دانش‌نامه ي قرآن پژوهان ايران

[atregoleyas]

دانش‌نامه ي قرآن پژوهان ايران

مرکز فرهنگ و معارف قرآن

سعيد بهمنی
حجت الاسلام سعيد بهمني مدير گروه علوم قرآن مركز فرهنگ و معارف قرآن

[atregoleyas]

بسم‌الله الرحمن الرحيم

پيش‌گفتار
فرهنگ و تمدن کهن و متنوع بشری, از آغازين دوره‌های تاريخ تا کنون, هيچ کتابی را در حوزة هيچ مکتبی که صدق, صحت, استحکام و اعتبار تاريخی آن به روشنی و مقبوليت قرآن باشد به خود نديده است. کرنش و خضوع متفکران و دانشمندان در برابر اين کتاب الهی, ناشی از همين حقانيت و عظمت آن است.
جايگاه سترگ قرآن و نيز نقش اساسی آن در شکل‌گيری کمال واقعی, صلاح, سعادت و حيات طيّبة انسان, بر هر حقيقت‌پژوه واقع‌بينی آشکار و مکشوف است. با توجه به اين جايگاه ويژه, پژوهش مستمر و گسترده در معارف و علوم قرآن کريم با هدف دست‌يابی به تعاليم بلند و اصول اساسی اسلام و بهره‌مند شدن از آموزه‌های نورانی آن, بسياری ضروری است؛ از سوی ديگر گسترش و ترويج معارف قرآنی, نيازمند دست‌رسی به اطلاعات نظام‌يافته و روزآمد از استعدادها و منابع انسانی متخصصِ است.
«دانش‌نامة قرآن‌پژوهان ايران» كه توسط حجت الاسلام و المسلمين سعيد بهمني تاليف گرديده است از جمله طرح‌های قابل توجه با کارکرد اطلاع‌رسانی در حوزة منابع انسانی متخصص است که به شناسايی و معرفی متخصصان قرآن‌پژوه موجود در کشور می‌پردازد و می‌توان اميد داشت که با اجرای اين طرح, گامی اساسی در بهينه‌سازی استفاده از منابع انسانی کارآمد برداشته شود, چه آنکه منابع انسانی کارآمد و متخصص, دارای مهم‌ترين نقش در توسعه و پيشرفت مراکز علمی هستند و دست‌رسی به اطلاعات جامع آنان, يکی از ضرورت‌های مديريت علمی و پژوهشی است.
شايسته است از همة دست‌اندرکاران, به ويژه مدير محترم طرح و مؤلف آن, جناب حجة السلام و المسلمين آقای سعيد بهمنی و همکاران ايشان که در گردآوری اطلاعات مربوط از سراسر کشور, تلاش گسترده‌ای انجام داده و زحمت‌های فراوانی را متحمل شده‌اند, تشکر و تقدير شود.

[atregoleyas]

بسم‌الله الرحمن الرحيم

مقدمة مؤلف

«بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِی صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ»[1]

سپاس خدای را که توفيق رصد و شناسايی ستاره‌های درخشان آسمان مدرسة وحی را به ما ارزانی داشت, کسانی که سينة پرمهر خود را ظرف آيه‌های روشن الهی ساخته و همة دانشی که به گنجينة دل آنان سپرده شده است را متعهد به عهد الهی نموده‌اند. ستارگانی که نزديک است انبوهيشان کهکشانی پرفروغ را پديد آورد تا تماشاگهی شگفت برای ملايک و راهنمايی مطمئن برای اهل زمين باشد.

دانش‌نامة قرآن‌پژوهان ايران بنيادی‌ترين ضرورت بِه‌سازی پژوهش‌های قرآنی در کشور
موفقيت مديران ارجمند محيط‌های علمی, پژوهشی و آموزشی, در توليد و توسعة دانش و نيز گسترش دست‌آوردهای پژوهشی و فرهنگ‌سازی مناسب در سطح جامعه, در گروِ سه امر است:
1.اشراف و تسلط موضوعی در حوزة دانش و معارف مربوط به نقش و مأموريت علمی
2.برخورداری از منابع انسانی کارآمد
3.وجود منابع سازمانی مؤثر
بی‌ترديد برخورداری از منابع انسانی کارآمد, از مهم‌ترينِ اين امور است, زيرا منابع انسانی متخصص, توان‌مند و کارآمد, به طور طبيعی بر پيش‌رفت و توسعة سازمانی تأثيرگذار بوده و حتی سبب تأمين دو امر ديگر می‌شود؛ به اين معنا که در صورت نبودِ اشرافِ موضوعی و حتی منابع سازمانی, اين منابع انسانی متخصص و خلّاق است که قادر به تأمين موضوع‌شناسی لازم و حتی طراحی و برنامه‌ريزی در جهت به‌سازی سازمان خواهد بود, در حالی که دسترسی به موضوعات يا برخوردار بودن از منابع سازمانی مناسب, هيچ‌گاه نمی‌تواند جای منابع انسانی را بگيرد.
[1] . عنکبوت/ 29, 49.

