،هر نوع صبر و بردباري در برابر مصائب داراي پاداش بزرگ نيز مي باشد . همين پاداش بزرگ مصيبت ها را در نظر انسان کوچک و سبک جلوه مي دهد.

[meshkaat]

کسانی که به معاد ایمان دارند به فنا ونابودی فکر نمی کنند.چرا که مرگ را پایان حیات نمی دانند بلکه در نظر پيرو اين مکتب رشته زندگي پس از مرگ گسسته نمي شود، و مرگ دروازه ابديت و فرشته اي که مأمور گرفتن جانها است ،پاسدار آن مي باشد، انسان بايد براي زندگي پس از مرگ، توشه اي بيندوزد و از عواملي که مايه ناراحتي در سراي ديگر است بپرهيزد.