معرفي تفاسير(نمونه)

[saba]

با سلام به همه دوستان قرآنيم
در اين تاپيك به معرفي و ويژگي هاي تفسير نمونه مي پردازيم
شما هم نظرتان را وارد كنيد:

تفسير نمونه امروز يكى از رايج‏ترين و مقبول‏ترين تفاسير شناخته شده در مجامع مذهبى و علمى مى‏باشد كه با ابتكار و اشراف استاد محقق و نامى حضرت آيت الله ناصر مكارم شيرازى و با هميارى جمعى از فضلا و دانشمندان حوزه علميه قم، به زبان فارسى تأليف و در 27 جلد وزيرى ارائه شده است. اين تفسير، تمامى آيات قرآن را در بر دارد كه به شيوه ترتيبى از ابتدا تا به انتهاى قرآن را، بررسى كرده است.

روش اين تفسير را مى‏توان روش اجتهادى- تحليلى و عقلى بازشمرد كه با مطرح كردن برخى مسائل علمى روز، قدمى در تبيين بيشتر بعضى آيات برداشته است، در كنار آن جنبه تربيتى خود را همچنان مد نظر داشته و به تبيين ديدگاههاى قرآن در اين زمينه مى‏پردازد. در مسائل خلافى شيعه و اهل سنت نيز سعى داشته روش تقريب را برگزيند و از مطرح كردن تعصبات بيجا بپرهيزد.
ضمن در بر داشتن اين خصوصيات از تفسير آيه به آيه براى توضيح بيشتر مضامين قرآنى بهره برده و نيز در مقاطع مختلف با مطرح و نقل كردن روايات اهل بيت« عليهم السلام»، در تبيين هرچه بيشتر آيات، تلاش نموده است. اين تفسير در طى مدت 15 سال از 1396 تا 1410 هجرى قمرى، تحقيق و تأليف گشته است.
مفسر محترم در ابتداى جلد 1 مقدمه‏اى مختصر دارد كه ضمن آن به انگيزه نگارش، آغاز تفسير قرآن و چيستى و حقيقت آن، تفسير به رأى، نيازها و ضرورتهاى ويژه هر عصر، بيان شيوه كار گروهى، ويژگيها و منابع تفسير، پرداخته است، ابتداى بعض مجلدات ديگر نيز مقدمه‏اى خيلى كوتاه درباره موضوعات مربوط به تفسير نمونه، بيان داشته است.
مى‏توان روش ورود و خروج مفسر و همكاران را در سوره‏ها و آيات قرآن، به شرح ذيل ترسيم كرد.
ابتداى هر سوره را با نام آن، مكى، مدنى بودن و تعداد آيات افتتاح مى‏نمايد، پس از آن به بيان« ويژگيهاى سوره در طى چند نكته مى‏پردازد، اين نكات بطور معمول شامل فضيلت سوره، ثواب قرائت و جايگاه آن مى‏باشد كه معمولا محور اين بخش روايات مى‏باشد.« عنوان محتواى سوره»، مدخل ديگر مفسر براى بحث راجع به خطوط كلى سوره مى‏باشد و آن را در قالب نكته‏ها، بيان مى‏دارد.
در مواردى نيز وجه تسميه سوره را به شكل سؤال مطرح نموده به آن مى‏پردازد. پس از پرداختن به موارد فوق بررسى آيات و تفسير آنها آغاز مى‏گردد، در اين بخش، ابتدا دسته‏اى از آيات مرتبط بهم را مشخص نموده، ترجمه آنها را بيان مى‏دارد.
به شأن نزول آيات، اهميت داده آن را در اين مقطع ذكر مى‏كند، و در نهايت با تفسير آيات، مطالب خود را در اين بخش تكميل مى‏نمايد. ضمن اينكه مقاطع آيات خود عنوان بخشند، عنوانهاى ديگرى را براى تفكيك مطالب از هم، به كمك مى‏گيرند و اين در تسهيل مطالعه و يافتن مطلب مورد نظر خواننده تفسير، مؤثر مى‏باشد.
