کهکشان ها

[MOHAMMAD REZA]

کهکشان چيست؟

جهان از بيليون‌ها کهکشان تشکيل شده است که هر کدام از آنها از بيليون‌ها ستاره، گرد و خاک و گاز تشکيل شده است، که همه‌ي اينها به وسيله‌ي نيروي گرانشي در کنار همديگر قرار مي‌گيرند. کهکشان‌ها در سراسر عالم پراکنده شده‌اند، و داراي سايز و اندازه‌ي بسيار بسيار بزرگي هستند. بايد توجه داشت که تمام کهکشان‌ها شبيه يکديگر نيستند و هر کدام از آنها شکلي مخصوص به خود دارند.
در سال 1926 ميلادي منجم معروف، ادوين هابل تصميم گرفت که کهکشان‌ها را بر اساس يک طرح منطقي گروه‌بندي کند. او مي‌توانست اين تقسيم‌بندي را بر اساس رنگ کهکشان‌ها انجام دهد، زيرا کهکشان‌ها داراي رنگ‌هاي مختلفي هستند؛
همچنين مي‌توانست اين تقسيم‌بندي را بر اساس سايز کهکشان‌ها انجام دهد، به اين صورت که کهکشا‌ن‌هاي کوچک را "کهکشان‌هاي کوتوله" و کهکشان‌هاي بزرگ را "کهکشان‌هاي عظيم الجثه" بنامد.
اما هابل تصميم گرفت که اين تقسيم‌بندي را بر اساس تفاوت شکل ظاهري کهکشان‌ها انجام دهد.
ما چهار نوع کهکشان در اطراف خودمان مشاهده مي‌کنيم. که اين به معني اين هست که چهار نوع اصلي کهکشان وجود دارد.

الف) کهکشان‌هاي بيضوي
ب) کهکشان‌هاي مارپيچي
ج) کهکشان‌هاي مارپيچي ميله‌اي
د) کهکشان‌هاي نامنظم

[MOHAMMAD REZA]

کهکشان هاي بيضوي

اولين نوع، کهکشان هاي بيضوي (elliptical galaxy) نام دارند، که به شکل بيضي يا دايره مي باشند. علامت اختصاري اين نوع E مي باشد.
بيشترين نوع کهکشاني که وجود دارد، کهکشان بيضوي مي باشد. بعضي از کهکشان هاي بيضوي به شدت کشيده و پهن هستند. براي مشخص شدن ميزان کشيدگي، هابل اين گونه از کهکشان ها را به 8 زير گروه تقسيم کرد. که اين زير گروه ها با علامت هاي E0,E1,E2,E3,E4,E5,E6,E7 نشان داد.
کهکشان هاي بيضوي گروه E0 شکل ظاهري شان بسيار شبيه به دايره است. گروه E1 به مقدار کمي به بيرون کشيده شده اند. گروه E2 داراي کشيدگي بيشتر هستند. و همين طور مقداري کشيدگي بيشتر مي شود تا به گروه E7 مي رسيم که داراي کشيدگي بيش از حد مي باشند. براي مثال براي اين کهکشان ها مي توانيم به کهکشان M105 در صورت فلکي شير ( اسد ) اشاره کرد، اين کهکشان در گروه E1 قرار مي گيرد.
براي مثال در گروه E2 مي توانيم به کهکشان M 60 ( NGC 4649 ) اشاره کنيم. کهکشان M 60 يک کهکشان غول پيکر از نوع بيضوي مي باشد که در صورت فلکي سنبله قرار دارد.
از ميان کهکشان هاي بيضوي گروه E3 مي توان به کهکشان M 86 اشاره کرد. و براي گروه E4 نيز مي توان از کهکشان M 49 (NGC 4472) نام برد. اين کهکشان اولين عضو صورت فلکي سنبله هست که در سال 1771 ميلادي توسط Charles Messier کشف شد.
و به عنوان آخرين مثال براي کهکشان هاي بيضوي، کهکشان M 59 (NGC 4621) را مي توان در نظر گرفت که در گروه E5 قرار دارد. اين کهکشان نيز يکي ديگر از اعضاي صورت فلکي سنبله مي باشد.

[MOHAMMAD REZA]