[atregoleyas]

کارکرد«دانش‌نامة قرآن‌پژوهان ايران»
دسترسی به منابع انسانی متخصص وکارآمد مستلزم شناسايی, ايجاد زمينة ارتباط با آنان و تسهيل اين ارتباط است و طبعا علوم و معارف قرآنی نيز مستثنا از اين مهم نبوده و نياز مديران تحقيقاتی در دانش وحيانی به آن, کم‌تر از ديگر مديران پژوهش در علوم اسلامی يا بشری نخواهد بود,. از اين رو شناخت و فراهم کردن زمينة بهره‌مندی از آن معادن و گنجينه‌های نهفته در اقصا نقاط کشور و دانش‌آموختگان مدرسة وحی از اهداف اصلی اثر حاضر است.
اين اثر به معرفی قرآن‌پژوهانی می‌پردازد که دارای آثار تأليفی و پژوهشی در حوزة علوم و معارف قرآنی بوده و خدمات علمی خود را در داخل کشور ارائه می‌کنند و هدف آن فراهم کردن زمينة شناخت پژوهش‌گران حوزة علوم و معارف قرآنی و نيز ارتباط علمی با آنان است؛ به گونه‌ای که مديران پژوهشی, آموزشی و فرهنگی بتوانند با استفاده از اين منبع, به راحتی به اطلاعات مفيدی از قرآن‌پژوهان دست يابند و در صورت لزوم برای شکل‌گيری خدمات متقابل علمی و پژوهشی در قالب رهبری اجرای طرح‌ها, راهنمايی و نظارت بر تحقيقات, مشاوره و گفت و گوهای علمی با آنان ارتباط برقرار کنند.
افزون بر اين, کارکردهای اين مجموعه عبارت است از:
1. شناخت قرآن‌پژوهان با توجه به آثار آنان
2. شناخت آن دسته از قرآن‌پژوهان که سابقة تدريس در حوزه يا دانشگاه دارند
3. امکان بهره‌مند شدن از مشاوره و خدمات علمی آنان, در فرايند برنامه‌ريزی پژوهش در قرآن کريم
4. امکان ارتباط و پيشنهاد تحقيق, تأليف, ترجمه کتاب يا مقاله و به طور کلی اجرای طرح‌های علمی برای مراکز و گروه‌های پژوهشی و تحقيقاتی ديگر
5. ايجاد زمينة دعوت از آنان برای نشست‌های علمی ـ تخصصی در قالب کرسی‌های نظريه پردازی
6. فراهم سازی زمينة فراخوانی آنان به همايش‌های علمی و پژوهشی قرآنی, با توجه به شناختی که از آثار و گرايش‌های آنان به دست می‌آيد.
7. بزرگداشت و تکريم قرآن‌پژوهان از راه معرفی آنان به جامعة علمی کشور و زند نگاه داشتن نام آنان. چه آنکه از پيامبر گرامی اسلام ـ صل الله عليه و آله و سلم ـ نقل شده که فرمود: «من ورّخ مؤمنا فکأنما احياه»[1] کسی که مؤمنی را در تاريخ ثبت کند گويا او را زنده ساخته است.

[1] . شيخ علی نمازی شاهرودی, مستدرک سفينة البحار, ج 10, ص 279, 1405 هـ ق, چ 1419,.

[atregoleyas]

تدوين چنين مجموعه‌هايی به شکل‌های مختلف بی‌سابقه نيست. نشرية «بانک اطلاعات محققان و متخصصان»[1] که از سوی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ايران منتشر می‌شود, به گونه‌ای عام متخصصان همة رشته‌های دانشگاهی را معرفی می‌کند که در بخشی بسيار محدود به معرفی دانش‌آموختگان سطوح عالی علوم و معارف قرآنی پرداخته است؛ و نيز «دانش‌نامة قرآن‌پژوهی و قرآن‌پژوهان» که به طور خاص در بخشی از آن, برخی قرآن‌پژوهان گذشته و حال از سراسر جهان معرفی می‌شوند, دو نمونة قابل توجه در اين باره هستند که کارکرد متفاوتی با اثر حاضر دارند؛ زيرا در اين مجموعه به گونه‌ای بسيار گسترده, تنها قرآن‌پژوهان موجود معرفی می‌شوند و همان‌گونه که بيان شد, هدف اصلی آن تسهيل ارتباط مديران علمی و پژوهشی با اين دسته از فرهيختگان کشور است؛ بنابراين افزون بر آن چه ياد شد, وجه تمايز اين اثر, ارائة يک‌سان و روزآمد اطلاعات مفيد قرآن‌پژوهان موجود در کشور و راه‌های گوناگون ارتباط با آنان است.

[1] . خرّمشاهی بهاءالدين, دوستان ـ ناهيد, تهران, 1377.

[atregoleyas]

طرح جامع «دانش‌نامة قرآن‌پژوهان ايران»
محدودة اثر حاضر, معرفی قرآن‌پژوهان موجود در ايران است؛ که به نظر می‌رسد, بيش از تعدادی است که تا کنون ما به نام آنان ـ حدود 700 نفر ـ دست يافته‌ايم؛ و اطلاعات مربوط به 300 نفر از آنان برای ارائه در اين مجموعه آماده شده است.
طرحِ جامع پيشنهاد شده به مرکز فرهنگ و معارف قرآن دارای چهار مرحلة اصلی به شرح زير بوده است:
1. دانش‌نامة قرآن‌پژوهان ايران ـ در گام نخست آن 300 نفر از قرآن‌پژوهان شناسايی شده و اطلاعات آنان تکميل گرديده که در همين مجموعه معرفی می‌شوند. ـ
2. دانش‌نامة قرآن‌پژوهان جهان اسلام
3. دانش‌نامة قرآن‌پژوهان جهان
4. راه‌اندازی نشرية اطلاع رسانی قرآن‌پژوهان
اميدواريم بتوانيم همة مراحل ياد شده را به گونه‌ای شايسته انجام داده و برگی ارزش‌مند به کارنامة فعاليت‌های قرآنی جمهوری اسلامی ايران و مرکز فرهنگ و معارف قرآن بيفزاييم.

