تعريف و نقش انفاق در زندگي

[کاوشگر]

تعریف انفاق

یکی از وظایف مهم افراد در جامعه اسلامی، دستگیری ازنیازمندان و تهیدستان است. هر کس به اندازه امکانات و توانمندی خویش وظیفه دارد که خلاء های موجود در زندگانی افراد را جبران و کمبودهای آنان را پاسخگو باشد. همان‌گونه که خداوند نیازمند و فقیر را با فقر و نداری امتحان می‌کند، ثروتمندان رانیز این گونه می‌آزماید.
کمک به افراد نیازمند اگر همراه با خلوص نیت و به خاطررضای پروردگار باشد دارای تأثیرات بی‌ شماری است. برخی از آثار آن در همین جهان مشاهده می‌شود و برخی از آثار آن در جهان دیگر، به عنوان پاداش های اخروی، ظاهرمی‌گردد.
در روایات فراوانی به برخی از این آثار اشاره شده است؛ از جمله پیشگیری از حوادث و مرگ‌ های ناگهانی و دور شدن بلاها و گرفتاری‌ها.

[کاوشگر]

انفاق در قرآن

در قرآن کریم درباره انفاق سفارشات بسیاری شده است و درراه این انفاق نیز رعایت اخلاص بسیار سفارش شده است. در قرآن کریم آیه ای آمده است که هدف نهایی انفاق یعنی عدم دلبستگی به علاقه مندی ها را بیان می کند.
-=لن تنالو البر حتی تنفقوا مماتحبون
هرگز به مقام بر (نیکی) نمی رسید مگر از آنچه دوست دارید انفاق کنید=-



آیه انفاق: آیه 274 سوره بقره به ستایش کسانی پرداخته که در شب و روز و نهان وآشکار انفاق می کنند و برخی آن را «آیه انفاق» گفته اند «الذین ینفقون اموالهم بالیل والنهار سرا وعلانیه فلهم اجرهم عند ربهم ولاخوف علیهم و لاهم یحزنون»کسانیکه دارایی های خود را در شب و روز، و نهان و آشکارا، انفاق می کنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان برای آنان خواهد بود، و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند.» این آیه در شأن امام علی علیه السلام نازل شد، چرا که از چهار درهم دارایی اش، درهمی را در شب، درهمی در روز، درهمی به نهان و درهمی را آشکارا انفاق کرد.البته نزول آیه در مورد خاص، مفهوم آن را محدود و شمول حکم را درباره دیگران نفی نمی کند.
به گفته برخی از مفسران، انفاق کنندگان باید در انفاق خود هنگام روز یا شب، پنهان یاآشکار، جهات اخلاقی و اجتماعی را درنظر بگیرند. از آن جا که دلیلی برای اظهار انفاق به نیازمندان نیست، آن را پنهان سازند تا هم آبروی آنان حفظ شود و هم خلوص بیشتری در آن باشد و از آن جا که مصالح دیگری مانند تعظیم شعایر و تشویق دیگران در کار است و انفاق، جنبه شخصی ندارد تا هتک احترام کسی شود (مانند انفاق برای جهاد و بناهای خیر و امثال آن) و با اخلاص نیز منافات ندارد، آشکارا انفاق کند.

[کاوشگر]

" اعتدال در انفاق و مصرف "

« وَالذینَ اذااَنفَقوا لَم یُسرفوُا و لَم یَفتروُاوَكانَ‏بینَ ذلكَ قواماً»( فرقان/ 67)
« آنان كسانى هستند كه هرگاه انفاق كنند ، نه ‏اسراف كنند و نه سختگیرى، بلكه در میان این دو، اعتدال‏ مى ‏ورزند.»

این آیه،بیانگر یكى از مهمترین مسایل زندگى است كه رعایت آن ‏موجب آسایش و آرامش فرد و جامعه شده و باعث گشودن گره‏هاى مشكلات ‏و برطرف شدن بسیارى از نابسامانى ‏هاى اجتماعى و اقتصادى ‏مى ‏گردد . و مى ‏توان ازآن به عنوان معجزه زندگى یاد كرد، و آن مساله اعتدال در انفاق و مصرف است.

