اهمیت حفظ قرآن

[h-quran]

آثار حفظ قرآن

حفظ قرآن مانند تلاوت آن آثارى ارزنده دارد.
برخى از آثار به خاطر سپردن آيات عبارت است از:

1- پاداش اخروى

همانطور که می دانیم, حافظان در بهشت جايگاهى والا دارند و پاداش آنان دو چندان خواهد بود.

2 - هدايت انسان

تلاوت و انس با قرآن از سفارش هاى مكرر معصومان (ع ) است وحفظ قرآن به طور طبيعى به انس بـا آيـات الاهى مى انجامد, زيرا حافظقرآن بايد براى تثبيت محفوظات قرآنى اش دست كم روزى چـنـد بار به قرائت قرآن بپردازد.
معصومان (ع ) حافظان قرآن را به تكرار آيات الاهى فراخوانده , ياد آور شده اند همان گونه كه شتر بسته شده در يك نقطه - چنانچه مورد ديدار پياپى صاحبش واقع نـشـود.
- جايگاهش راترك مى كند, محفوظات حافظ قرآن نيز- اگر پيوسته مورد مراجعه وتكرار قـرار نـگـيـرد- از خـاطـر زدوده مى شود.

بنابراين ,حافظ ناگزيربا قرآن انس مى گيرد و زمـينه ى هدايت وسعادتش فراهم مى آيد.
حضرت على (ع ) مى فرمايد: هيچ كس با قرآن هم نشين نـمـى شـود مـگـرايـن كـه از كـنـار آن بـا افزايش يا كاهش بر مى خيزد: افزايش هدايت ياكاهش گمراهى .
نفوذ قرآن در جان ها و پديدآوردن تحول در شخصيت افراد نيزاز آثار سازنده ى تلاوت و حفظ قرآن اسـت .
بـسيارى از مردم با تلاوت يا شنيدن آهنگ دلنشين قرآن مسير زندگى خود را تغيير داده , سمت سعادت و كمال رهنمون شدند.

3 - آرامش روحى

يـاد خـدا تـاثـيـر بـسـزايـى در روان آدمـى دارد و دل ها در پرتو آن آرام مى گيرد.
خداوند متعال مى فرمايد: [اءلا بذكر اللّه تطمئن القلوب .]
آگاه باش , دل ها با ياد خدا آرام مى گيرد.
يكى از نام هاى قرآن ذكر است .
تلاوت و حفظ قرآن نوعى ذكرخداوند است كه انسان در پرتو آن از هجوم بسيارى از فشارهاى روانى و اضطرابات درونى مصون مى ماند.
درستى اين سخن در عمل نيز بـه اثبات رسيده است .
قاريان و حافظان قرآن , به ويژه آنان كه درسحرگاهان با قرآن انس دارند, هـمـگـى اعـتـراف دارند ارتباط با قرآن درپيشگيرى از نگرانى و هجوم فشارهاى روانى بهترين و مـؤثـرتـريـن عـامـل بـه شـمـار مى آيد.
اين اثر در پرتو نشاطبخش بودن قرآن پديد مى آيد.
پيامبر اسـلام (ص ) مـى فـرمايد: مثل قرآن مثل كيسه ى سر بسته ى پر ازمشك است .
اگر آن را باز كنى , بوى مشك فضا را معطر مى سازد و اگربه حال خود رها سازى , سود نمى بخشد.
قرآن نيز, چنانچه به تلاوتش روى آورى , فضا را از عطر خود آكنده مى سازد و روان را نشاطمى بخشد, و اگر تلاوت نكنى , در سينه ات پنهان مى ماند.

4 - نجات از تنهايى

كـتـاب بـهـتـرين هم نشين تنهايى است و قرآن زيباترين , عميق ترين و با نفوذترين كتاب شمرده مـى شود.
امام سجاد(ع ) مى فرمايد: اگرهمه ى مردم روى زمين از دنيا بروند, تا وقتى قرآن با من است , از هيچ چيز وحشت ندارم .