[atregoleyas]

شيوه نامة اجرا و تدوين دانش‌نامة قرآن‌پژوهان ايران
برای آشنايی هر چه بيش‌تر با شکل کار و نهايی‌سازی دانش‌نامه و نيز فراهم شدن زمينة مناسب‌ترِ نقد و بررسی روش تدوين اين مجموعه, در مقدمه به بيان «شيوه‌نامة اجرا و تدوين دانش‌نامه» می‌پردازم تا مورد ملاحظة قرار گرفته و با مطالعة آن به گونه‌ای بهتر و مؤثرتر از متن استفاده شود.

الف) مراحل اصلی اجرای طرح
1. شناسايی و به دست آوردن مشخصات فردی به گونه‌ای اجمالی
2. شناسايی تفصيلی
3. گزينش قرآن‌پژوهان
4. تشکيل پروندة قرآن‌پژوهی
5. تکميل شناسه قرآن‌پژوهان
6. تهيه پيش‌نويس معرفی‌نامه‌ها
7. تدوين نهايی گزارش‌ها
8. تهيه فهرست‌ها

شيوة اجرايی هر يک از مراحل
1. شناسايی و به دست آوردن اطلاعات و مشخصات اجمالی
نخستين و اساسی ترين مرحلة شناسايی قرآن‌پژوهان به دست آوردن اطلاعات اجمالی از آن‌ها برای برقراری ارتباط و به منظور دست‌يابی به اطلاعات بيش تر در بارة آنان است که شايد بتوان آن را مشکل‌ترين مرحلة اجرايی اين طرح دانست .
ملاک گزينش قرآن‌پژوهان, انطباق تعريف قرآن‌پژوه بر آنان و تأييد آن‌ها از سوی مرکز فرهنگ و معارف قرآن است.
شناسايی محققان و عالمان از راه‌های گوناگونی انجام می شود که از جملة آن می‌توان راه‌های زير را نام برد:
1.1. شناسايی بر اساس شهرت
1.2. ارتباط با مرکز فرهنگ و معارف قرآن
1.3. آثا رمنتشر شده به صورت کتاب
1.4. مقالات منتشر شده در مطبوعات علمی کشور
1.5. معرفی از سوی قرآن‌پژوهان مرتبط با مرکز فرهنگ و معارف قرآن
1.6. کسب آگاهی از مراکز علمی ـ آموزشیِ حوزه و دانشگاه
1.7. فراخوان عمومی در رسانه‌های جمعی

2. شناسايی تفصيلی
پس از شناسايی اجمالی که به طور معمول شامل نام و نام خانوادگی و برخی آثار است, شناسايی تفصيلی آغاز می‌شود؛ در اين مرحله سعی بر آن است که از راه‌های ممکن, شمارة تماس و نشانی قرآن‌پژوه گرفته شده و برای دريافت اطلاعات بيش‌تر با وی تماس برقرار شود . برخی از راه‌های به دست آوردن شماره تماس و نشانی منزل يا محل کار عبارت است از :
2.1. برقراری تماس و پرسش از کسانی که احتمال می رود با فرد مورد نظر ارتباط داشته باشند .
2.2. ناشران
2.3. مراکز پژوهشی که احتمال می رود قرآن‌پژوه با آن مراکز همکاری داشته باشد .
2.4. مراکز علمی ـ آموزشی حوزه و دانشگاه
2.5. جست و جو در منابع اطلاع رسانی محققان و متخصصان

3. گزينش
گزينش قرآن‌پژوهان بر اساس تعريف‌های زير انجام می شود و پس از تأييد در گروه مربوط, تحقيق در بارة وی و درج نام و معرفی او در دانش‌نامه اقدام خواهد شد.

تعريف‌ها
قرآن‌پژوه: كسی كه دست‌كم دارای يك اثر قابل پذيرش به عنوان اثر علمی و مفيد قرآن‌پژوهی اعم از مقاله و کتاب يا ساير آثار رسانه ای از قبيل برنامه‌های صدا و سيما باشد و يا در پديد آوردن اين گونه آثار مشارکت علمی داشته باشد؛ هم‌چنين فارغ‌التحصـيلان كارشناسی ارشد به بالا كه دست‌كم يك پايان‌نامة قرآنی را دفاع كرده‌اند.
اثر قرآنی: اثری که بر اساس يک موضوع قرآنی پديد آمده و منبع اصلی تحقيق در آن قرآن کريم بوده باشد.
موضوع قرآنی: موضوعی که مربوط به يکی از مسائل علوم يا معارف قرآن است .