اعتدال،یعنى میانه‏ روى و حدفاصل بین افراط و تفریط، كه چنین‏ كارى از نظر اسلام در همه چیز ، محبوب و مطلوب است ، قرآن ‏مسلمانان را به خاطر پیروى از اسلام، به عنوان «امت وسط‏» یعنى ‏امت معتدل خوانده ومى ‏فرماید: « وَكذلكَ جَعلناکُم اَمةٌ وَسَطاً»( بقره /143) این‏گونه شما را امت میانه قرار دادیم.

امیرمؤمنان على(ع) آنان را كه از راه اعتدال به سوى افراط یاتفریط كشانده مى ‏شوند، جاهل خوانده و مى ‏فرماید: « لا تَرَی الجاهِلُ الّامفرطا او مفرطا » همیشه جاهل را نمى ‏نگرى جز این كه یا زیاده‏ روى مى‏كند، و یا كم مى ‏آورد.

در آیه مورد بحث،كه بیانگر یکی ازنشانه های بندگان ممتاز خداست ، از یكى از شاخه ‏هاى مهم اعتدالى ، كه مربوط به امور اقتصادى‏ و زندگى اجتماعى است سخن به میان آورده،كه نقش مهمى در اصلاح ‏زندگى و سامان یافتن شؤون اجتماعى و خانوادگى دارد؛ و آن رعایت‏ اعتدال در مصرف است ، یعنى انسان مسلمان، در انفاق و مصرف، نه‏ اسراف مى ‏كند و نه سختگیری، بلكه راه میانه ی بین این دو را برمى ‏گزیند.

[meshkaat]

" اعتدال در انفاق و مصرف "
« وَالذینَ اذااَنفَقوا لَم یُسرفوُا و لَم یَفتروُاوَكانَ‏بینَ ذلكَ قواماً»( فرقان/ 67)


« آنانكسانى هستند كه هرگاه انفاق كنند ، نه‏اسراف كنند و نه سختگیرى، بلكه در میان این دو، اعتدال‏ مى‏ورزند.»


این آیه،بیانگر یكى از مهمترین مسایل زندگى است كه رعایت آن ‏موجب آسایش و آرامش فرد و جامعه شده و باعث گشودن گره‏هاى مشكلات ‏و برطرفشدن بسیارى از نابسامانى‏هاى اجتماعى و اقتصادى ‏مى‏گردد . و مى‏توان ازآن به عنوان معجزه زندگى یاد كرد، و آن مساله اعتدال در انفاق و مصرف است.


اعتدال،یعنى میانه‏روى و حدفاصل بین افراط و تفریط، كه چنین‏كارى از نظر اسلام در همه چیز ، محبوب و مطلوب است ، قرآن ‏مسلمانان را به خاطر پیروى از اسلام، به عنوان «امت وسط‏» یعنى ‏امت معتدل خوانده ومى ‏فرماید: « وَكذلكَ جَعلناکُم اَمةٌ وَسَطاً»( بقره /143) این‏گونه شما را امت میانه قرار دادیم.


امیرمؤمنان على(ع) آنان را كه از راه اعتدال به سوى افراط یاتفریط كشانده مى‏شوند، جاهل خوانده و مى‏فرماید: « لا تَرَی الجاهِلُ الّامفرطا او مفرطا » همیشه جاهل را نمى‏نگرى جز این كه یا زیاده‏روى مى‏كند، و یا كم مى‏آورد.

در آیه مورد بحث،كه بیانگریکی ازنشانه های بندگان ممتاز خداست ، از یكى از شاخه‏هاى مهم اعتدالى ، كه مربوط به امور اقتصادى‏ و زندگى اجتماعى است سخن به میان آورده،كه نقش مهمى در اصلاح ‏زندگى و سامان یافتنشؤون اجتماعى و خانوادگى دارد؛ و آن رعایت‏اعتدال در مصرف است ، یعنى انسان مسلمان، در انفاق و مصرف، نه‏اسراف مى‏كند و نه سختگیری، بلكه راه میانه ی بین این دو را برمى‏گزیند.