5 - فهم بهتر قرآن

مـهـم تـريـن و عمده ترين اثر حفظ قرآن درك بهتر آن است .
حافظ به سبب تسلط بر همه ى آيات , ارتباط آن ها را نيك در مى يابد و در پرتوآن دركى بهترو درست تر از قرآن به دست مى آورد.
هر آيه از قرآن , ضمن داشتن معناى ظاهرى , بطن هاى متعدددارد كه در اثر شناخت بيش تر رواب ط آن بـاسـايـر آيـات قـرآن بـه عـنـوان جـزئى از يـك كـل آشكار مى شود.
هرچه انس انسان با آيات مـخـتـلـف قرآن بيش تر باشد, در تفسير قرآن بهتر و دقيق تر گام برمى دارد, براى مثال كسى كه مى خواهد درباره ى [دعا] در قرآن تحقيق و جست و جوكند, در نخستين مرحله به كشف الايات و معجم هاى قرآنى پناه مى برد.
اين كتاب ها اطلاعاتى درباره ى ماده ى دعا و مشتقات ومترادفات آن در دسـتـرس مـحقق مى گذارد, ولى هرگز به آياتى كه بدون به كارگيرى مشتقات ومترادفات دعـا مـعـارفـى پـيرامون آن مطرح مى كند, نمى پردازد.
دراين موارد, به خاطر داشتن قرآن بسيار سـودمـنـداسـت .
حـافظ مى تواند همه ى آياتى كه در لفظ و معنا با موضوع موردنظر ارتباط دارد, گـردآورد و كـارى فراتر از كشف الايات انجام دهد.
بنابراين , آنچه در حفظ قرآن مهم است درك ارتباط آيات و سوره هابايكديگر است نه به خاطر سپردن كليات .
هرچه حافظ قرآن بر آيات و ارتباط و بـازيـابى آن ها مسلطتر باشد, بهتر مى تواند نظر قرآن درباره ى يك موضوع رابه دست آورد.
پس مـفـسـران حـافـظ قـرآن , بـهـتـرو دقيق تر مى توانند قرآن را تفسير كنند و تفسيرشان از تفسير مفسران غير حافظ جامع تر و دقيق تر است .

6 - تقويت حافظه

يكى از امتيازهاى قرآن مجيد آن است كه تلاوت و به خاطرسپردنش سبب تقويت حافظه مى شود.
در روايـات چنان مى خوانيم كه قرائت قرآن به افزايش حافظه مى انجامد.

[h-quran]