4. تشکيل پرونده قرآن‌پژوهی
4.1. دريافت اطلاعات در باره آخرين سطح تحصيلی
4.2. تهيه اطلاعات کافی در باره مجموع آثار قرآن‌پژوه
4.3. انطباق تعريف مورد نظر به عنوان قرآن‌پژوه
4.4. ثبت در دفتر کل قرآن‌پژوهی و اختصاص شمارة ثبت
4.5. فرستادن شناسه قرآن‌پژوهان
4.6. پی‌گيری‌های مربوط به تکميل شناسه‌ها

5. تکميل شناسه‌ها
راه‌ها:
5.1. به صورت خودنوشت
5.2. مصاحبه با قرآن‌پژوه يا يکی از نزديکان وی
5.3. تحقيق در منابع موجود
5.4. تلفيق روش‌های سه گانه فوق
5.5. بازبينی شناسة تکميل شده از سوی قرآن‌پژوه (تا حدّ ممکن)

6. تهية پيش نويس معرفی نامه‌ها
6.1. انتقال اطلاعات شناسه‌های تکميل شده به فرم ويژه
6.2. بازخوانی اطلاعات از سوی مدير طرح
6.3. تصحيح و تکميل اطلاعات در موارد لزوم
6.4. بازبينی از سوی ناظر و تأييد پيش‌نويس

7. تدوين نهايی
7.1. حروف‌چينی پيش‌نويس
7.2. بازخوانی پيش‌نويس از سوی مدير طرح
7.3. بازبينی ناظر
7.4. بررسی در گروهِ فنی واحدِ پژوهش‌های نوين قرآنی
7.5. به‌کارگيری نظرهای گروه فنی
7.6. بررسی در شورای پژوهشی گروه پژوهش‌های نوآمد قرآنی
7.7. به‌کارگيری نظرهای شورای پژوهشی گروه
7.8. بررسی در شورای پژوهشی مرکز فرهنگ و معارف قرآن
7.9. به‌کارگيری نظرهای شورای پژوهشی مرکز
7.10. تدوين
7.11. نمونه خوانی
7.12. بازبينی نمايندة شورای پژوهشی مرکز
7.13. تأييد شورا
7.14. تهية متن نهايی

8. فهرست‌نويسی
فهرست‌های در نظر گرفته شده عبارت‌اند از:
در آغاز کتاب به صورت جدول
8.1. محل سکونت
8.2. رتبة علمی
8.3. سابقة تدريس
8.4. سابقة اجرايی
در پايان کتاب
8.5. کتاب‌های منتشر شده
8.6. کتاب‌های منتشر نشده
8.7. مقاله‌های منتشر شده
8.8. مقاله‌های منتشر نشده

[atregoleyas]

ب) قالب و مشخصات مورد توجه در معرفی هر قرآن‌پژوه
1) نام خانوادگی (شهرت) و نام (نام مستعار) قرآن‌پژوه
2) تصوير قرآن‌پژوه
3) نام پدر
4) سال تولد/ محل تولد
5) شغل
6) نشانی
منزل: شهر/ خيابان/ کوچه/ پلاک/ صندوق پستی/ تلفن/ نمابر/ همراه
Email:
Web:
محل كار: شهر، خيابان، كوچه، پلاك/ صندوق پستی/ تلفن/ نمابر
7) رتبة علمی
حوزوی/ محل تحصيل/ استادان
دانشگاهی/ محل تحصيل/ استادان
متفرقه/ محل تحصيل/ استادان
8) سفرهای علمی خارجی
كشور/ محل بازديد/ دست‌آورد سفر
9) نقش‌ها و فعاليت‌ها
سمت‌ها يا مشاغل/ محل ايفای نقش/ از .... تا ..../ مدت
10) تدريس‌های قرآنی
11) آثار
کتاب‌های چاپ شدة قرآنی
نام كتاب/ موضوع/ چكيده/ تعداد جلد/ زبان/ نوبت آخرين چاپ/ محل نشر/ ناشر/ سال نشر/ قطع/ تعداد صفحه/ تعداد نسخه‌های چاپ شده
كتاب‌های قرآنی چاپ نشده
نام كتاب/ موضوع/ چكيده/ تعداد جلد/ زبان/ تعداد صفحه
مقاله‌های چاپ شدة قرآنی
نام مقاله/ محتوا/ نشريه(شمارة نشريه)/ سال نشر/ تعداد صفحه
مقاله‌های چاپ نشد‌ة قرآنی
نام مقاله/ محتوا/ تاريخ نگارش/ تعداد صفحه
ديگر آثار قرآنی
نوع اثر/ تعداد/ سال تهية اثر

[atregoleyas]

ج)
1. تصوير قرآن‌پژوه
سعی شده در ابتدای هر معرفي‌نامه و زير نام خانوادگی و نام قرآن‌پژوه, يك قطعه عكس در ابعاد تقريبی 3*4 تعبيه شود كه به نوبة خود سهم به سزايی در شناخت افراد خواهد داشت, البته برخی عكس‌ها تهيه نشد كه اميدواريم در نوبت‌های بعدی چاپ, همة معرفي‌نامه‌ها همراه با تصوير باشد.

2. درج مشخصات شناسنامه‌ای
برای شناسايی دقيق افراد, افزون بر نام خانوادگي، نام، شهرت و لقب، نام پدر، سال و محل تولد قرآن‌پژوهان درج شده است. درج نام پدر, افزون بر دقت در مشخصات فردی, به منظور قدردانی از آنان در داشتن فرزندانی فرهيخته و قرآنی, در نظر گرفته شده است.

3. شغل
شغل جاری هر شخص, بخشی از مؤلفه‌های وجودی وی است كه مي‌تواند ما را با يكی از ابعاد قرآن‌پژوهان, به ويژه وضعيت فعلی آنان آشنا سازد.

4. نشانی
از آن‌جا كه كاركرد اصلی اين مجموعه, اطلاع‌رسانی به منظور سهولت ارتباط با قرآن‌پژوهان و آسان‌سازی فراخوانی آنان در امور آموزشی و پژوهشی است، نشاني‌منزل و محل كار آنان، صندوق پستي، تلفن ثابت و همراه و نيز نمابر و ايميل يا سايت هر يك از آنان در اين قسمت درج می‌شود. علت تقديم نشانی بر ديگر مشخصات آن است كه به نظر مي‌رسد پس از آشنايی اجمالی با افراد پيش از هر چيز, نشانی آنان كاربرد بيش‌تری دارد؛ به اين ترتيب مراجعه كننده پس از شناسايی هر فرد, از آن به مثابة يك كتاب ارتباطی استفاده خواهد كرد.