بنام خدا
«وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْر فَلاَِنفُسِکُمْ » (بقره ،272) و آن چه را انفاق مى کنيد ، براى خودتان است اگر براى رضاى خدا باشد» . ممکن است در ابتدا چنين به نظر برسد که منظور از بازگشت منافع ، انفاق به انفاق کننده ، همان پاداش اخروى آن باشد ; هر چند اين معنا صحيح است ، اما منفعت انفاق در اين دنيا نيز نصيب انفاق کننده مى شود . هم از نظر معنوى ; مثلا : روح گذشت ، بخشش ، فداکارى ، نوع دوستى و برادرى را در انفاق کننده پرورش مى دهد و در حقيقت ، وسيله مؤثرى براى تکامل روحى و پرورشى شخصيت اوست .
و هم از نظر مادى ; مانند : افزايش اموال در دنيا (بقره ، 268) ، کم کردن فاصله طبقاتى در جامعه ، سلامت اقتصادى ، کمک به عدالت اجتماعى ،.. . که به سود انفاق کنندگان نيز مى باشد .

1 . تفسير نمونه ، ج 2 ، ص 262 / الميزان ، ج 2 ، ص 558 .

[کاوشگر]

« و انفاق كنيد در راه خدا، و خود را با دست‌هاي خودتان به هلاكت مياندازيد....» آیه 195 از سوره بقره

«كساني كه طلا و نقره انباشت مي‌كنند و آن را در راه خدا انفاق نمي‌كنند، پس بشارت ده آنان را به عذابي دردناك»(سوره‌ي نهم، آيه‌ي34)

[*صافات*]

آثار انفاق


انفاق در راه خدا و رسیدگی به امور نیازمندان جامعه، آثار و برکات فراوانی را به همراه دارد که عبارتند از:
1) تعدیل اقتصادی
از جمله معضلات بزرگ اجتماعی در هر عصر و نسلی، فقر، محرومیت و نظام های طبقاتی است که در سایه شوم تبعیض و بی عدالتی رشد و نمو می نماید و بر روابط انسان ها سایه افکنده مشکلات فراوانی را در سطح جامعه به وجود می آورد. انفاق به معنی عام آن، از جمله ابزاری است که می تواند تا حدود زیادی بر روابط اقتصادی انسان ها و اقشار مختلف جامعه، تاثیر داشته و تعدیل ایجاد نماید و فاصله های طبقاتی را کمتر نموده و یا به کلی نابود سازد.
با توجه به نقش انفاق و رسیدگی به امور نیازمندان، خدای سبحان خطاب به ثروتمندان جامعه می فرماید: ولا یاتل اولوا الفضل منکم و السعه ان یوتوا اولی القربی و المسکین والمهجرین فی سبیل الله (نور.22)؛ آن ها که از میان شما دارای برتری [مالی] و وسعت زندگی هستند نباید سوگند یاد کنند که از انفاق نسبت به نزدیکان و مستمندان و مهاجران در راه خدا دریغ نمایند.
اگر ثروتمندان جامعه، بخش کمی از سرمایه خود را برای سر و سامان دادن به زندگی فقرا و نیازمندان اختصاص داده و صرف کنند علاوه بر اجر و پاداش معنوی، به خود و حفظ ثروت خویش نیز کمک کرده و جلوی بخش عمده ای از ناامنی ها را که زایده و مولود فقر و تهی دستی است خواهند گرفت. افراد خلاف کار اگر از لحاظ اقتصادی تامین شوند اکثرشان دست از خلاف کاری برداشته و سر در خط قانون خواهند نهاد و مثل بقیه به زندگی عادی و معمولی بازخواهند گشت.
انفاق و رسیدگی به امور نیازمندان به طور کلی سبب نجات از مفاسد کشنده اجتماعی می شود، اگر انفاق به فراموشی سپرده شود و ثروت ها در دست گروهی معدود، جمع گردد و در برابر آنان، اکثریتی محروم و بینوا وجود داشته باشد، دیری نخواهد گذشت که انفجار عظیمی در جامعه به وجود آمده، اموال و دارایی ثروتمندان نیز در آتش آن خواهد سوخت. بنابراین؛ انفاق، قبل از آن که به حال محرومان، مفید باشد به نفع ثروتمندان خواهد بود، زیرا تعدیل ثروت، حافظ ثروت است.
2) خیر و برکت
از جمله آثار انفاق، خیر و برکت در رزق و روزی و بازگشت سود آن به انفاق کننده است. 01 خدای سبحان می فرماید: مثل الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله کمثل حبه انبتت سبع سنابل فی کل سنبله مایه حبه والله یضاعف لمن یشاء و الله واسع علیم(بقره 162) کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند همانند بذری است که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه، صد دانه باشد؛ و خداوند برای هر کس که بخواهد (آن را) چند برابر می کند، و خداوند گشایشگر داناست.