1ـ ارزشمندترين ثروت معنوي:قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم : حَمَلَةُ القُرْآنِ هُمُ المَحْفُوفونَ بِرَحمَةِ اللهِ، المُلَبِّسونَ نُورَ اللهِ، المُعَلِّمونَ كَلامَ اللهِ مَنْ عاداهُم فَقَدْ عادَي اللهَ و مَنْ والاهُم فَقَدْ والَي اللهَ.
مستدرك الوسائل /ج4/ص 254
حافظان قرآن مشمول رحمت خدا، در بركنندگان نور خدا و آموزگاران كلام خدايند. كسي كه با آنان دوستي نمايد با خدا دوستي نموده است.
2ـ بالاترين درجه:
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: عَدَدُ دَرَجِ الجَنَّةِ عَدَدُ آيِ القرآنِ. فَإذا دَخَلَ صاحِبُ القُرآنِ الجَنَّةَ قيلَ لَهُ إرْقَ و اقْرَأ. لَكُلِّ آيَةٍ دَرَجَةٌ فَلا تَكونُ فَوْقَ حافِظِ القُرآنِ دَرَجَةٌ.
بحارالانوار/ج89/ص 22
تعداد درجات بهشت به تعداد آيات قرآن است، هنگامي كه حافظ قرآن وارد بهشت مي‌گردد به او گفته مي‌شود: « بالا برو و قرآن بخوان. هر آيه رتبه‌اي دارد». پس بالاترين از مرتبه حافظ قرآن درجه‌اي نيست.
3ـ همراه با انبياء:
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم : إنَّ اَكْرَمَ العِبادِ إلَي اللهِ بَعْدَ الاَنبياءِ العُلَماءُ ثُمّ حَمَلَةُ القُرآن. يَخْرُجونَ مِن الدُّنيا كَما يَخْرُجُ الاَنبياء. وَ يَحْشُرونَ مِنْ قُبُورِهِم مَعَ الاَنبياءِ و يَمُرُّونَ عَلي الصِّراط مَعَ الاَنبياءِ و يَأخذون ثوابَ الاَنبياء. فَطوبي لِطالب العِلْمِ و حامِلِ القرآنِ ممّا لَهُم عِندَاللهِ مِن الكرامَةِ وَ الشَّرف.
بحارالانوار /ج 89/ ص 18ـ 19
گرامي ترين بندگان بعد از انبياء علما و سپس حافظان قرآن هستند. مانند انبياء از دنيا مي‌روند؛ همراه انبياء از قبرهايشان خارج مي‌شوند به همراه انبياء از صراط مي‌گذرند و ثواب انبياء را مي‌برند. پس خوشا به حال پوينده راه علم و حافظ قرآن به سبب آن كرامت و شرافتي كه نزد خدا دارند.
4ـ بالندگي قدرت حافظه:
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: مَنْ جَمَعَ القُرآنَ مَتَّعَهُ اللهُ بِعَقْلِهِ حَتّي يَموت.
كنز العمال / ج 1 / حديث 2318
آنكه قرآن را گرد آورد خداوند تا هنگام مرگش وي را از عقلش بهره‌مند مي‌سازد.
5ـ پرچمداران اسلام:
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: حامِلُ القُرْآنِ حامِلُ رأيَةُ الاِسلامِ مَنْ أكْرَمَهُ فَقَدْ أكْرَمَ الله و مَنْ اَهانَهُ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللهِ عَزَّوَجَلَّ.
كنز العمال/ ج 1 / حديث 2344
6ـ با فضيلت‌ترين نعمت:
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم : مَنْ اَعْطاهُ اللهُ حِفْظَ كِتابِهِ فَظَنَّ اَنَّ أحَداً أُعطيَ أفْضَلَ مِمَّا أُعطيَ فَقَدْ غَمَطَ أفْضَلَ النِّعمَةِ.
كنزالعمال / ج1/ حديث 2317
هر كس كه خداوند حفظ كتابش را به او اعطا كرده اگر گمان برد به كسي چيزي بهتر از وي داده شده است با فضيلت‌ترين نعمت را كوچك شمرده است.
7ـ دوستان خدا:
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: حَمَلَةُ القُرآنِ أوْلِياءُ اللهِ.
كنز العمال / ج 1/ حديث 2295
حافظان قرآن دوستان خدايند.
8ـ با ارزش‌ترين سرمايه:قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: لا يَنْبَغي لِحامِلِ القُرآنِ إنْ يَظِنَّ إنَّ أحَداً أُعطيَ إفْضَلَ مِمّا اُعطيَ لأنَّه لَوْ مَلِكَ الدُّنيا بأسْرِها لَكانَ القرْآنُ أفْضَلَ مِمّا مَلَكَهُ.
مستدرك الوسايل/ ج 4/ ص 237
براي حافظ قرآن سزاوار نيست گمان كند چيزي بهتر از آنچه به او داده شده ( حفظ قرآن ) به ديگري داده شده است زيرا اگر او مالك تمام دنيا مي‌شد قرآن از آنچه او صاحبش شده بود برتر مي‌بود.
9ـ غناي فرهنگي:
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: أغْنَي النَّاسِ حَمَلَةُ القُرآنِ مَنْ جَعَلَهُ اللهُ تَعالي في جوْفِهِ.
كنزالعمال/ج1/حديث 2261
بي نيازترين مردم حافظان قرآن هستند. همان كساني كه خداوند متعال قرآن را در وجودشان جاي داده است.
10ـ احترام زمين:قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: إذا ماتَ حامِلُ القُرآنِ أوحَي اللهُ إلَي الأرض أَن لا تَأكُلي لَحْمَهُ. قالَتْ: إلهي كَيفَ آكُلُ لَحْمَهُ و كَلامَكَ في جَوْفِه.
كنزالعمال/ج1/حديث 2488
هنگامي كه حافظ قرآن از دنيا مي‌رود خداي تبارك و تعالي به زمين وحي مي‌نمايد كه « گوشت بدن او را نخور!» زمين عرض مي‌كند « پروردگارا! چگونه گوشت او را بخورم در حالي كه كلام تو ( قرآن ) در قلب اوست.
11ـ رضايت الهي:
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: إنَّ اللهَ تَعالَي لَيَغْضِبُ فَتُسَلِّمُ الملائِكَةُ لِغَضَبِهِ فَإذا نَظَرَ إلي حَمَلَةِ القُرآنِ تَمْلَأُ رِضاً.
كنز العمال/ج1/حديث 2484
همانا خداوند متعال خشمگين مي‌شود و ملائكه تسليم خشم او مي‌گردند. پس هنگامي كه حافظان قرآن را مي‌نگرد سرشار از رضايت مي‌شود.
12ـ دعاي مستجاب:
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: مَنْ جَمَعَ القُرآنَ فَإنَّ لَهُ عِنْدَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ دَعْوَةً مُسْتَجاتَةً إنْ شاءَ عَجَّلَها لَهُ فِي الدُّنيا و إنْ شاءَ إذْخَرَها لَهُ فِي الآخِرَة.
كنز العمال/ج1/حديث 2414
براي كساني كه قرآن را گرد آورد نزد خداي متعال يك دعاي مستجاب است اگر (خدا) بخواهد در دنيا برايش مستجاب مي‌كند و اگر بخواهد براي آخرتش ذخيره مي‌نمايد.
13ـ حق شفاعت:
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: لِحاملِ القُرآن إذا عَمِلَ بِهِ فَأحَلَّ حَلالَهُ و حَرَّمَ حَرامَهُ شَفْعٌ في عَشْرَةِ أهْلِ بَيْتِهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ كُلُّهم قَدْ وَجَبَتْ لَهِ النّارُ.
كنز العمال / ج 1/ حديث 2327
حافظ عامل به قرآن كه حلال آن را حلال و حرام آن را حرام مي‌شمارد فرداي قيامت در مورد 10 نفر از بستگانش حق شفاعت دارد كه همگي آنها اهل آتشند.
14ـ برتري الهي:
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: فَضْلُ حَمَلَةِ القُرآنِ عَلَي الّذي لَمْ يَحْمِلْهُ كَفَضلِ الخالِقِ عَلِي المَخْلوقِ.
كنز العمال/ ج1/حديث 2299
برتري حافظ قرآن بر كسي كه حافظ نيست مانند برتري آفريدگار بر مخلوق است.