5. رتبة علمی
در اين قسمت, رتبة علمی هر فرد در سه شكل حوزوي، دانشگاهی و متفرقه در نظر گرفته شده است, زيرا بسياری از قرآن‌پژوهان, افزون بر تحصيلات حوزوی از تحصيلات دانشگاهی و غيره نيز برخوردارند. در زير اين عنوان نامِ استادان اصلی افراد نيز آمده تا به اين وسيله نسبت به آنان نيز نوعی معرفی شكل گرفته و از آنان نيز تقدير شده باشد.
نكتة قابل توجه اين كه, گزارش رتبه‌های علمی بر اساس گزارش خود قرآن‌پژوهان درج شده و اگر چه برخی از آنان رونوشت مدارك خود را به پيوست شناسة تكميل شده برای دانش‌نامه ارسال كرده‌اند، ولی بسياری از قرآن‌پژوهان چنين اقدامی نكرده و ما بر اساس نوشتة خودِ آنان, اطلاعات را تنظيم و گزارش نموده‌ايم.
البته برای مستند‌سازی مندرجات اين قسمت، سازوكارهايی لازم است كه اگر مقدمات و شرايط آن فراهم شود و مراحل قانونی خود را بگذراند, ممكن است در ادامة اجرای طرح و برای نوبت‌های ديگر چاپ, به تأمين اين جهت بپردازيم.
پر واضح است که اگر انجام طرح بر ارائة مدرك‌های تحصيلی مشروط مي‌شد, زمان نهايی شدن آن به چند برابر افزايش پيدا مي‌كرد, به همين منظور ما به گواهی خود آنان اكتفا كرده, در حقيقت شرح حال را از زبان خود آنان نقل كرده‌ايم و به اين ترتيب معتقد هستيم كه با اين همه طلاعات مفيد فراوانی را در اختيار جامعة علمی كشور, به ويژه مديران علمی و پژوهشی قرار مي‌دهيم؛ از اين رو, كسانی كه برای به‌كارگيری قرآن‌پژوهان, به مدارك رسمی نياز دارند، مي‌بايست خود, آن را احراز و دريافت كنند.

6. سفرهای علمی خارجی
سفرهای علمی افراد به خارج از كشور می‌تواند نشان‌گر اهتمام آنان به فعاليت های علمی و شخصيتِ پژوهشیِ آنان باشد؛ از اين رو اين بُعد از سابقة علمی افراد نيز مورد توجه قرار گرفته است.

7. تدريس
يکی ديگر از جهات معرفی قرآن‌پژوهان, سابقة تدريس آنان به ويژه در زمينة قرآن کريم است؛ از اين رو در زيرِ عنوانِ تدريس, همة اطلاعاتی را که در اين باره تأمين شده آمده است؛ به ويژه مديران و مسئولان گروه‌های آموزشی از اين راه می‌توانند اطلاعات مفيدی در بارة سابقة تدريس قرآن‌پژوهان به دست آورند.
مادّة درسی, محل تدريس, زمان و مدت تدريس, اصلی‌ترين مطالبی است که در اين قسمت درج می شود.

8. نقش‌ها و فعاليت‌ها
سوابق اجرايی افراد, يكی ديگر از مشخصات آنان است كه مي‌تواند مديران را در شناسايی قرآن‌پژوهان كمك كند؛ به همين دليل اين مؤلفه نيز در دانش‌نامه مورد توجه قرار گرفته و سعی شده است با بيان نوع نقش و محل ايفای آن به همراه سال‌های مسئوليت و در صورت امكان بيان خدمات برجسته در هر نقش به شكلی جامع اطلاع‌رسانی شود.

9. معرفی آثار
شايد مهم‌ترين شاخص در معرفی جنبة علمی قرآن‌پژوهان, شناساندن آثار آنان است, زيرا از راه معرفی آثار می‌توان، توانايی فعليت يافتة آنان را شناخت و بر همان اساس, ارتباط مناسب علمی و پژوهشی با آنان را ايجاد كرد.
به اين منظور در شناسه‌هايی كه برای قرآن‌پژوهان فرستاده شده، قسمتی برای درج اطلاعات آثار علمیِ قرآن‌پژوهان اعم از کتاب و مقالة منتشر شده و نشده پيش‌بينی شده است که به نظر می رسد با همة مشكلاتی که در تکميل آن‌ها داشته‌ايم، انتظار استفاده كنندگان از دانش‌نامه را برآورده خواهد کرد.
در اين قسمت, به ويژه آثار منتشر نشدة قرآن‌پژوهان نيز گزارش شده است تا به نوعی استعداد بالقوة آنان منعکس شده و در صورت نياز به موضوعات منتشر نشدة هر قرآن‌پژوه, زمينة فراخوانیِ وی برای ارائة آثار خود فراهم شده باشد؛ با اين توجه که آثار منتشر شده اعم از کتاب و مقاله, شماره‌گذاری شده و به تفکيک درج گرديده اند و اطلاعات نسبتا کاملی در بارة آن گزارش شده است, ولی آثار منتشر نشده بدون شماره آمده و با خط تيره از يک‌ديگر جدا شده‌اند.
شايان ياد است که جا داشت در اين قسمت, چکيدة هر اثر به گونه‌ای مناسب درج می‌شد, ولی افزون بر اين که چکيدة اثر از سوی بسياری از قرآن‌پژوهان دريافت نشد و آن چه دريافت شد نيز در برخی موارد از ادبيات معيار برخوردار نبوده است و اقدام به تهية يکِ يکِ آثار و تهية چکيده‌هايی مطلوب از آن, نهايی‌سازی دانش‌نامه را بسيار طولانی می ساخت که با هدف تسريع در اطلاع رسانی, از اين مهم صرف نظر شد.
اميد است در آينده با همکاری قرآن‌پژوهان, واحدِ «کتابخانه و اسناد قرآن‌پژوهان موجود کشور»[1] را راه‌اندازی کرده و پس از دست يابی به همة آثار , زمينة اطلاع‌رسانی برتری را در بارة آن فراهم نماييم و بتوانيم به همة اهداف مطلوب خود در تأمين و ارائة اطلاعات جامع, معتبر و مفيد دست يابيم.