امام صادق(ع) به مردی که با اشاره به آیه و ما انفقتم من شیء فهو یخلفه... ادعا کرد که او انفاق می کند، اما عوض و جایگزینی نمی بیند. فرمود: آیا خیال می کنی خداوند خلف وعده می کند؟ (آن مرد گوید عرض کردم: نه. فرمود: پس علت چیست؟ گفتم: نمی دانم. حضرت فرمود: اگر فردی از شما مال حلال به دست آورد و به حق انفاق کند، درهمی انفاق نکند، مگر این که خداوند عوض آن را بدهد.

امام صادق(ع) در جمله کوتاهی می فرماید: انفق و ایقن بالخلف؛ انفاق کن و به عوض یقین داشته باش. در جمله دیگری می فرماید: ان الصدقه تقضی الدین و تخلف بالبرکه 11؛ صدقه دادن، دین را ادا می کند و برکت برجای می نهد. با توجه به آیات و روایات، انفاق و کمک های مالی به نیازمندان اگر برای رضای خدا باشد، باعث خیر و برکت و گشایش رزق و روزی خواهد شد.
3) آمرزش گناهان
همه انسان ها به جز انبیا و اولیای الهی، در زندگی خود، دچار خطا و لغزش شده و گناهان کوچک و بزرگی را مرتکب می شوند، از جمله ابزاری که باعث می شود انسان آثار گناه و خطاهایش از بین ببرد، حتی آن را تبدیل به حسنات نماید، انفاق و بخشش در حق بندگان خدا و خدمت به مخلوقات الهی است. 21
در سوره مایده می خوانیم: و قال الله انی معکم لین اقمتم الصلوه و ءاتیتم الزکوه و ءامنتم برسلی و عزرتموهم و اقرضتم الله قرضا حسنا لاکفرن عنکم سییاتکم (مایده 21) و خداوند [به آن ها] گفت: من با شما هستم اگر نماز را برپا دارید، و زکات را بپردازید، و به رسولان من ایمان بیاورید و آن ها را یاری کنید، و به خدا قرض الحسنه دهید (و در راه او، به نیازمندان کمک کنید)، گناهان شما را می پوشانم (و می بخشم).

در جای دیگر می فرماید: الشیطن یعدکم الفقر و یأمرکم بالفحشاء والله یعدکم مغفره منه و فضلا و الله وسع علیم؛(بقره 862) شیطان، شما را (به هنگام انفاق،) وعده فقر و تهیدستی می دهد؛ و به فحشا (و زشتی ها) امر می کند؛ ولی خداوند وعده آمرزش و فزونی به شما می دهد؛ و خداوند، قدرتش وسیع، و (به هر چیز) داناست. (و به همین دلیل، به وعده های خود، وفا می کند)

4) آرامش روحی و روانی
دغدغه اصلی انسان ها در طول تاریخ، رسیدن به آرامش بوده است، تلاش آنان از ابتدای خلقت تا حال، متوجه این اصل بوده که چه تدبیری بیندیشند تا بتوانند آرامش را برای خود و نزدیکان خویش فراهم سازند.
خدای سبحان می فرماید: الذین ینفقون امولهم بالیل و النهار سرا و علانیه فلهم اجرهم عند ربهم و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون؛(بقره 472) آن ها که اموال خود را، شب و روز، پنهان و آشکار، انفاق می کنند، مزدشان نزد پروردگارشان است؛ نه ترسی بر آن هاست، و نه غمگین می شوند.
در آیه دیگری می خوانیم: و مثل الذین ینفقون امولهم ابتغاء مرضات الله و تثبیتا من انفسهم کمثل جنه بربوه ؛(بقره 562) و (کار) کسانی که اموال خود را برای خشنودی خدا، و تثبیت (ملکات انسانی در) روح خود، انفاق می کنند، همچون باغی است که در نقطه بلندی باشد.