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــ
منبع : جرعه جرعه ملكوت.

[h-quran]

قاريان و حافظان قرآن نزد پيامبراسلام (ص ) و اميرمؤمنان (ع )جايگاهى والا داشتند و مورد احترام و تـشويق مادى و معنوى آن بزرگان قرار مى گرفتند.
بخشى از سيره ى آنان دراين زمينه چنين است :

1 - بخشش مجازات حافظان

در روزگار پيامبر(ص ) وعلى (ع ), دانستن فنون قرائت و حفظقرآن به تخفيف مجازات يا بخشش آن مـى انـجـامـيـد, براى مثال مردى نزد على (ع ) آمد وبه دزدى اعتراف كرد.
حضرت پرسيد: آيا چيزى ازقرآن مى دانى ؟ پاسخ داد: آرى , سوره ى بقره را به خاطر سپرده ام .
حضرت فرمود: در مقابل اين سوره دستت رابه خودت بخشيدم و قطع نمى كنم .
اشعث
گفت : اى امير مؤمنان , آيا حد الاهى را تعطيل مى كنى ؟! حـضـرت فـرمـود: تو چه مى دانى , اگر شاهدان بر جرم گواهى دهند, امام حق بخشش و تعطيل حـدود الاهـى نـدارد, امـا ايـن فـرد بـه زيان خويش اعتراف كرده است .
وقتى شاهدى بر گناهى گواهى نداد,امام حق دارد حد الهى را ببخشد وجارى نسازد.

تـخفيف مجازات حافظان اكنون نيز در برخى از كشورهاى اسلامى اجرا مى شود.
در كشور ماو نيز پاكستان زندانيانى كه قرآن راحفظ مى كنند, از تخفيفى ويژه برخوردار مى شوند.

