بسم الله الرحمن الرحیم

قشیری نیشابوری

(زين الاسلام امام ابو القاسم عبد الکريم بن هوازن بن عبد الملک بن طلحة بن محمد قشيرى نيشابورى‏ )

صاحب تفسیر لطائف الاشارات قشيرى‏


نام:

قشیری نیشابوری
(زين الاسلام امام ابو القاسم عبد الکريم بن هوازن بن عبد الملک بن طلحة بن محمد قشيرى نيشابورى‏ )
صاحب تفسیر لطائف الاشارات قشيرى‏

محل تولد : استوا( قوچان کنونى)
تاريخ تولد : 376 ق
تارخ وفات: 465 ق

استادان:
ابو القاسم اليمانى‏ ، ابو بکر طوسى‏ ، ابو بکر بن فورک اصفهانى‏ ، احمد بن محمد بن عمر خفاف، ابو نعيم اسفراينى و ابن عبدوس مکى‏ ، ابو اسحاق اسفراينى، ابو عبد الرحمن سلمى، ابو الحسين بن بشران‏ .

شاگردان

مدت زيادى از زندگى قشيرى به تربيت شاگردان سپرى شد. بسيارى از دوستداران علم و معرفت نزد وى درس خواندند که يا در حديث از او اجازه روايت دريافت کردند و يا در طريقت و تصوف جزو مشايخ به شمار آمدند.

معرفي تفسير

در ميان آثار قشيرى لطائف الاشارات جايگاه ويژه‏اى دارد. اين کتاب از ابعاد گوناگون مورد توجه عرفان پژوهان و قرآن پژوهان واقع گرديده است. اين کتاب در سال 434 هجرى سامان يافته است. اين اثر عرفانى قرآنى حاصل بهره‏مندى قشيرى از فيض استادش ابو على دقاق و ورود او به جرگه اهل تحقيق و ارباب معرفت مى‏باشد.
قشيرى در مقدمه کتاب روش تفسيرى خود را ترسيم نموده، او بر کتاب خود نام لطائف الاشارات را نهاده است. اين عنوان بيانگر روش تفسيرى او در فهم حقايق وحى است با محوريت اشارت به جاى عبارت وى بدون آنکه در معانى ظاهرى واژگان قرآنى توقفى بکند، با بهره‏گيرى از جنبه‏هاى پنهانى و تو در توى اين الفاظ، به معانى عميق راه مى‏يابد.
روش تفسیر: وى تکيه اساسى خود را در تفسير اشارى، بر روى عنصر تهذيب نفس به عنوان مهمترين عنصر در درک اشارات و لطائف قرآنى متمرکز مى‏کند. از نظر قشيرى بين اين نوع از علم که با ديگر علوم تفاوت بنيادين دارد، با پاکى درون ارتباطى ناگسستنى برقرار است. اين علم را خدا در دل اوليا و سالکان کوى حق قرار مى‏دهد. وى در روش خود به عقل اعتماد کامل ندارد. وى اتکا به عقل را در مراحل اوليه تصحيح ايمان ضرورى مى‏داند ولى درک معارف بلند و لطايف و اشارات وحى را، به چيزى بالاتر از آن نيازمند مى‏داند.
قشيرى خود را ملتزم به نص قرآنى دانسته و به آن به ديده اعتبار و تقديس نگريسته است. در مورد برخورد وى با نص قرآنى بنا به قول برخى از محققان که در انديشه‏هاى تفسيرى او به پژوهش پرداخته‏اند وى نسبت به حفظ نص قرآنى حريص بوده است.
در تبيين اشارات و لطايف قرآنى تکيه گاه اين تفسير تاويل عرفانى است. اگر هم در موردى، روايتى از پيامبر( ص) يا ديگران ذکر مى‏شود بندرت نام راوى را مى‏آورد. در نقل اقوال عارفان نيز به همين شيوه است. در مواردى به شأن نزول پرداخته که در نقل آنها چندين قول را بيان کرده است. خلاصه دامنه نقل گرايى در اين اثر بسيار محدود است.
از طرفى ديگر وى در استخراج اشارات قرآنى از ادبيات فراوان بهره گرفته و اين مسئله مبين آميختگى عرفان و ادبيات در اين تفسير است. ذوق ادبى به کار گرفته شده در اين تفسير، بر مبناى اصول لغت، اشتقاق و اعراب و بلاغت استوار است.
تعابير ادبى او با اسلوب فنى اديبانه همراه است. وى بر اين باور است که قرآن قبل از هر چيز کتاب هدايت و معجزه پيامبر است و اعراب در برخورد با آن دچار حيرت و اعجاب مى‏شوند. کوشش و اهتمام او بر آن است که در تفسير خود گوشه‏اى از اين جنبه‏هاى ادبى و اعجازى را با بهره‏گيرى از اسلوب زيباى خود قرآن ارائه نمايد. وى در تفسير به اشعار عربى و امثال نيز استناد مى‏کند.
متاسفانه اخبار جعلى و موضوع در اين تفسير به چشم مى‏خورد. که از جمله رواياتى است که از آنها به اسرائيليات تعبير مى‏شود. اين نوع روايات به ويژه در داستانهاى پيامبران و اخبار گذشتگان مشهود است.

آثار مفسر

1- تفسير کبير معروف به« التيسير فى التفسير» که قبل از سال 410 ه نوشته است.
2- التحبير فى التذکير
3- آداب الصوفيه‏
4- لطائف الاشارات‏
5- جواهر
6- عيون الاجوبة فى اصول الاسئلة
7- مناجات‏
8- نکت اولى النهى‏
9- نحو القلوب‏
10- احکام السماع‏
11- اربعين‏
12- رساله قشيريه‏