برخی از مفسران جمله و تثبیتا من انفسهم را به آرامش تفسیر کرده اند که پس از انفاق برای انفاق کننده و سپس برای انفاق شونده و به طور کلی برای جامعه حاصل می شود. بنابراین انفاق کنندگان واقعی کسانی هستند که تنها به خاطر خشنودی خدا و پرورش فضایل انسانی و تثبیت این صفات در درون جان خود و همچنین پایان دادن به اضطراب و ناراحتی هایی که بر اثر احساس مسیولیت در برابر محرومان در وجدان آن ها پیدا می شود اقدام به انفاق می کنند.31
از این آیات به خوبی روشن می شود که انفاق باعث آرامش در دنیا و آخرت خواهد شد. در حدیثی که از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است می خوانیم: ارض القیامه نار ما خلا ظل المومن؛ فان صدقته تظله؛41 سرزمین قیامت تماما آتش است، مگر سایه مؤمن؛ زیرا که صدقه او بر سرش سایه می افکند.
5) خیر و سعادت ابدی
عمده ترین اثر انفاق و رسیدگی به امور نیازمندان واقعی، خیر و سعادت ابدی و عاقبت و فرجام نیک و شایسته ای است که نصیب انسان های خیر و نیکوکار خواهد شد. زندگی در این دنیا، زودگذر و موقتی است خوبی ها و بدی ها، تلخی ها و شیرینی های آن نیز پایدار و همیشگی نخواهد بود، آنچه که مهم است حیات پس از مرگ است که لذت های آن علاوه بر این که جاوید و همیشگی است از لحاظ حظ و بهره نیز با لذت های دنیا قابل مقایسه نخواهد بود. رنج، عذاب و گرفتاری هایش نیز نه از حیث مدت و زمان و نه از لحاظ شدت و طاقت فرسایی؛ با تلخی ها و گرفتاری دنیا قابل مقایسه نیست.
فضل و رحمت یاد شده و خیر و سعادت ابدی، نصیب انسان هایی می شود که احکام اسلامی را در زندگی خود رعایت کرده و از مال و دارایی خود، برای رضای خدا و کمک به نیازمندان، انفاق می نمایند: والذین صبروا ابتغاء وجه ربهم و اقاموا الصلوه و انفقوا مما رزقنهم سرا و علانیه و یدرءون بالحسنه السییه اولیک لهم عقبی الدار؛(رعد 52 تا 22) و آن ها که به خاطر ذات (پاک) پروردگارشان شکیبایی می کنند؛ و نماز را برپا می دارند؛ و از آنچه به آن ها روزی داده ایم، در پنهان و آشکار، انفاق می کنند؛ و با حسنات، سییات را از میان می برند؛ برای آنها پایان نیک سرای دیگریست.

[سمیع]

باسمه تعالی
با سلام:

انفاق یکی از تکالیف الهی است که در قرآن کریم تاکید بسیار زیادی بر آن شده است.در اصطلاح قرآنی انفاق به معنی بيرون كردن مال از ملک و قرار دادن آن در ملک ديگرى است که از طریق صدقه و بخشش مال‏ خويش در راه جهاد، دين و هر آنچه خدا بدان فرمان داده، انجام می­ گیرد.[1]

امام صادق علیه السلام فرمودند: «ثَلاثٌ مَنْ اَتَى اللّه‏َ بِواحِدَةٍ مِنْهُنَّ اَوْجَبَ اللّه‏ُ لَهُ الْجَنَّةَ: اَلاْنْفاقُ مِنْ اِقْتارٍ وَ الْبِشْرُ لِجَميعِ الْعالَمِ وَ الاِنْصافُ مِنْ نَفْسِهِ»[2]؛ «هر كس يكى از اين كارها را به درگاه خدا ببرد، خداوند بهشت را براى او واجب مى ‏گرداند: انفاق در تنگدستى، گشاده ‏رويى با همگان و رفتار منصفانه.»

دین اسلام اهمیت زیادی برای انفاق قایل شده است. و بدین منظور آیات و روایات بسیاری در فضیلت و ترغیب به این عمل وارد گردیده است و برای منفقین پاداش هایی بزرگ تعییین گردیده است.