پس از تفسير، عنوان« نكته‏ها» حاوى مطالب و پرسش و پاسخهاى ارزشمندى مى‏باشد، اين بخش شامل عناوين متعدد، و حاوى مباحث موضوعى فراوانى( مانند بحث هدايت ج 1 ص 67، مقصود از قلب در قرآن ج 1 ص 87، پيدايش نفاق، ريشه‏ها و خصوصيات آن ج 1 ص 97 و...) مى‏باشد.
نكته‏ها شامل 1- مباحثى است كه بطور مستقيم يا غير مستقيم از آيات مطرح شده، استفاده مى‏شود. 2- نتيجه‏گيريها از آيات. 3- تطبيق مسائل و سؤالات جديد و يافتن پاسخ آنها از آيات. 4- مباحث علمى مناسب با آيات. 5- بيان فلسفه احكام. 6- دفاع از حدود و احكام اسلامى. 7- استفاده‏هاى فقهى يا اصولى از آيات، و...
با توجه به فضاى تأليف اين تفسير كه از لحاظ فكرى، افكار ماترياليستى بين جوانان، تبليغ مى‏شد، سعى شده است نوع مطالب و سؤالات و اشكالات و پاسخها متناسب با سطح فكرى اين قشر، ارائه گردد، بدين جهت بخشى از مباحث اعتقادى در مقابله با انديشه‏هاى مادى، منكران خداوند مطرح شده است. انتخاب روش تقريب از طرف مفسر و همكاران در نزاعهاى فكرى و فقهى شيعه و اهل سنت، سبب نشده است كه ايشان از نقد خود بر افكار آنان، دست برداشته به سبب تقريب آن را مطرح نكنند، بلكه در عرصه اختلاف فكرى، ضعف تفكر آنها، به خصوص، تفكر وهابى را آشكار نموده است. از جمله در بحث شفاعت ذيل آيه 48 سوره بقره ج 1 ص 223 تا ص 246، مطالبى فراوان در پاسخ شبهه وهابيان بر اين مفهوم، ارائه داده‏اند. و نيز در مباحث ولائى، عقايد شيعى خود را مستدل و بدور از تعصب ناروا، بيان مى‏دارد، از جمله در بحث ولايت ذيل آيه 55 سوره مائده ج 4 ص 421.
شيوه بحث مفسر در آيات فقهى، تفاوت اساسى با بقيه موارد تفسير آيات، نداشته و مطالب مفصل را به كتب فقهى ارجاع داده است، امّا در فلسفه احكام مانند، فلسفه وصيت( ج 1 ص 618) فلسفه قصاص( ج 1 ص 607)، فلسفه تحريم گوشتهاى حرام( ج 1 ص 584) فلسفه روزه و... سعى نموده كه حق مطلب را ادا نمايد.
در آياتى كه قصص قرآن به خصوص انبياء را مطرح مى‏نمايد، سعى دارد ضمن پرهيز از اسرائيليات، با روايات، برخى جزئيات را روشن كرده، با مقايسه قصص قرآن با تورات، وهن و ضعف قصه‏هاى منتسب به تورات را مشخص كند، مانند ج 1 ص 189 مقايسه معارف قرآن با تورات.
اين تفسير حاوى پاورقى مى‏باشد كه از طرف مفسر اضافه شده است، در پاورقى‏ها به طور معمول مطالب متفاوت به چشم مى‏خورد از قبيل: الف) آدرس مطالب متن و منابع آن. ب) ارجاع توضيح بيشتر به مجلدات ديگر تفسير نمونه. ج) اشاره به برخى اقوال ديگر. د) توضيح بيشتر لغوى يا تفسيرى يا علمى، يا نقل مطلب از كتب مقدس.

[saba]