2 - حفظ قرآن در جايگاه مهريه

اهـتـمام به قرآن و حفظ آن در صدر اسلام چنان بود كه ياد گرفتن سوره يى از قرآن مهريه ى زن مسلمان قرار مى گرفت .
سهل بن سعدمى گويد: زنى نزد پيامبر(ص ) آمد و گفت : من خود را به خدا ورسولش بخشيدم .
حضرت فرمود: به زن نياز ندارم .
مردى به رسول خدا(ص ) گفت : او را به ازدواج من در آور.
حضرت فرمود: چيزى دارى به وى دهى ؟ مرد گفت : خير.
حضرت فرمود: حتى انگشترى از فلز! مرد معذرت خواست .
حضرت پرسيد: از قرآن چه مى دانى ؟ مرد پاسخ داد: سوره ى فلان وفلان و همين طور سوره هايى كه حفظ بود, بر شمرد.
حضرت فرمود: آيا مى توانى از حفظ بخوانى ؟ گفت : آرى .
پيامبر (ص ) فرمود: تو را به ازدواج او در آوردم , در برابر آنچه ازقرآن به وى مى آموزى .

3 - تقدم حافظان در صحنه هاى اجتماعى

در صـدر اسلام , ملاك تقدم افراد در كارهاى مهم و حساس اجتماعى دانستن قرائت و حفظ قرآن بـود.
پـيـامـبـراسـلام (ص ) قـاريـان وحـافـظـان را بـه مـنـصـب هايى چون فرماندهى و امامت جماعت مى گماشت .
در روايات چنان مى خوانيم كه نبى اكرم (ص ) مقررداشت هر مسلمانى بيش از ديگران قرآن فراگرفته , گرد آورده يا حفظكرده است بر ديگران فرمان راند وبر مردگان نماز گـزارد.

در جنگ احد وقتى خواستند پيكر شهيدان را به خاك سپارند, شهيدى كه بيش تر قـرآن مـى دانست مقدم بود يا مدفن آن كه آيات بيش ترى به خاطر سپرده بود, نزديك تر به حمزه قرار مى دادند.

روزى پيامبراسلام (ص ) جمعى را به سفرى مى فرستاد, از آن هاپرسيد: چقدر قرآن مى دانيد؟ يـكـى از آن هـا- كـه از هـمـه جـوان تر بود- پاسخ داد: من سوره ى بقره و چند آيه ى ديگر از قرآن مى دانم .
فرمود: برويد, اين شخص سرپرست و امير شمااست .
گفتند: شخصى كه شما مى فرماييد از همه جوان تراست ! پيامبر(ص ) فرمود: او سوره ى بقره را مى داند.

در عـصـر نـبـوى , حفظ قرآن چنان اهميت داشت كه حتى غلامان حافظ نيز بر مردم عادى مقدم شـمرده مى شدند.
وقتى مهاجران به مدينه هجرت كردند, سالم غلام ابو حذيفه , به دليل اين كه از همه به فنون قرائت و حفظ قرآن آشناتر بود, امامت جماعت آن ها را برعهده داشت .

4 - اختصاص مستمرى از بيت المال

قـاريـان و حـافظان قرآن در مسائل مادى نيز از توجه ويژه برخوردار بودند و بخشى از بيت المال مسلمانان به آنان اختصاص داشت .
اميرمؤمنان (ع ) فرمود: آن كه اسلام را بپذيرد, فرمانبردار باشدو قرآن را قرائت و حفظ كند, هر سال دويست دينار از بيت المال بهره مند مى شود, و اگر در دنيا به طور كامل به او داده نشود, روزقيامت - كه نياز بيش ترى دارد- دريافت خواهد كرد.

در منابع تاريخى چنان مى خوانيم كه امام على (ع ) براى آنان كه قرآن قرائت مى كردند, دو هزار دو هزار ازبيت المال اختصاص مى داد.

بـرخـى از مـراجع عظام مانند آيت اللّه العظمى گلپايگانى (ره ) و آيت اللّه صافى - دام ظله الـعـالـى - شهريه يى به حافظان قرآن اختصاص داده اند و در اين زمينه ,از سيره ى اميرمؤمنان (ع ) پـيـروى كرده اند.
آيت اللّه العظمى گلپايگانى (ره ) در آغاز برقرارى شهريه ى خويش اعلام كرد:هر طـلـبـه ايى كه حافظ قرآن باشد, در هر رتبه يى كه شهريه بگيرد, شهريه اش را دو برابر مى كنم .
او هـمـچنين براى تشويق حافظان كل كشور, (چه روحانى وچه غيرآن ) زمانى دستور داد براى همه حقوق تعيين كنند.
بـعد از رحلت وى , داماد گرانقدرش حضرت آيت اللّه صافى -دام ظله العالى - اين سيره را دنبال كـرد.
او اكـنـون بـه طـلبه هايى كه حافظ قرآن باشند دو برابر شهريه مى دهد.
امروزه اين حركت درحـوزه ى علميه ى قم به صورت يك فرهنگ در آمده است .
شوراى مديريت حوزه حافظان قرآن را درجـه بـنـدى كـرده اسـت و بـراى حـافـظ5 جزء تا كل قرآن , به تناسب محفوظات , شهريه ى مخصوصى در نظرگرفته است .
_________________
با آرزوی تعجیل در فرج آقا امام زمان (عجل الله)