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاکُم مِّن قَبْلِ أَن یَأْتِیَ یَوْمٌ لاَّ بَیْعٌ فِیهِ وَلاَ خُلَّةٌ وَلاَ شَفَاعَةٌ وَالْکَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ [3]

«اى کسانى که ایمان آورده ‏اید از آنچه به شما روزى داده‏ایم انفاق کنید پیش از آنکه روزى فرا رسد که در آن نه داد و ستدى است و نه دوستى و نه شفاعتى و کافران خود ستمکارانند.»


الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ ثُمَّ لاَ یُتْبِعُونَ مَا أَنفَقُواُ مَنًّا وَلاَ أَذًى لَّهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ[4]

«کسانى که اموال خود را در راه خدا انفاق مى‏کنند، سپس در پى آنچه انفاق کرده‏اند، منّت و آزارى روا نمى‏ دارند، پاداش آنان برایشان نزد پروردگارشان (محفوظ) است‏، و بیمى بر آنان نیست و اندوهگین نمى ‏شوند.»


وَمَثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَتَثْبِیتًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُکُلَهَا ضِعْفَیْنِ فَإِن لَّمْ یُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ[5]

«و مَثَل (صدقات‏) کسانى که اموال خویش را براى طلب خشنودى خدا و استوارى روحشان انفاق مى‏کنند، همچون مَثَل باغى است که بر فراز پشته‏اى قرار دارد (که اگر) رگبارى بر آن برسد، دو چندان محصول برآورد، و اگر رگبارى هم بر آن نرسد، بارانِ ریزى (براى آن بس است‏)، و خداوند به آنچه انجام مى‏دهید بیناست‏.»



لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَیْءٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ[6]

«هرگز به نیکوکارى نخواهید رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید و از هر چه انفاق کنید قطعا خدا بدان داناست .»


پی نوشت:
[1].‏مجمع البيان فى تفسير القرآن، ج2، ص515
[2].کافی،ج 2 ، ص 103 ، ح2
[3].بقره، 254
[4].بقره، 262
[5].بقره، 265
[6].بقره، 92

[سمیع]

آداب انفاق

انفاق نيز هم چون هر عمل نيک ديگر آداب و شرايطي دارد که با استناد به آيات قرآن و فرمايش ائمه علیهم السلام مي توان آن را چنين برشمرد:

1. اخلاص: «إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لانُريدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَ لاشُكُوراً»[1]؛«(و مى‏گويند ما شما را بخاطر خدا اطعام مى‏ كنيم، و هيچ پاداش و سپاسى از شما نمى‏ خواهيم!»؛

خداوند در این آیه اخلاص اهل بیت علیهم السلام را در انفاق، ستایش نموده و می ­فرماید: آنها طعام مورد نیاز خود را به خاطر حب و رضایت خدا به نیازمندان می­بخشند، بدون اینکه از آنها اجر و پاداشی طلب کنند و یا حتی انتظار تشکر داشته باشند.[2]


2-اعتدال: رعایت اعتدال در انفاق، یکی دیگر از آداب آن است خداوند در قرآن کریم می فرماید: «وَ لاتَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً الَى‏ عُنُقِكَ وَ لاتَبْسُطْها كُلَّ البَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلوُماً مَحْسُوراً »[3]؛ «هرگز دستت را بر گردنت زنجير مكن، (و ترك انفاق و بخشش منما) و بيش از حدّ (نيز) دست خود را مگشاى تا مورد سرزنش قرار گيرى و از كار فرومانى!»

و نیز خداوند در آيه ۶۷ سوره فرقان مي فرمايد: «بندگان خوب خدا نه اسراف مي کنند و نه بخل مي ورزند»

3-بخشش از پاک­ترین و بهترین قسمت مال: انفاق خوب و محبوب نزد خدا، انفاقي است که از بهترين ها باشد. حق تعالی می فرماید:

«ياأَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّباتِ ما كَسَبْتُمْ وَ مِمَّا أَخْرَجْنا لَكُمْ مِنَ الْأَرْض وَ لاتَيَمَّمُوا الْخَبيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَ لَسْتُمْ بِآخِذيهِ إِلاَّ أَنْ­تُغْمِضُوا فيهِ...»[4]،

«اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد! از قسمتهاى پاكيزه اموالى كه (از طريق تجارت) به دست آورده‏ ايد، و از آنچه از زمين براى شما خارج ساخته‏ ايم (از منابع و معادن و درختان و گياهان)، انفاق كنيد! و براى انفاق، به سراغ قسمت هاى ناپاك نرويد؛ درحالى‌كه خود شما، (به هنگام پذيرش اموال،) حاضر نيستيد آنها را بپذيريد، مگر از روى اغماض و كراهت!...

