&&&&سرگذشتها و عبرتهاي قرآني از آينه وحي&&&&

[شاماهي]

اهميت تاريخ از ديدگاه قرآن
بررسى تاريخ و مطالعه ى سرگذشت انسان در دوره هاى مختلف، نكات مهم تربيتى در پى داشته، موجبات رشد و هدايت انسان را فراهم مى سازد.
امروزه ترديدى نيست كه دانش بيشتر و جامع تر و بهره گيرى از تجربيّات ديگران، با تكامل انسان و موفقيّت در جنبه هاى گوناگون زندگى، ارتباط مستقيم دارد. مرور تاريخ و تأمل و تفكّر در زندگى پيشينيان، مى آموزد كه نقاط ضعف و عوامل تيره بخشى و نيز علل و ريشه هاى خوشبختى و كاميابى انسان كدامند. هر كس مى تواند با بهره گيرى از اين اطلاعات مفيد، قله هاى سعادت و ترقى را فتح كند.
قرآن كه كتاب هدايت است، به اين نكته اهميّت ويژه اى داده است و گذرى بر آيات قرآن اين ادعا را تأييد مى كند; به گونه اى كه در بيش از 150 آيه، عبرت هاى تاريخى و در حدود 250 آيه، سرگذشت امت ها آمده است و در نهايت بيش از 1300 آيه به بيان زندگى انبيا اختصاص داردو در پيش از 18 آيه سفارش به سير در زمين و تفكر در عاقبت پيشينيان، سفارش مى كند; بنابراين، در حدود يك چهارم قرآن، به نحوى پندها و مطالب تاريخى را يادآور مى شود; در مواردى فقط با اشاره و ذكر نام انبيا يا اقوام، و در مواردى گوشه هايى از اين وقايع را ذكر مى كند و در مواردى نيز به تفصيل جنبه هاى گوناگون را بررسى مى نمايد كه در اين مجموعه سعى شده است، با رعايت اختصار و تنوّع، بعضى از وقايع تاريخى از منظر قرآن و روايات، بررسى شود.
!با بخشي جديد در خدمت شما دوستان هستيم لطفا نگاهتون رو از مطالب ما دريغ نكنيد!

[شاماهي]

1. آزمايش همه ى انسان ها
اصل آزمايش در مورد همه ى بندگان خدا، وجود دارد و جاى ترديدى نيست; چنان كه در قرآن مى خوانيم:
(وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَىْء مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْص مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الَّثمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ) قطعاً همه ى شما را با چيزى از ترس، گرسنگى و كاهش در مال ها و جان ها و ميوه ها آزمايش مى كنيم و به استقامت كنندگان بشارت ده.
ولى نوع آزمايش متفاوت است و هر گروهى به تناسب شرايط و به اقتضاى استعداد خود، آزمايش مى شوند.
در آيه ى ديگرى از قرآن آمده است:
(أحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْكاذِبِينَ) آيا مردم گمان مى كردند همين كه بگويند: «ايمان آورديم»، به حال خود رها مى شوند و آزمايش نخواهند شد; ما كسانى را كه پيش از آن ها بودند آزموديم -و اين ها را نيز امتحان مى كنيم-; بايد علم خداوند درباره ى كسانى كه راست و كسانى كه دروغ مى گويند، تحقق يابد.»
2. آزمايش پيامبران
از آن جا كه پيامبران، سكان دار كشتى بشريّت و نجات بخش انسان ها از گرداب گمراهى اند، و پيامبرى، مقامى عالى و بلند مرتبه است و هر كسى صلاحيّت و شايستگى آن را ندارد; از اين رو پيامبر بايد ويژگى ها و خصوصيّات متناسب با آن مقام و منزلت را داشته باشد و براى اين كه هر پيامبرى در زمان خود موفق شود، بايد آمادگى مقابله با جريان ها و حوادث را داشته باشد و فرصت ها را بشناسد.
از سوى ديگر، ادعاى بزرگ و خارق العاده، براى انسان ها به سهولت قابل پذيرش نيست; بنابراين، پيامبر بايد از دو جهت كامل باشد:

[شاماهي]