[h-quran]

اهميت حفظ قرآن

سفارش‌ها و توصيه‌هاي پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) درباره قرآن و ويژگي‌هاي منحصر به فرد قرآن باعث شد تا قرآن در سراسر زندگي مردم راه يابد، به ويژه اينكه مسلمانان در عصر پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) كتابي غير از قرآن نداشتند و قرائت و حفظ و تعليم اختصاص به آن داشت.
حفظ قرآن حتي بعد از پيدايش صنعت چاپ هم موقعيت و جايگاه خود را حفظ كرد و همواره به عنوان يك سنت و عبادت بزرگ، در ميان مسلمين مطرح بود.
قرآن نيز به زنان پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) در مورد حفظ و يادآوري قرآن در يك جا توصيه كرده است.
و اذكرن ما يتلي في بيوتكنّ من آيات الله و الحكمه انّ الله كان لطيفاً خبيراً.[1]
« آنچه از آيات الهي و حكمت كه در خانه‌هاي شما تلاوت مي‌شود را به خاطر بسپاريد، همانا خداوند نسبت به شما لطف دارد و هم از اعمال شما و كردارتان باخبر و آگاه است.»
طبق نظر عده‌اي از مفسرين منظور از ذكر در اين آيه به معني حفظ و به خاطر سپردن است، كه خداوند بعد از وظايف متعددي كه به همسران پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) گوشزد مي‌كند به آنان توصيه مي‌كند كه آيات قرآن را حفظ كنيد تا به واسطه آن (قرآن) پيام قرآن را فرا بگيريد.[2]
پيامبر اسلام در چهل سالگي به مقام نبوت رسيد و قرآن در بيست و سه سال بر قلب مبارك وي فرود آمد، در اين مدت، صحابه به سفارش آن حضرت در نگهداري آيات الهي مي‌كوشيدند، آنان آيات را بر پوست و استخوان‌هاي شانه و دنده حيوانات، ‌چوب‌هاي درخت خرما و سنگ‌هاي سفيد پهن، كاغذ و پاره مي‌نگاشتند و براي برخورداري از پاداش معنوي آن حفظ مي‌كردند و به خاطر مي‌سپردند.
حفظ قرآن از روزهاي نخستين نزول وحي آغاز شد، پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) خود نخستين حافظ قرآن به شمار مي‌رفت براي فرا گرفتن و از خاطر نبردن آن بسيار تلاش و كوشش مي‌كرد:
ابن عباس مي‌گويد: پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) به سبب عشق شديدي كه به دريافت و حفظ قرآن داشت هنگامي كه پيك وحي آيات را بر او مي‌خواند، همراه وي زبانش را حركت مي‌داد و شتاب مي‌كرد تا آنچه مي‌شنود را فراموش نكند، خداوند او را از اين كار باز داشت و فرمود: ما آن را برايت جمع مي‌كنيم.
«انّا نحن نزّلنا الذّكر و انّا له لحافظون»[3]
«ما قرآن را نازل كرديم و خود نيز از آن محافظت مي‌كنيم.»
حضرت براي اطمينان كامل از محفوظات خويش آنها را بر فرشته وحي عرضه مي‌كرد.[4]
پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم) در نماز و هر فرصتي كه پيش مي‌آمد، قرآن را با صداي بلند مي‌خواند و صحابه نيز همراه وي به فراگيري و حفظ آن مي‌پرداختند.
ابن مسعود مي‌گويد: پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) به من فرمود: از آيات قرآن برايم تلاوت كن! گفتم: قرآن بر شما نازل شده من آن را بخوانم؟
فرمود: آري، دوست دارم قرآن را از ديگري نيز بشنوم.
من سوره ‌نساء را تلاوت كردم تا رسيدم به آيه چهل و يكم و آن را نيز خواندم:
فكيف اذا جئنا من كلّ امّه بشهيد و جئنا بك علي هؤلاء شهيداً
« پس چگونه است، آن روز كه براي هر امتي گواهي (از خودشان) بياوريم و تو را نيز بر آنان (مسلمان) گواه آوريم؟»
اشك از چشمان حضرت جاري شد و فرمود: براي من كافي است.[5]
اصحاب و ياران پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) كه او را بسيار دوست مي‌داشتند و براي رضايت و خشنودي وي از جان و مال خويش مي‌گذشتند،[6] آنان وقتي آيه يا سوره‌اي را از رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) مي‌شنيدند، چندين بار به حضرت مراجعه كرده، آنچه به خاطر سپرده بودند را بر وي عرضه مي‌كردند تا حفظ آنها را تأييد و تقرير نمايد.