مفسر محترم در مقدمه جلد 1، عنوانى به اين نام مطرح كرده، مى‏نويسد:
1- از آنجا كه قرآن كتاب زندگى و حيات است، در تفسير آيات به جاى پرداختن به مسائل ادبى و عرفانى و مانند آن، توجه خاصى به مسائل سازنده زندگى مادى و معنوى و بويژه مسائل اجتماعى شده و به اندازه كافى روى مسائلى كه تماس نزديك با حيات فرد و اجتماع دارد تكيه گرديده است.
2- به تناسب عناوينى كه در آيات مطرح مى‏شود، ذيل هر آيه، بحث فشرده و مستقلى درباره موضوعاتى مانند، ربا، بردگى، حقوق زن، فلسفه حج، اسرار تحريم قمار، شراب، گوشت خوك و اركان و اهداف جهاد اسلامى و مانند آن آمده است، تا خوانندگان در يك مطالعه اجمالى از مراجعه به كتابهاى ديگر بى‏نياز گردند.
3- كوشش شده، ترجمه آيات، روان، سليس و گويا و دقيق و در نوع خود جالب و رسا بوده باشد.
4- به جاى پرداختن به بحثهاى كم‏حاصل، توجه مخصوص به ريشه لغات و شأن نزول آيات كه هر دو در فهم دقيق معانى قرآن مؤثر هستند، شده است.
5- اشكالات و ايرادات و سؤالات مختلفى كه گاهى در پيرامون اصول و فروع اسلام، مطرح مى‏گردد، به تناسب هر آيه، طرح شده و پاسخ فشرده آن ذكر گرديده است. مانند شبهه آكل و مأكول، معراج، تعدد زوجات، علت تفاوت ارث زن و مرد، تفاوت ديه زن و مرد، حروف مقطعه قرآن، نسخ احكام، جنگها و غزوات اسلامى، آزمايشهاى گوناگون الهى و دهها مسئله ديگر، بطوريكه هنگام مطالعه آيات، علامت استفهامى در ذهن خواننده عزيز باقى نماند.
6- از اصطلاحات پيچيده علمى كه نتيجه آن اختصاص كتاب به قشر خاصى است، در متن كتاب دورى و به هنگام ضرورت در پاورقى آمده، تا براى انديشمندان و صاحب نظران نيز مفيد باشد

[saba]

اين تفسير با استفاده از تفاسير معروف شيعه و اهل سنت به خصوص تفاسير: مجمع البيان، التبيان، الميزان، الصافى، نور الثقلين، البرهان و روح الجنان و از تفاسير عامه: روح المعانى، المنار- فى ظلال القرآن، قرطبى، اسباب النزول واحدى، مراغى، در المنثور، بيضاوى، و مفاتيح الغيب فخر رازى، تنظيم و نگارش يافته و اين بهره‏گيرى در نوع خود كم سابقه بوده است، علاوه بر اين تفاسير كه ابتداى هر جلد به آن اشاره شده است، از منابع تفسيرى و غير تفسيرى ديگرى نيز بهره برده شده است، از قبيل: تفسير پرتوى از قرآن، بحار الانوار، سفينة البحار، الغدير، المراجعات، كنز العرفان، نهج البلاغه و برخى شروح آن، وسايل الشيعه، خصال صدوق، اختصاص مفيد، محاسن برقى، كافى، امالى مفيد، مناقب ابن شهرآشوب، مصباح المنير فيومى، مفردات راغب، بلوغ الارب، سيره ابن هشام، كامل ابن اثير، صحيح بخارى، سنن بيهقى، كشف الارتياب، الهداية السنية و مجلات و كتب ديگر

[saba]

مفسر در مقدمه خود بر جلد اول متعرض اين نكته مى‏شود كه، اشتغالات روز افزون مختلف، فرصت كار مستقل بر درياى پر عمق قرآن به او نمى‏داد، از طرفى ضرورت كار هر روز نمايان‏تر مى‏شد، تا اينكه براى برون رفت از اين بن‏بست به فكر كار گروهى افتاد، براى اين منظور جمعى از جوانان فاضل، با اخلاص، پژوهشگر و آگاه را رفيق راه كرد و با كوششهاى شبانه روزى آميخته با خلوص در مدت كوتاهى اين نهال به ثمر نشست، در تشريح كار گروهى مى‏نويسد: نخست آيات قرآن در بخشهاى مختلف ميان برادران محترم تقسيم مى‏شد و با راهنمائيهاى لازم قبلى، تفاسير مختلفى كه منابع اصلى تفسير بود و بقلم محققان بزرگ اين فن اعم از شيعه و سنى نگاشته شده بود( نام آنها قبلا گذشت) مورد بررسى قرار مى‏گرفت، سپس يافته‏ها را كه بر نيازها و تقاضاهاى روز تطبيق داشت، جمع آورى نموده، در جلسات عمومى اين هيئت كه همه روز تشكيل ميشد، مطرح مى‏كردند و در همان جلسه، دريافت‏هاى تازه را از قرآن كه مى‏بايست بر آنها افزوده مى‏شد، مى‏افزوديم، و پس از بحث و گفتگو و مشاوره پيرامون مباحث مختلف و مراجعه به منابع گوناگون، اينجانب مطالب را املا كرده و دوستان تندنويس يادداشت مى‏كردند، و سپس به كنترل مجدد مى‏پرداختيم و آنچه را كه نوشته شده با صبر و حوصله، بررسى و اصلاح و آماده چاپ مى‏كرديم، و بعد از چاپ و قبل از نشر نيز مجددا كنترل و بررسى و اصلاح مى‏شد.» و براى ايجاد هماهنگى در سبك تفسير و قلم آن آخرين بازنويسى توسط مفسر محترم انجام مى‏گرفت.