1. ابعاد شخصى و كمالات فردى كه با عبور از موانع و موفقيّت در آزمايش هاى دشوار، به دست مى آيد.
گاهى يك سلسله آزمايش هاى چشمگير و جالب، براى بعضى اشخاص پيش مى آيد كه با عبور از آن ها به مقام عالى مى رسند، و رسيدن به چنين افتخارى، بدون امتحان ممكن نيست. در اثر اين امتحان ها، مردم توجه خاصى به مبدأ پيدا مى كنند كه بسيار لطيف و نورانى است و در سايه ى اين توجه، صلاحيّت و لياقت ارتقاى به آن مراتب عالى، دست يافتنى است. اين جهت به روشنى از آيات قرآن استفاده مى شود:
(وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمات فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّى جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِى قالَ لا يَنالُ عَهْدِى الظَّالِمِينَ) هنگامى كه خداوند ابراهيم را با وسايل گوناگونى آزمود و او به خوبى از عهده ى آزمايش ها برآمد، خداوند به او فرمود: من تو را امام و پيشواى مردم قرار دادم; ابراهيم عرض كرد: از خاندان من -هم امامانى قرار بده -_خداوند فرمود: پيمان من به ستمكاران نمى رسد.»
در آيه ى ديگرى آمده است:
(وَ ظَنَّ داوُدُ أَنَّما فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَ خَرَّ راكِعاً وَ أَنابَ); داود دانست كه ما او را آزموديم; از اين رو از پروردگارش طلب آمرزش كرد و به ركوع رفت و پشيمان گشت.»

[شاماهي]

2. به وسيله ى آزمايش، جوهره و استعداد پيامبر، براى خودش و ديگران، بروز مى كند، و دعوت او زمانى براى ديگران پذيرفتنى است كه امتيازات و برترى هاى او به اثبات رسد و قابل ترديد و انكار نباشد، لذا به وسيله ى آزمايش، اين موجودات مقدس انبياء(عليهم السلام)به همه ى مردم، در تمام اعصار، معرفى مى شوند و در واقع با مردم اتمام حجت مى شود كه خداوند متعال بدون دليل كسى را به نبوّت و رسالت انتخاب نكرده است. در قرآن كريم، موارد متعددى از آزمايش پيامبران ذكر شده است كه امتيازات آن ها را بر مى شمرد; براى مثال، درباره ى حضرت ابراهيم(عليه السلام)مى فرمايد:
(قالَ يا بُنَىَّ إِنِّى أَرى فِى الْمَنامِ أَنِّى أَذْبَحُكَ فَانْظُرْ ما ذا تَرى قالَ يا أَبَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِى إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ) فرزندم! در خواب ديدم كه ترا ذبح مي كنم، نظر تو چيست؟ گفت: پدرم! آنچه را كه به آن مأمور شده اى انجام ده! به خواست خداوند مرا از صابران خواهى يافت.»
يا درباره ى حضرت يوسف(عليه السلام) آمده است: وقتى كه همسر عزيز مصر او را به فحشا دعوت و در صورت سرپيچى، به زندان تهديد كرد، حضرت يوسف(عليه السلام) به خدا عرض كرد:
(قالَ رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَىَّ مِمَّا يَدْعُونَنِى إِلَيْهِ)خداوندا! زندان نزد من محبوب تر است از آنچه كه مرا به سوى آن مى خوانند.»

[شاماهي]

افزون بر دو جهت مذكور(در بالا) جهات ديگرى نيز براى آزمايش پيامبران قابل ذكر است، اگر آزمايش نبود، پاداش و جزا معنا نداشت; چون آزمايش يكى از معيارهاى اصلى در ثواب و عذاب است و عدالت با آن تحقق مى يابد; چنان كه در مورد حضرت يوسف(عليه السلام) ، با اين وجود كه يوسف به تمام معنا مسخّر زليخا بود، در مقابل فحشا عرض كرد: به خدا پناه مى برم... در عوض خداوند متعال گذشته از اين كه حضرت يوسف(عليه السلام) را، تا قيامت، به قداست وعصمت به جهانيان معرفى كرد، وعده ى پاداش فراوان به او داد كه يكى از آن ها توانايى تعبير خواب بود; زيرا وقتى حضرت يوسف(عليه السلام)در زندان، خواب زندانى را تعبير كرد، فرمود: (ذلِكُما مِمَّا عَلَّمَنِى رَبِّى) اين ها را خداوند به من تعليم فرمود.»
پس اگر اين آزمايش هاى سخت نبود، خداوند چنين پاداشى به يوسف نمى داد.
در حديثى آمده است: اولين كسى كه وارد بهشت مى شود، حضرت على(عليه السلام) است
و در حديث ديگر آمده است: آخرين پيامبرى كه وارد بهشت مى شود، حضرت سليمان(عليه السلام) است; زيرا او در دنيا حكومتى وسيع داشته و كمتر امتحان شده است.

