آيا داستان فطرس ملك واقعيت دارد؟

[_مسعود]

بنام خدا

سلام دوستان
تازه سعادت عضويت در اين سايت نصيبم گرديده انشالله بتوانم از دوستان بسيار ياد بگيرم.
اگر احياناً جايگاه اين موضوع در اين بخش نيست به حساب تازه واردي و نابلدي اين حقير بگذاريد كه انشالله بيشتر مرا آشنا خواهيد فرمود.

اما داستان فطروس يا فطرس ملك
تا كنون مطالبي چند در خصوص فطروس ملك و تولد امام حسين (ع) را در جاهاي مختلفي خوانده ام.
بعنوان مثال در آدرس زير:
http://futtros.persianblog.ir/
متن:
"فطرس که بود:
جبرئیل برای تبریک ولادت امام حسین از جزیره ای عبور میکرد.که در ان جزیره فرشته ای به نام فطرس وجود داشت و از حاملان عرش بود برخورد کرد.فطرس چون در یکی از اوامر الهی تاخیر و سهل انگاری کرده بود در ان جزیره محبوس شده و بالهایش شکسته شده بود وقتی امام حسین به دنیا امد فطرس۷۰۰سال بود که در ان جزیره محبوس ومشغول به عبادت خدا بود

خواهش فطرس از جبرئیل:
فطرس وقتی دیدجبرئیل که همراه ملائک به زمین نزول میکنند از او پرسید که کجا میروید او گفت خداوند به حضرت محمد نعمتی ارزانی داده ومرا فرستاده تا به او تبریک بگویم .فطرس گفت ای جبرئیل مرا با خود ببر شاید که ان حضرت بر من دعا کند وخدا از گناهان من بگذرد.

امدن فطرس خدمت پیامبر:
جبرئیل همراه فطرس خدمت پیامبر رسید پس از عرض سلام و تبریک شرح حال فطرس را برای پیامبر باز گو نمود .پیامبر فرمودند به او بگو خودش را به این مولود مبارک بمالدو به جایگاه خود باز گردد.

باز یافتن سلامتی فطرس
فطرس خود را به بدن شریف امام حسین مالید در این هنگام بال هایش در امدند ودر حالی که این کلمات رامیگفت به سوی بالا عروج نمود.او گفت یا رسول الله به زودی این امت تو.این مولود را شهید میکنند.واز این جهت که فرزند تو بر من منت نهاد من نیز به جبران ان زیارت و سلام زائرینش را به او میرسانم و هر کس بر او صلوات بفرستد من این صلوات را به او یرسانم

فطرس ازاده ی امام حسین
طبق روایتی دیگر هنگامی که به سمت اسمان عروج مینمود این سخنان را میگفت :کیست همانند و همتای من که ازاده شده ی حسین .علی .و فاطمه ومحمد هستم"

در كتاب معظم نهج البلاغه ، خطبه اول ، در بخشي از آن مولاي متقيان اميرالمومنان علي(ع) در خصوص آفرينش ملايك مطالب ارزشمندي را ارايه فرموده اند كه ترجمه آن در زير آمده:

"... پس آنگاه آسمانهاى بالا را از هم گشود،و مملو از فرشتگان مختلف ساخت،گروهى از آنان همیشه به سجده‏اند و رکوع ندارند،و یا به رکوعند و قیام نمى-کنند،و یا در صفوفى که هرگز از هم پراکنده نمى‏گردد قرار دارند،و یا همواره تسبیح مى‏گویندو هرگز خسته نمى‏شوند، هیچگاه خواب چشمان آنها را نمى‏پوشاند،و عقول آنها گرفتارنسیان و سهو نمى‏گردد،بدن آنها به سستى نمى‏گراید،و غفلت و نسیان بر آنان عارض‏نمى‏شود.و گروهى دیگر امینان وحى او،و زبان او به سوى پیامبرانند،و پیوسته براى‏رساندن حکم و فرمانش در رفت و آمدند. ..."

با عنايت كلام گهر بار حضرت امير(ع) بنظر ميرسد كه ملايك از نوعي عصمت ذاتي برخوردارند كه اين مانع از سهو و خطا و نسيان مي‌گردد. اما در داستان فطروس ملك ، از اين فرشته به دلايلي خطا سرزده و مستوجب از دست دادن بالهاي خود شده و الي آخر، كه اين مطلب بنوعي با فرمايشات مذكور در تعارض مي‌باشد.
آيا اساسا اين حديث متواتر است و اگر هست چگونه اين امر توجيه ميگردد.
لطفا دوستان راهنمايي بفرمايند.
متشكرم

[مجیب]

در خصوص ويژگي هاي فرشتگان در قران آمده :
«لا يسبقونه بالقول و هم بامره يعملون؛1
آن‏ها در هيچ سخنى بر خداوند پيشى نمى‏گيرند و مطيع امر خداوندند.»
2. لا يعصون الله ما امرهم و يفعلون ما يؤمرون؛2
فرمان خداوند را مخالفت نمى‏كنند و امر او را اطاعت مى‏كنند.»
3. «و ما منّا اِلاّ و له مقام معلوم؛3
هر كدام از ما فرشتگان داراى رتبه و جايگاه معين و مشخصى است.»
4. چون كارهاى فرشتگان به امر خداوند و اراده او است و خداوند در همه امورش غالب و چيره است - «و الله غالبٌ على امره؛4 خداوند بر كارش مسلط و چيره است - و هيچ چيز در آسمان‏ها و زمين او را عاجز و مغلوب نمى‏سازد،5 فرشتگان نيز كه فرمانبرداران حق بوده، اراده و خواستى جز اراده و خواست او ندارند و همواره چيره و پيروزند.6