کهکشانهاي مارپيچي و مارپيچي ميله اي

هابل دومين دسته از کهکشان ها را کهکشان هاي مارپيچي (spiral galaxy) ناميد. اين نوع کهکشان ها به شکل فرفره يا گرداب هستند. علامت اختصاري اين نوع S مي باشد.
وقتي شما به کهکشان هاي بيضوي نگاه مي کنيد مي بينيد که آنها براساس شکل ظاهري شان که يا دايره مانند و يا کشيده مثل بيضي هستند در گروه هاي E0 تا E7 تقسيم مي شوند. هابل مشاهده کرد که کهکشان هاي ديگر هم مانند کهکشان هاي بيضوي کشيده هستند ولي يک فرق با کهکشان هاي بيضوي دارند. زيرا آنها مرکزي روشن و نوراني دارند. هابل مرکز نوراني اين نوع از کهکشان ها را هسته ناميد. بايد توجه داشت که اين نوع از کهکشان ها شکل کهکشان هاي بيضوي را دارند ولي هسته اي نوراني در مرکز خود دارند که باعث تمايز آنها مي شود. اين کهکشان ها به کهکشان هاي مارپيچي معروفند. هابل کهکشان هايي که داراي هسته اي نوراني هستند ولي نشاني از کهکشان هاي مارپيچي در خود ندارند را S0 ناميد. هابل کهکشان هاي مارپيچي را براسا شکل مارپيچي اين نوع کهکشان ها به زير گروه هايي تقسيم کرد. که اين سه گروه به نام هاي Sa, Sb, Sc معروفند. که گروه Sa کهکشان هاي مارپيچي هستند که داراي مارپيچ و پيچيدگي بسيار زيادي هستند و اين حالت پيچيدگي به ترتيب در گروه هاي Sb و Sc کمتر مي شود و بازوهاي کهکشان بازتر مي شود.
کهکشان NGC 3115 يک کهکشان مارپيچي مي باشد که در گروه S0 قرار مي گيرد. اين کهکشان شبيه لنز مي باشد که داراي هسته اي نوراني است، اما داراي ساختاري مارپيچي نيست. طرز قرار گرفتن اين کهکشان در فضا به گونه اي است که تقريبا شما آن را از لبه هايش مشاهده مي کنيد. به خاطر همين ممکن است که آن را با يک کهکشان بيضوي اشتباه بگيريد.
کهکشان M 96 (NGC 3368) از کهکشان هاي مارپيچي گروه Sa مي باشد. اين کهکشان پر نورترين عضو صورت فلکي اسد ( شير ) مي باشد که فاصله ي آن از ما 38 ميليون سال نوري هست. که اين فاصله را Nial R. Tanvir با استفاده از تلسکوپ فصايي هابل و از روش ستاره هاي متغير اندازه گيري شده است.
کهکشان M 77 (NGC 1068) از کهکشان هاي مارپيچي گروه Sb هست. اين کهکشان عضو صورت فلکي قيطس مي باشد. اين کهکشان يکي از بزرگترين کهکشان هاي فهرست اجرام آسماني مسيه است. فاصله ي هسته ي اين کهکشان 6000 سال نوري از ما مي باشد.
کهکشان M 51 (NGC 5194) از کهکشان هاي مارپيچي گروه Sc هست. بازوهاي اين کهکشان به دور هسته ي آن چرخيده اند. اين کهکشان يکي از اعضاي صورت فلکي سگهاي شکاري است و يکي از اجرام موجود در فهرست مسيه. اين کهکشان در 13 اکتبر 1773 ميلادي در حالي که منجمان مشغول رصد يک ستاره ي دنباله دار بودند کشف شد.
کهکشان هاي نوع سوم به کهکشان هاي مارپيچي ميله اي (barred spiral galaxy) نام دارند. شکل اين کهکشان هاي شبيه مارپيچي است که ميله اي از وسط آن عبور کرده باشد. علامت اختصاري اين نوع SB مي باشد. در اين نوع کهکشان ها دو بازو مستقيما از هسته ي کهکشان خارچ مي شوند و سپس شروع به پيچيدن مي کنند. بازوهاي اين نوع کهکشان ها از گاز و گرد غبار تشکيل شده است. هابل اين نوع کهکشان ها را به سه زير گروه SBc, SBb, SBa تقسيم بندي کرده است. که اين تقسيم بندي براساس فرآيند باز شدن بازوها مي باشد.
کهکشان M83 (NGC 5236) از نوع کهکشان هاي مارپيچي ميله اي مي باشد که در زير گروه SBa قرار دارد. اين کهکشان جزو صورت فلکي مارآبي مي باشد. اسم ديگر اين کهکشان Southern Pinwheel ( فرفره ي جنوبي ) است، زيرا شکل آن شبيه فرفره مي باشد.
کهکشان M 95 (NGC 3351) يک کهکشان مارپيچي ميله اي است که در زير گروه SBb قرار دارد.
کهکشان M 109 (NGC 3992) يک کهکشان مارپيچي ميله اي است که در زير گروه SBc قرار مي گيرد. اين کهکشان در صورت فلکي دب اکبر واقع است. بازوهاي مارپيچي اين کهکشان داراي فضاي خالي در ميانش هست.

[MOHAMMAD REZA]

کهکشانهاي نامنظم

خيلي از کهکشان ها وجود دارند که در اين طبقه بندي کهکشان هاي بيضوي، مارپيچي و مارپيچي ميله اي نمي گنجند. زيرا شکل عجيب و غريبي دارند و شبيه هيچ کدام از اين سه دسته نيستند. به اين نوع کهکشان ها، کهکشان هاي نامنظم (irregular galaxies) مي گويند. هر کدام از کهکشان هاي نامنظم از لحاظ شکل ظاهري يگانه و يکتا هستند. اين نوع کهکشان ها را به دو زير گروه تقسيم مي کنند.
گروه اول Irr I نام دارد. اين نوع از کهکشان ها از ستاره هاي جوان، گرد و غبار و گاز تشکيل شده اند، اما بازوي مارپيچي ندارند.
گروه دوم Irr I نام دارد. اين نوع از کهکشان هاي نامنظم از لحاظ شکل ظاهري بسيار عجيب و غريب مي باشند. اين نوع کهکشان ها معمولا بر اثر برخورد با کهکشان هاي ديگر از شکل طبيعي خود خارج مي شوند و به صورتي که اکنون مشاهده مي شوند در آمده اند. نمونه ي اين کهکشان ها ابرهاي ماژلاني است. اختر شناسان پيش گويي مي کنند که دو کهکشان نامنظم نزديک به کهکشان راه شيري ما بالاخره با کهکشان ما برخورد مي کنند و يک کهکشان واحد تشکيل مي دهند!!!