ج) شرح عنوان‌های درج شده در هر معرفي‌نامه
1. تصوير قرآن‌پژوه
سعی شده در ابتدای هر معرفي‌نامه و زير نام خانوادگی و نام قرآن‌پژوه, يك قطعه عكس در ابعاد تقريبی 3*4 تعبيه شود كه به نوبة خود سهم به سزايی در شناخت افراد خواهد داشت, البته برخی عكس‌ها تهيه نشد كه اميدواريم در نوبت‌های بعدی چاپ, همة معرفي‌نامه‌ها همراه با تصوير باشد.

2. درج مشخصات شناسنامه‌ای
برای شناسايی دقيق افراد, افزون بر نام خانوادگي، نام، شهرت و لقب، نام پدر، سال و محل تولد قرآن‌پژوهان درج شده است. درج نام پدر, افزون بر دقت در مشخصات فردی, به منظور قدردانی از آنان در داشتن فرزندانی فرهيخته و قرآنی, در نظر گرفته شده است.

3. شغل
شغل جاری هر شخص, بخشی از مؤلفه‌های وجودی وی است كه مي‌تواند ما را با يكی از ابعاد قرآن‌پژوهان, به ويژه وضعيت فعلی آنان آشنا سازد.

4. نشانی
از آن‌جا كه كاركرد اصلی اين مجموعه, اطلاع‌رسانی به منظور سهولت ارتباط با قرآن‌پژوهان و آسان‌سازی فراخوانی آنان در امور آموزشی و پژوهشی است، نشاني‌منزل و محل كار آنان، صندوق پستي، تلفن ثابت و همراه و نيز نمابر و ايميل يا سايت هر يك از آنان در اين قسمت درج می‌شود. علت تقديم نشانی بر ديگر مشخصات آن است كه به نظر مي‌رسد پس از آشنايی اجمالی با افراد پيش از هر چيز, نشانی آنان كاربرد بيش‌تری دارد؛ به اين ترتيب مراجعه كننده پس از شناسايی هر فرد, از آن به مثابة يك كتاب ارتباطی استفاده خواهد كرد.

5. رتبة علمی
در اين قسمت, رتبة علمی هر فرد در سه شكل حوزوي، دانشگاهی و متفرقه در نظر گرفته شده است, زيرا بسياری از قرآن‌پژوهان, افزون بر تحصيلات حوزوی از تحصيلات دانشگاهی و غيره نيز برخوردارند. در زير اين عنوان نامِ استادان اصلی افراد نيز آمده تا به اين وسيله نسبت به آنان نيز نوعی معرفی شكل گرفته و از آنان نيز تقدير شده باشد.
نكتة قابل توجه اين كه, گزارش رتبه‌های علمی بر اساس گزارش خود قرآن‌پژوهان درج شده و اگر چه برخی از آنان رونوشت مدارك خود را به پيوست شناسة تكميل شده برای دانش‌نامه ارسال كرده‌اند، ولی بسياری از قرآن‌پژوهان چنين اقدامی نكرده و ما بر اساس نوشتة خودِ آنان, اطلاعات را تنظيم و گزارش نموده‌ايم.
البته برای مستند‌سازی مندرجات اين قسمت، سازوكارهايی لازم است كه اگر مقدمات و شرايط آن فراهم شود و مراحل قانونی خود را بگذراند, ممكن است در ادامة اجرای طرح و برای نوبت‌های ديگر چاپ, به تأمين اين جهت بپردازيم.
پر واضح است که اگر انجام طرح بر ارائة مدرك‌های تحصيلی مشروط مي‌شد, زمان نهايی شدن آن به چند برابر افزايش پيدا مي‌كرد, به همين منظور ما به گواهی خود آنان اكتفا كرده, در حقيقت شرح حال را از زبان خود آنان نقل كرده‌ايم و به اين ترتيب معتقد هستيم كه با اين همه طلاعات مفيد فراوانی را در اختيار جامعة علمی كشور, به ويژه مديران علمی و پژوهشی قرار مي‌دهيم؛ از اين رو, كسانی كه برای به‌كارگيری قرآن‌پژوهان, به مدارك رسمی نياز دارند، مي‌بايست خود, آن را احراز و دريافت كنند.

6. سفرهای علمی خارجی
سفرهای علمی افراد به خارج از كشور می‌تواند نشان‌گر اهتمام آنان به فعاليت های علمی و شخصيتِ پژوهشیِ آنان باشد؛ از اين رو اين بُعد از سابقة علمی افراد نيز مورد توجه قرار گرفته است.