در مورد فطرس كه يكى از فرشتگان الاهى است، روايات متعددى داريم كه مضمون و محتواى آن‏ها يك‏سان است. در روايتى مى‏خوانيم: فطرس فرشته‏اى بود كه گردا گرد عرش الاهى در گردش بود و درباره دستورى از اوامر خداوند كوتاهى و سستى ورزيد. بالش به كيفر اين نافرمانى چيده شد و به يكى از جزيره‏ها تبعيد گرديد. هنگامى كه امام حسين(ع) متولد شد، جبريل(ع) براى عرض تبريك به پيامبر(ص) به سوى زمين فرود آمد و در راه با فطرس ديدار كرد. جبريل(ع) به وى پيشنهاد كرد، براى عرض تبريك و تهنيت، با او نزد پيامبر(ص) برود. هنگامى كه جبريل(ع) او را به حضور پيامبر(ص) برد، به امر پيامبر(ص)، بالش را به بدن پاك امام حسين(ع) ماليد و سلامتش را باز يافت.7
عده‏اى از بزرگان معتقدند، داستان فطرس با آيات صريح قرآن كه ويژگى‏هاى فرشتگان را برشمرده، آن‏ها را بندگان مطيع و كريم و شايسته خداوند معرفى مى‏كند و از هر نوع سرپيچى و نافرمانى پيراسته مى‏داند، سازگارى ندارد؛ پس بايد اين گونه روايات را نادرست شماريم؛ و به فرض درستى‏شان، بدان سبب كه نكته‏اى فراتر از ادراك ما دارند، بايد علمش را به اهلش يعنى اولياى برگزيده الاهى واگذاريم و خود را در فهم آن ناتوان بدانيم.

در مقابل عده‏اى بر اين باورند كه فرشتگان اصناف و درجه‏هاى گوناگون دارند. گروهى مقرّبند و گروهى در درجه پايين‏تر جاى گرفته‏اند. آياتى كه هر گونه نافرمانى و سرپيچى را از فرشتگان نفى مى‏كنند، به فرشتگان مقرب مربوط است. فطرس از فرشتگان مقرب نبود تا از هر نوع سركشى پيراسته باشد؛ به ويژه آن كه تخلّف و سرپيچى فطرس در برخى روايات كندى و سستى ورزيدن خوانده شده كه نوعى ترك اولى است نه گناه.
چنان كه پيامبران(ع) نيز درجات مختلف دارند:
«تلك الرسل فضّلنا بعضهم على بعض؛8 بعضى پيامبران را بر بعضى برترى بخشيديم.»
عده‏اى از انبياء ترك اولى داشتند؛ ولى جمعى مانند پيامبر بزرگوار اسلام(ص) و خاندان پاكش جز اراده الاهى اراده‏اى نداشتند و حتى از ترك اولى نيز پيراسته بودند.


1. انبيا(21):27.
2. تحريم(66): 6.
3. صافات(37):164.
4. يوسف(12):21.
5. فاطر(35): 44.
6. ر.ك: الميزان، ج‏17، ص‏12، ذيل آيه اول سوره فاطر.
7. ر.ك: سفينه البحار، شيخ عباس قمى(ره)، ج‏3، ص‏930؛ بحارالانوار، ج‏26، ص‏340، روايت 10 و ج‏43، ص‏243، روايت 8 و ج‏4، ص‏182، روايت 7.
8. بقره(2): 253.

[کلات]

روايت فطرس ملك را شيخ صدوق در امالي , مجلس 28و شيخ طوسي در رجال خود, حديث 1092قل كرده اند. بعضي علما در صحّت اين حديث اختلاف كرده اند و آن را معتبر نمي دانند. دليلشان اين است كه فرشتگان نافرماني و تقصير نمي كنند.
علامه سيد محمد حسين طباطبايي (ره ) در اين زمينه مي فرمايد: بايد دانست تمام فرشتگان, به تصريح قرآن و روايات متواتر معصومند. تنها در پاره اي روايات مربوط به قصه هاروت و ماروت ,خلاف آن بيان شده كه روايات ديگر آن را رد كرده است . نيز در روايتي كه از طريق اهل سنّت در مورد قصهء دردائيل نقل شده است, در روايت ديگري كه قصهء فطرس را بيان مي كند, خلاف اين معنا بيان شده است و اين روايات علاوه بر آن كه خبر واحدند, خالي از ابهام نيستند.(1)
البته استاد شهيد مطهري (ره ) مطلبي را در اينباره فرموده اند: بعضي از ملائكه رادر اخبار و احاديث ملائكه ذمي مي گويند كه موجوداتي هستند نامريي, اما شايد خيلي به انسان شبيهند; يعني تكليف مي پذيرند و احياناً تمرّدمي كنند. از اين رو بعضي اخبار راجع به بعضي ملائكه مي گويد كه تمرّد كرده و بعد مورد غضب خدا واقع شدند.(2)
داستان فطرس ملك در بحارالانوار, ج 56 ص 184از اكمال الدين آمده است .
(پـاورقي 1.علي رضا رجالي تهراني , فرشتگان , ص 122 به نقل از رسائل توحيدي , ص 193
(پـاورقي 2.همان , به نقل مرتضي مطهري , توحيد, ص 342 با تلخيص .