[seyed133]

[شاماهي]

مواردى از امتحان پيامبران و امامان معصوم(عليهم السلام)
1. حضرت ابراهيم(عليه السلام):
الف) بردن همسر و فرزند به صحراى خشك و بى آب و علف مكه
ب) داستان ذبح ا سماعيل
ج) شكستن بت ها و در آتش افكنده شدن.
2. حضرت موسى(عليه السلام):
الف) رها شدن گهوراه در رود ب) ابتلاى به فرعون ج) شبانى
د) مقابله ى با ساحران و) گذشتن از نيل ه) قارون، سامرى و...
3. حضرت يوسف(عليه السلام):
الف) توطئه برادران ب) دورى از خانواده ج) توطئه عزيز مصر
د) زندانى شدن ه) حكومت پس از زندان و روبرو شدن با برادران.

[شاماهي]

4. حضرت زكريّا(عليه السلام):
الف) در جوانى از نعمت فرزند محروم شد
ب) كشته شدن يحيى كه پس از سال ها انتظار در بزرگ سالى به او داده شده بود
5. حضرت محمد(صلى الله عليه وآله):
الف) پدرش را نديد ب) مادرش را در كودكى از دست داد
ج) چهل سال آزمايش هاى دشوار و طاقت فرسا
د) پيامبرى مخفيانه ه) شكنجه ها و محاصره ى اقتصادى
و) جنگ هاى خونين ز) هجرت از مكه
ح) از دست دادن فرزندان و عزيزان نزديك
ط) ابتلاى به اعراب بدوى بى فرهنگ ى) جهالت دوستان و دشمنان.
همه ى امامان معصوم(عليه السلام) به آزمايش هاى شديدى مبتلا شدند كه از همه جانسوزتر، واقعه ى كربلا است كه آزمايش هاى دشوار فراوانى در يك جا جمع شد و پيروز و سرافراز واقعى در اين ميدان، حضرت سيدالشهداء(عليه السلام)است و خداوند بزرگ، پاداش او را در سه چيز قرار داد: 1. شفاى هر دردى را در تربت آن حضرت قرار داد
2. شفاعت بندگانش را به آن حضرت داد
3. امامت را در نسل آن حضرت(عليه السلام) قرار داد.

[شاماهي]

سوال : حضرت آدم(عليه السلام) در قرآن چگونه توصيف شده است؟
جواب : نام آدم(عليه السلام) در قرآن 25 بار آمده و سرگذشت او به صورت گسترده، در سوره هاى بقره، اعراف، حجر، اسرا، كهف و طه، بيان شده است.
در قرآن، پس از خلقت آدم، مسأله ى خلافت و جانشينى او از سوى خداوند، در روى زمين مطرح است كه خداوند اين مطلب را به فرشتگان ابلاغ فرمود. فرشتگان با آگاهى هايى كه از محدوديّت طبيعت و غرايز انسان داشتند، به خداوند عرض كردند: چگونه كسى را كه در روى زمين فساد مى كند و خونريزى به راه مى اندازد، جانشين خود قرار مى دهى در حالى كه اگر هدف از خلقت، عبادت و بندگى است، ما اين وظيفه را به خوبى انجام مى دهيم؟
خداوند در پاسخ آنان فرمود: «آنچه را من مى دانم، شما نمى دانيد»[1] و به دنبال اين مسأله و براى اثبات برترى انسان بر فرشتگان، به تعبير قرآن، «علم اسماء»; يعنى اسرار هستى را به آدم آموزش داد و آدم با قابليت هايى كه داشت، به خوبى فرا گرفت و سپس به فرشتگان عرضه كرد و فرمود: اگر راست مى گوييد، «اسما» را برايم بيان كنيد! فرشته ها اظهار عجز كرده، گفتند: خدايا! تو منزهى! ما جز آنچه به ما تعليم داده اى، چيزى نمى دانيم; آن گاه خداى متعال دستور داد تا فرشتگان بر آدم(عليه السلام)سجده كنند; همگى سجده كردند به جز ابليس كه نافرمانى كرد و گفت: آدم را از گل آفريده اى و مرا از آتش! و با اين نافرمانى تكبّر خود را ظاهر كرد و كافر شد.[2]
ابليس، پس از نافرمانى، با واكنش شديدى رو به رو شد و فرمان اخراج وى از درگاه رحمت الهى صادر گرديد; او نيز از خداى متعال خواست تا روز قيامت به او مهلت داده شود.
درخواست او با قيد «الى يوم الوقت المعلوم» پذيرفته شد; سپس ابليس به عزت خداوند سوگند ياد كرد كه تا روز قيامت براى گمراه كردن فرزندان آدم، كوشش كند.
خداوند به آدم و همسرش فرمود: در بهشت ساكن شويد و از همه ى نعمت هاى آن استفاده كنيد، جز آن درخت ممنوعه كه نبايد به آن نزديك شويد.