4- پنهان کردن:یکی دیگر از آداب انفاق مخفیانه انفاق کردن است تا بخشش­ ها لطمه­ ای به آبرو و حیثیت زندگی کسانی که به انسان وابسته­ اند، وارد نکند

پی نوشت:
[1].انسان، 9
[2].مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏10، ص617

[3].أسرا، 29.
[4].بقره، 267

[سمیع]

آثار انفاق
در دین مبین اسلام همه عبادات از آثاری برخوردارند. که انفاق هم یکی از آنهاست. و مهم ترین اثرات این عمل صالح عبارتند از:

1-خیر و برکت:از جمله آثار انفاق، خیر و برکت در رزق و روزی و بازگشت سود آن به انفاق کننده است. حق تعالی می فرماید:

«مثل الذین ینفقون اموالهم فی سبیلالله کمثل حبه انبتت سبع سنابل فی کل سنبله مائه حبه والله یضاعف لمن یشاء و الله واسع علیم.[1]؛ «کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند همانند بذری است که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه، صد دانه باشد؛ و خداوند برای هر کس که بخواهد (آن را) چند برابر می کند، و خداوند گشایشگر داناست.»

امام صادق عیه السلام می فرماید: «ان الصدقه تقضیالدین و تخلف بالبرکه.[2]؛« صدقه دادن، دین را ادا می کند و برکت برجای می نهد.»

حق تعالی در سوره سبا آیه 39 می فرماید: «قُلْ إِنَّ رَبِّي يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ يَقْدِرُ لَهُ وَ ماأَنْفَقْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَيْرُالرَّازِقِينَ»؛«بگو: پروردگارم روزى را براى هر كس بخواهد توسعه مى ‏دهد و براى هر كس بخواهد تنگ (و محدود) مى‏ سازد، و هر چيزى را (در راه او) انفاق كنيد، جاى آن را پر مى كند و او بهترين روزى دهندگان است.»


2- آسانی مشکلات: کسی که انفاق در راه خدا را پیشه­ خود نماید، خداوند نیز تحمّل مشکلات را بر او آسان می­ کند: «فَأَمَّا مَنْ أَعْطى‏... فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرى وَ أَمَّا مَنْ بَخِلَ وَ اسْتَغْنى‏..فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرى‏».»[3]؛ «امّا آن كس كه (در راه خدا) انفاق كند... ما او را در مسير آسانى قرار مى‏دهيم! امّا كسى كه بخل ورزد و (از اين راه) بى‏نيازى طلبد... بزودى او را در مسير دشوارى قرار مى دهيم‏»


3- نیل به رحمت الهی: بخشش و انفاق موجب می­ شود که انسان، مشمول رحمت خداوند گردد، حق تعالی می فرماید:«لَنْ تَنَالُوا البِرَّ حَتَّى‏ تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ وَ مَا تُنْفِقُوا مِنْ شَى‏ءٍ فَانَّ اللّهَ بِهِ عَليم‏»[4]؛«هرگز به (حقيقت) نيكوكارى نمى‏رسيد، مگر اينكه از آنچه دوست مى‏داريد، (در راه خدا) انفاق كنيد و آنچه انفاق مى‏كنيد، خداوند از آن آگاه است.»

بنابراین می توان گفت مهم ترین اثر انفاق متوجه خود انفاق گر است. کسانی که سرمایه های خود را در شب و روز به طور پنهان و آشکار در راه خدا انفاق می کنند پاداشی بزرگ نزد خداوند دارند که آن خشنودی پروردگار است. و فلسفه انفاق ساخته شدن خود انسان است.زیرا انسان بخشی از اموال خود را از خود جدا می کند.




پی نوشت:
[1].بقره ۱۶۲
[2].الکافی، ج۲، ص ۶۸۴
[3].لیل، 5 - 7
[4]. آل عمران، 92.