[saba]

مفسر محترم در پيشگفتار فهرست موضوعى تفسير نمونه مى‏نويسد:« سرانجام بعد از پانزده سال تلاش مستمر كار تفسير نمونه در 27 جلد پايان گرفت، در اين هنگام احساس احتياج مبرم به يك« فهرست موضوعى جامع» مى‏شد و جمعى از طلاب فاضل حوزه علميه قم پيشنهاد اين كار را دادند، و از آنجا كه آقايان احمد على بابايى و رضا محمدى كه از طلاب محترم و باذوق و پرتلاش حوزه علميه قم هستند، نسبت به اين كار اهتمام بيشترى داشتند، قرعه فال به نام آنها زده شد. آنها با دو سال سعى و كوشش مستمر و استفاده از پانزده هزار فيش، اثرى را به وجود آوردند كه در نوع خود ممتاز است، مى‏توان گفت فهرستى را كه از 27 جلد تفسير نمونه تهيه كرده‏اند، انشاء الله كليدى براى راه يافتن به تفسير نمونه است.»
در دنباله مطلب طرز استفاده از اين فهرست كه بر اساس حروف الفبا تدوين شده است، توضيح داده شده و با مثال امر را بر طالب آن سهل نموده‏اند.
پس از ارائه فهرست الفبايى كه در 24 صفحه انجام گرفته است، سرفصل‏هاى فهرست موضوعى مطرح و عناوين ريز آنها تحت هر موضوع با آدرس جلد و صفحه، در 530 صفحه ثبت گرديده و به علاقمندان عرضه شده است.
سر فصل‏هاى فهرست موضوعى بدين شرح است:
1- شناخت و جهان بينى‏
2- جهان بينى اسلامى شامل بخش‏هاى:
- خدا شناسى و توحيد در قرآن‏
- عدل الهى‏
- نبوت‏
- امامت و ولايت‏
- معاد
3- انسان در قرآن و هدف آفرينش‏
4- آشنايى با منابع اسلام« قرآن» و« حديث»
5- رفتار يك مسلمان و چگونگى جامعه اسلامى شامل:
- قواعد اصولى و فقهى در قرآن‏
- وظايف و احكام‏
- اخلاق و تعليم و تربيت اسلامى‏
- روابط و حقوق اجتماعى‏
- مسائل اقتصادى‏
- حكومت و نظام سياسى‏
6- تاريخ تمدن‏
7- بررسى اديان و مكاتب‏
8- علوم اجتماعى‏
9- علوم تجربى و طبيعى‏
10- ادبيات و هنر

[saba]

- نرم افزار جامع التفاسير مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى‏
- مقدمه تفسير نمونه ج 1
- مجلدات مختلف تفسير همراه با فهرست موضوعى آن‏
- طبقات مفسران شيعه ج 5 ص 53 تا 62 دكتر عقيقى بخشايشى‏
- المفسرون حياتهم و منهجهم ص 152 سيد محمدعلى ايازى‏
- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى ج 1 ص 774 و ج 2 ص 2143 با همكارى استاد بهاء الدين خرمشاهى‏
- تفسير و مفسران آيت ا... معرفت ج 2 ص 502 مؤسسه فرهنگى التمهيد چاپ اول تابستان 1380