7. تدريس
يکی ديگر از جهات معرفی قرآن‌پژوهان, سابقة تدريس آنان به ويژه در زمينة قرآن کريم است؛ از اين رو در زيرِ عنوانِ تدريس, همة اطلاعاتی را که در اين باره تأمين شده آمده است؛ به ويژه مديران و مسئولان گروه‌های آموزشی از اين راه می‌توانند اطلاعات مفيدی در بارة سابقة تدريس قرآن‌پژوهان به دست آورند.
مادّة درسی, محل تدريس, زمان و مدت تدريس, اصلی‌ترين مطالبی است که در اين قسمت درج می شود.

8. نقش‌ها و فعاليت‌ها
سوابق اجرايی افراد, يكی ديگر از مشخصات آنان است كه مي‌تواند مديران را در شناسايی قرآن‌پژوهان كمك كند؛ به همين دليل اين مؤلفه نيز در دانش‌نامه مورد توجه قرار گرفته و سعی شده است با بيان نوع نقش و محل ايفای آن به همراه سال‌های مسئوليت و در صورت امكان بيان خدمات برجسته در هر نقش به شكلی جامع اطلاع‌رسانی شود.

9. معرفی آثار
شايد مهم‌ترين شاخص در معرفی جنبة علمی قرآن‌پژوهان, شناساندن آثار آنان است, زيرا از راه معرفی آثار می‌توان، توانايی فعليت يافتة آنان را شناخت و بر همان اساس, ارتباط مناسب علمی و پژوهشی با آنان را ايجاد كرد.
به اين منظور در شناسه‌هايی كه برای قرآن‌پژوهان فرستاده شده، قسمتی برای درج اطلاعات آثار علمیِ قرآن‌پژوهان اعم از کتاب و مقالة منتشر شده و نشده پيش‌بينی شده است که به نظر می رسد با همة مشكلاتی که در تکميل آن‌ها داشته‌ايم، انتظار استفاده كنندگان از دانش‌نامه را برآورده خواهد کرد.
در اين قسمت, به ويژه آثار منتشر نشدة قرآن‌پژوهان نيز گزارش شده است تا به نوعی استعداد بالقوة آنان منعکس شده و در صورت نياز به موضوعات منتشر نشدة هر قرآن‌پژوه, زمينة فراخوانیِ وی برای ارائة آثار خود فراهم شده باشد؛ با اين توجه که آثار منتشر شده اعم از کتاب و مقاله, شماره‌گذاری شده و به تفکيک درج گرديده اند و اطلاعات نسبتا کاملی در بارة آن گزارش شده است, ولی آثار منتشر نشده بدون شماره آمده و با خط تيره از يک‌ديگر جدا شده‌اند.
شايان ياد است که جا داشت در اين قسمت, چکيدة هر اثر به گونه‌ای مناسب درج می‌شد, ولی افزون بر اين که چکيدة اثر از سوی بسياری از قرآن‌پژوهان دريافت نشد و آن چه دريافت شد نيز در برخی موارد از ادبيات معيار برخوردار نبوده است و اقدام به تهية يکِ يکِ آثار و تهية چکيده‌هايی مطلوب از آن, نهايی‌سازی دانش‌نامه را بسيار طولانی می ساخت که با هدف تسريع در اطلاع رسانی, از اين مهم صرف نظر شد.
اميد است در آينده با همکاری قرآن‌پژوهان, واحدِ «کتابخانه و اسناد قرآن‌پژوهان موجود کشور»[1] را راه‌اندازی کرده و پس از دست يابی به همة آثار , زمينة اطلاع‌رسانی برتری را در بارة آن فراهم نماييم و بتوانيم به همة اهداف مطلوب خود در تأمين و ارائة اطلاعات جامع, معتبر و مفيد دست يابيم.

[1] . امتياز اين کتابخانه در مقايسه با ديگر کتابخانه‌های تخصصی اين است که با اجرای کامل طرح دانش‌نامه, آثار همة قرآن‌پژوهان موجود در کشور و ديگر نقاط جهان که در قيد حيات هستند در يک‌جا گردآوری می‌شود, آثاری که مؤلفان آن مورد شناسايی قرار گرفته, و راه‌های ارتباط با آنان فراهم شده است؛ در حالی که در کتاب‌خانه‌های تخصصی موجود چنين امری مورد توجه و ميسّر نيست.

[atregoleyas]

د) اصول و ضابطه‌های تدوين
· معرفی قرآن‌پژوهان در قالب‌های کاملا يک‌سان
برای تأکيد و رعايت اين اصل در معرفی قرآن‌پژوهان، اطلاعات مربوط به آنان در قالب شناسه‌ای با ظرفيت مناسب تهيه شده است. اگر اطلاعات مورد نظر از سوی قرآن‌پژوه در شناسه درج نشده باشد و نيز از راه‌های ديگر نتوانيم اطلاعات مورد نظر را تأمين كنيم؛ به منظور رعايت اختصار و تأكيد بر كم‌حجم شدن متن، عنوان مربوط حذف شده و تنها اطلاعات به دست آمده درج خواهد شده و ترتيب درج اطلاعات در همة موارد يك‌سان است.

· حذف همة عنوان‌ها و لقب‌ها
رعايت اختصار و نيز پرهيز از ارزش‌گذاری افراد، القابی چون آيةالله، حجةالاسلام، استاد، دكتر و مانند اين‌ها از همة نام‌ها حذف شده است.