در زمان رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) بسياري از اصحاب، حافظ سوره‌هايي از قرآن بودند و شمار كساني كه آياتي از قرآن را از حفظ نباشند بسيار اندك بود.
عباده بن صامت مي‌گويد: پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) هر مرد مهاجر را به يكي از ما مي‌سپرد تا به وي قرآن بياموزيم، در مسجد پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) تلاوت قرآن چنان بلند بود كه حضرت دستور داد صداها را پايين آورند تا موجب اشتباه نگردد، گاهي اهتمام در حفظ قرآن چنان بالا مي‌گرفت كه براي اسقاط يا ثبت يك حرف ميان صحابه نزاع و درگيري پيش مي‌آمد.[7]
تعداد حافظان قرآن بسيار بود، و بنابر يك نقلي لااقل 140 نفر در زمان رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) حافظ قرآن بودند گرچه جمعي از آنها از شهرت و اعتبار بيشتري برخوردار بودند.
سيوطي مي‌نويسد: چند تن از صحابه كه به تعليم قرائت قرآن و حفظ آن شهرت داشتند عبارتند از: علي (عليه السلام)، ابيّ بن كعب، زيد بن ثابت، ابو الدرداء، عبدالله بن مسعود و ابو مسعود اشعري.
در آن عصر، زنان نيز پا به پاي مردان در عرصه تلاوت و حفظ قرآن تلاش مي‌كردند، چنانكه نام‌هاي برخي از آنها مثل: ام‌سلمه، ام‌ورقه[8] بنت عبدالله بن حارث نيز در ميان حافظان به چشم مي‌خورد.[9]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . احزاب/34.
[2] . مقتضيات الدرر، ج8، ص300؛ الميزان، ج16، ص331؛ تقرب القرآن، ج22، ص14؛ تفسير جديد، ج5، ص426.
[3] . حجر/9.
[4] . مجمع البيان، ج10، ص197.
[5] . تاريخ قرآن، ص233.
[6] . در حادثه حديبيه، چهارمين و آخرين نماينده قريش (عروه بن مسعود ثقفي) براي گفتگو نزد پيامبر آمد. او هنگام مذاكره به ساحت حضرت جسارت كرد، او اين طور وانمود مي‌كرد كه ياران حضرت در آينده وي را رها مي‌كنند. پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) براي اينكه پاسخي دندان شكن به تهديد عروه دهد، برخواست و وضو گرفت، عروه با چشم خود ديد كه ياران رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) نگذاشتند، قطره‌اي از آب وضوي او به زمين بريزيد.
بنابراين به محفل قريش رفت، جريان ملاقات و هدف پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) را به سران قريش رسانيد و گفت: من شاهان بزرگ را ديده‌ام، قدرت‌هاي بزرگي مانند قدرت كسرا، قيصر روم و سلطان حبشه را مشاهده كرده‌ام، ولي موقعيت هيچ كدام مانند محمد نبود، من با ديدگان خود ديدم كه يارانش نگذاشتند، قطره آبي از وضوي او به زمين بريزد و براي تبرك آن را تقسيم كردند،‌اگر مويي از محمد (صلي الله عليه و آله و سلم) بيفتد، بي‌درنگ آن را بر مي‌دارند. (فروغ ابديت، ج2، ص188)
[7] . البيان، آيت الله خويي، ص274.
[8] . ام ورقه در شمار زناني بود كه قرآن را حفظ مي‌كرده است، پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) هر وقت او را مي‌ديد، او را شهيده مي‌خواند. چون هنگامي كه پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) به جنگ بدر مي‌رفت ام ورقه از ايشان پرسيد: اجازه مي‌دهي من هم بيايم تا زخمي‌ها را مداوا و بيماران را پرستاري كنم، شايد خداوند مرا نيز به فيض شهادت برساند، پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: خدا شهادت را براي اين فرد آماده كرده است، و او را شهيده ناميد، سپس رو كرد به خانه خود باز گردد. ام ورقه سرانجام در زمان خليفه دوم به دست غلام و كنيز خود كشته شد.
[9] . الاتقان، ج1، نوع 20، ص251.

