منابع تفسير قرآن كدامند؟

[ervil]

عرض سلام منابع تفسير قرآن كدامند؟


کارشناس بحث : پاسخگوي معارف قرآن

[عمار]

با سلام و عرض ادب
در مورد سوال شما باید عرض کنم که مهمترين منبعْ خود قرآن كريم است كه مبيِّن، شاهد و مفسِّر خويش است. ضرورت تفسير قرآن به قرآن و تأثير عميق آن در دستيابي به معارف قرآني مُبَرْهَن است و فصلي از اين پيشگفتار را به خود اختصاص داده است.

منبع ديگر علم تفسير، سنّت معصومين (عليهم‌السلام) است كه طبق حديث متواتر ثقليْن، عترت طاهرين (عليهم‌السلام) همتاي قرآن بوده، تمسّك به يكي از آن دو بدون ديگري مساوي با ترك هر دو است و اعتصام به هر كدام بايد همراه با تمسك به ديگري باشد.
ضرورت جمع بين قرآن و حديث در تفسير قرآن كريم در فصول بعد تبيين خواهد شد. منبع سوم، عقل برهاني است كه از گزند مغالطه وَهْم و از آسيبِ تخيّل مصون باشد. مراد از عقل برهاني همان است كه با علوم متعارفه خويش، اصل وجود خدا و ضرورتِ وحدت، حيات، ابديّت، ازليّت، قدرت، علم، اراده، سمع، بصر، حكمت، عدل و ساير صفات علياي او را ثابت كرده و در اين تثبيت، استوار است؛ گرچه برخي از اسماي مزبور را دليل نقلي، هم اثبات مي‌كند.

پس اگر عقل برهاني مطلبي را اثبات يا نفي كرد، حتماً در تفسير قرآن بايد آن مطلب ثابت شده، مصون بماند و با ظاهر هيچ آيه‌اي نفي نگردد و مطلبِ نفي شده، منتفي باشد و با ظاهر هيچ آيه‌اي ثابت نشود؛ چنانكه اگر آيه‌اي داراي چند احتمال بود و جز يك مُحْتَملِ معيّن همه آنها عقلا ً منتفي بود، بايد به كمك عقل برهاني آيه مورد بحث را فقط بر همان مُحْتَمل حمل كرد و يا اگر آيه‌اي داراي چند مُحْتَمل بود كه يكي از آنها برابر عقل برهاني، ممتنع بود، حتماً بايد آن مُحْتَملِ ممتنع را نفي كرد و آيه را بر يكي از مُحْتَملهاي ممكنْ بدون ترجيح (در صورت فقدان رجحان) حمل كرد. تذكّر: گرچه ره‌آورد علم را نمي‌توان بر قرآن تحميل كرد، ليكن براهين قطعي علمي يا شواهد طمأنينه‌بخش تجربي، تاريخي، هنري و مانند آن را مي‌توان حامل معارف و معاني قرآن قرار داد، به طوري كه در حد شاهد، قرينه و زمينه براي درك خصوص مطالب مربوط به بخشهاي تجربي، تاريخي و مانند آن باشد، نه خارج از آن.
تسنيم، ج ١، ص ٦٣

دوست عزیز در این آرس زیر هم بحث کامل و دقیقی در مورد این موضوع مطرح شده است که دقیق و مورد اطمینان می باشد و می توانید رجوع کنید:
http://www.rasekhoon.net/Article/Show-16920.aspx
.

[عمار]

پرسش:
منابع تفسير قرآن كدامند؟

پاسخ:
مهم ترين منابع:
1- خود قرآن كريم است كه مبيِّن، شاهد و مفسِّر خويش است. ضرورت تفسير قرآن به قرآن و تأثير عميق آن در دستيابی به معارف قرآنی مُبَرْهَن است و فصلی از اين پيشگفتار را به خود اختصاص داده است.

2- سنّت معصومين (عليهم‌السلام) است كه طبق حديث متواتر ثقليْن، عترت طاهرين (عليهم‌السلام) همتای قرآن بوده، تمسّك به يكی از آن دو بدون ديگری مساوی با ترك هر دو است و اعتصام به هر كدام بايد همراه با تمسك به ديگری باشد. ضرورت جمع بين قرآن و حديث در تفسير قرآن كريم در فصول بعد تبيين خواهد شد.

3- عقل برهانی است كه از گزند مغالطه وَهْم و از آسيبِ تخيّل مصون باشد. مراد از عقل برهانی همان است كه با علوم متعارفه خويش، اصل وجود خدا و ضرورتِ وحدت، حيات، ابديّت، ازليّت، قدرت، علم، اراده، سمع، بصر، حكمت، عدل و ساير صفات عليای او را ثابت كرده و در اين تثبيت، استوار است؛ گرچه برخی از اسمای مزبور را دليل نقلی، هم اثبات می كند.

پس اگر عقل برهانی مطلبی را اثبات يا نفی كرد، حتماً در تفسير قرآن بايد آن مطلب ثابت شده، مصون بماند و با ظاهر هيچ آيه‌ای نفی نگردد و مطلبِ نفی شده، منتفی باشد و با ظاهر هيچ آيه‌ای ثابت نشود؛ چنانكه اگر آيه‌ای دارای چند احتمال بود و جز يك مُحْتَملِ معيّن همه آنها عقلا منتفی بود، بايد به كمك عقل برهانی آيه مورد بحث را فقط بر همان مُحْتَمل حمل كرد و يا اگر آيه‌اي دارای چند مُحْتَمل بود كه يكی از آنها برابر عقل برهانی، ممتنع بود، حتماً بايد آن مُحْتَملِ ممتنع را نفی كرد و آيه را بر يكي از مُحْتَمل های ممكنْ بدون ترجيح (در صورت فقدان رجحان) حمل كرد.

تذكّر: گرچه ره‌ آورد علم را نمی توان بر قرآن تحميل كرد، ليكن براهين قطعی علمی يا شواهد طمأنينه‌ بخش تجربی، تاريخی، هنری و مانند آن را می توان حامل معارف و معانی قرآن قرار داد، به طوری كه در حد شاهد، قرينه و زمينه براي درك خصوص مطالب مربوط به بخش هاي تجربی، تاريخی و مانند آن باشد، نه خارج از آن.(1)

4- دیگر منابع تفسیر که فقط اشاره می کنیم عبارتند از:
1. تفاسير گذشتگان.
2. مراجعه به لغت و ادبيات عرب.
3. مراجعه به كتاب ها.
4. شأن نزول آيات.
5. مراجعه به علوم جديد و كشفيات آنها.
و ...(2)

___________
(1) تسنيم، آیت الله جوادی آملی، ج 1، ص 63.
(2) درامدى بر تفسير علمى قرآن، محمد على رضايى اصفهانى، ص 89 - 74.