· عنوان‌های گزارش‌ها
عناوين گزارش‌ها به گونه‌ای انتخاب شده‌که ظرفيت درج تمام اطلاعات مورد نياز مديريت منابع انسانی را داشته باشد و بتوان مشخصات متعدد هر يک از قرآن‌پژوهان را گزارش کرد. به طور کلی هدف اصلی از تهيه و تدوين دانش‌نامة قرآن‌پژوهان آن است که شخصيت علمی قرآن‌پژوهان به گونه‌ای گزارش شود که مديران فرهنگی, علمی و پژوهشی, با در نظر داشتن مشخصات نسبتا کاملی از بود و نمودِ علمی قرآن‌پژوهان کشور بتوانند افراد و استعدادهای مورد نظر خود را ره‌گيری کرده, در صورت لزوم با ايشان ارتباط برقرار کنند.

· تأکيد بر خود قرآن‌پژوه به عنوان منبع اصلی
برای دست‌يابی به اطلاعات هر قرآن‌پژوه, خود وی به عنوان منبع اصلی در نظر گرفته شده است و تنها در صورتی به ديگر منابع اکتفا شده که دست‌يابی به مشخصات قرآن‌پژوه از سوی وی امکان‌پذير نبوده است. پس از خودِ قرآن‌پژوه, مطالب مورد نظر از منابع خود‌نوشت, از سوی آنان استخراج می‌گردد. اگر اين منبع نيز فراهم نشود به ديگر منابع مراجعه می‌شود که انجام مصاحبه با نزديکان وی, يکی از راه‌های دست‌يابی به اطلاعات مورد نظر است.

· پرهيز از تحليل و بررسی
در ارائة گزارش‌ها تنها به آن‌چه در زير عنوان‌های گزارش از سوی قرآن‌پژوه تهيه شده اکتفا می شود و هيچ‌گاه مشحصات, مورد تحليل و بررسی يا ارزيابی و نقد قرار نمی‌گيرد.

· يک‌سان سازی واژه‌ها و تعبيرها در بارة همة قرآن‌پژوهان
در طرح مطالب می‌بايست از ادبيات واحد و مفاهيم و واژه‌های يک‌سان استفاده شود تا ارتباط با عبارات و مفاهيم آسان گرديده و نيز آداب دانش‌نامه نويسی رعايت شده باشد.

تشکر و تقدير
بر خود لازم می‌دانم از برادر ارجمند جناب حجةالاسلام و المسلمين محمد حسن مهدوی‌مهر که نظارت بر اجرای طرح را بر عهده داشتند و از برادر فاضل و وارستة خود جناب حجةالاسلام و المسلمين علی کرجی که مديريت داخلی طرح را به عهده داشته و همواره به عنوان ياری صديق در پيش‌برد طرح, بيش‌ترين نقش را ايفا نمودند, تقدير و تشکر نمايم. به راستی اگر اهتمام بی‌دريغ ايشان در انجام طرح نبود, چه بسا موفق به اجرای آن نمی‌شدم؛ و نيز از همة قرآن‌پژوهان عزيزی که ما را در تکميل شناسه‌ها کمک کردند؛ به ويژه آن‌ها که افزون بر اين, ديگران را نيز به طرح معرفی نمودند. هم‌چنين جا دارد از پيگيری‌ها و پشتيبانی مسئول محترم وقت مرکز جناب حجةالاسلام و المسلمين مصطفی محامی, معاونت محترم اداری و مالی, جناب حجةالاسلام و المسلمين عباسعلی عشرتی, مسئول فعلی مرکز, جناب حجةالاسلام و المسلمين علی خراسانی و نيز مسئول محترم خدمات پژوهشی, جناب آقای علی سادات و همکاران محترم خدمات پژوهشی که تسريع در آماده سازی و نشر دانش‌نامه را وجهة همت خود قرار دادند؛ و همة کسانی که به گونه‌ای در شکل‌گيری اين مجموعه ايفای نقش نمودند, صميمانه تشکر کنم.

استدعا
انجام اين طرح بدون همکاری قرآن‌پژوهان ارجمند ناممکن است. از اين رو از همة قرآن‌پژوهان گرامی تقاضا دارم ما را در انجام اين امر ياری کنند و مؤثرترين کمک آن است که در تکميل شناسه‌ها دقت لازم و کافی را به کار گيرند و قرآن‌پژوهان را به دفتر طرح معرفی نمايند.
برای اين منظور در پايان اين مجموعه, يک نسخه شناسه چاپ شده که تکميل و ارسال آن از سوی قرآن‌پژوهان به نشانی دفتر طرح, سبب امتنان و تشکر است؛ هم‌چنين می‌توان شناسه‌ها را تکثير و در اختيار واجدان شرايط گذاشت تا آنان نيز اطلاعات مربوط را درج و ارسال نمايند.
با توجه به اين که اين نوع اطلاع‌رسانی در کشور ما سابقة چندانی ندارد و به طور طبيعی ممکن است در مجموعه‌ای که فراهم کرده‌ايم, اشکالات و نارسايی‌هايی به چشم آيد؛ انتظار از همة قرآن‌پژوهان عزيز و مديران ارجمند علمی و پژوهشی اين است که به منظور بهينه‌سازی دانش‌نامه, ملاحظات و نظرات خود را در برگة ويژه‌ای که در آخر کتاب درج شده ثبت نموده و به نشانی طرح ارسال نمايند.

سعيد بهمنی

هفدهم/ رمضان/ 1425

مطابق با 10/ 8/ 83