[شاماهي]

(ادامه متن بالا)
پس از سكونت آدم و همسرش در بهشت، شيطان كه آدم را باعث بدبختى خود مى پنداشت، در كمين آدم و همسرش نشست و دشمنى خود را از راه تشويق آن ها به استفاده از درخت ممنوعه، آشكار ساخت. ابليس نزد آدم و حوا آمد و گفت: بهره گيرى از آن درخت، مايه ى جاودانگى خواهد شد و سوگند ياد كرد كه من ناصح و خيرخواه شما هستم. آدم و همسرش فريب خورده و از آن درخت استفاده كردند و در نتيجه پوشش بهشتى آن ها فرو ريخت و سرانجام از بهشت اخراج شدند و به زمين فعلى هبوط كردند. آدم با آگاهى از اين سقوط، ابراز ندامت نمود و راه توبه را در پيش گرفت و با دريافت كلماتى از پروردگارش توبه كرد و خداوند مهربان نيز توبه ى او را پذيرفت.
هبوط آدم به زمين موجب تناسل و متولد شدن فرزندان آدم شد و نسل بشر از اين جا آغاز شد و ادامه يافت.
از آيات مختلف قرآن استفاده مى شود كه آفرينش او سه مرحله داشته است:
1. مرحله ى خاك متحوّل; يعنى ماده ى اصلى براى خلقت آدم، خاك بوده است و آن هم مراحل مختلفى را پشت سرگذاشته، به صورت هاى گوناگونى متحول گرديده و تغييرات كيفى پيدا كرده است، تا قابليّت لازم براى خلقت آدم را به دست آورد
2. مرحله ى تصوير; يعنى مرحله ى صورت گرى و تصويرپردازى ظاهر انسان، پيش از دميده شدن روح;
3. مرحله ى نفخ روح; يعنى دميدن روح و روان و حيات در كالبد او; امتياز بشر از ساير موجودات در همين مرحله است.
نكته ى مهمى كه از آيات قرآن فهميده مى شود، اين است كه گرچه آفرينش انسان سه مرحله را پشت سر گذاشته، ولى داراى طرحى مستقل بوده است; يعنى از ابتداى خلقت به همين صورت انسان فعلى بوده است و تغييرات جزيى در رنگ پوست و قد و... به سبب شرايط اقليمى است; اما تفاوت هاى ماهوى و تغييرات ريشه اى وجود ندارد و اين سخن برخلاف تئورى تكامل انسان از موجودات ديگر، مثل ميمون، است.
نكته ى ديگر: آفريدن همسرى براى آدم، از جنس او و باقيمانده ى همان گلى است كه آدم آفريده شد تا موجب بقاى نسل شود.
نكته هاى آموزنده
1. اصل آدم از خاك است و با توجه به اصل خويش، بايد از تكبّر و خودخواهى پرهيز كند;
2. برترى و فضيلت انسان به علم او است;
3. كبر و خودخواهى، سرچشمه ى گناهان و موجب سقوط است;
4. شيطان دشمن قسم خورده ى انسان است و هرگز نبايد از خصومت او غفلت كرد;
5. هميشه و در هر شرايطى بايد اميدوار بود و راه توبه و بازگشت به فطرت نخستين، باز است;
6. آز و طمع، باعث محروميّت انسان از ساير نعمت ها مى گردد.