[askari110]

احتمال دارد كه حفظ واقعي وحقيقي قرآن مراد باشد نه فقط الفاظ آن وحفظ واقعي با عمل به دستورات قرآن محقق مي شود .بسيار افرادي داريم كه حافظ الفاظ قرآنن ولي از خود قرآن بهره اي در زندگي شان نبرده اند.لذا اين همه فضيلت براي حافظان حقيقي قرآن به نظر مي رسد باشد

[محمدي شاهرودي]

بسم الله الرحمن الرحيم
با سلام و عرض ارادت
1. در اين كه حفظ قرآن به خودي خود فضيلت است ترديدي نمي توان كرد . اين كه نيت و انگيزه چه باشد و از اين موهبت ، انسان در چه اموري استفاده كند و چگونه اين نعمت الهي و مادبه رحماني را مورد بهره برداري قرار دهد اموري خارج از بحث است و نبايد خلط شود . با فرض حسن فاعلي ،‌ ترديدي در حسن فعلي حفظ قرآن نيست . رواياتي در اين زمينه قابل استناد است . امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد : «الحافظ للقرآن ، العامل به ، مع السفرة الكرام البررة ; حافظ قرآن و عامل به قرآن در ]روز قيامت [همنشين فرشتگانى ارجمند و نيكوكار است »
2. در روايات و آيات ، واژه "حمل" و "حامل القرآن" آمده است كه بعضي ها آن را به مفهوم حافظ گرفته اند كه به نظر صحيح نمي آيد . حامل قرآن يعني شخصيت قرآني كه آگاهي ، معرفت ، حفظ ، عمل و انس با قرآن بخشهايي از آن است . مراجعه كنيد به باب حاملان قرآن در كتاب كافي و كتاب وسائل الشيعه .
3. البته آنچه در اين جا مهم است اين است كه جهت گيري حفظ قرآن بايد در راستاي رسالت قرآن باشد و اين مطلبي است كه متاسفانه جاي آن در جامعه خالي است . البته خود اين مطلب نياز به توضيح بيشتري دارد كه عجالتا صرفنظر مي شود .

[شهيدان]

عن الفضيل بن يسار، عن أبي عبد الله عليه السلام
قال: إن الحافظ للقرآن، العامل به مع السفرة الكرام البررة.
ترجمه: همانا حافظ قرآن كه عامل به قرآن باشد همراه فرشتگان وسفراي الهي است

[شهيدان]

حفظ قرآن مانند تلاوت آن آثاري فراوان و ارزنده دارد. برخي از آثار حفظ آيات قرآن مجيد، عبارت است از:
1.پاداش اخروي
حافظان قرآن در بهشت جايگاهي والا دارند و پاداش آنان دو چندان خواهد بود. پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند: درجات بهشت به تعدد آيه‎هاي قرآن است. وقتي كه صاحب قرآن وارد بهشت شود، به وي مي‎گويند بخوان و بالا برو، كه هر آيه‎اي را درجه‎اي است. پس برتر از درجة حافظ قرآن درجه‎اي نيست.
همچنين در روايات بيان شده كه حافظان قرآن توان شفاعت كردن ديگران را نيز دارند.
2. هدايت انسان
تلاوت و انس با قرآن از سفارش‎هاي مكرر معصومان ـ عليهم السّلام ـ است و حفظ قرآن به طور طبيعي به انس با آيات الاهي مي‎انجامد؛ زيرا حافظ قرآن بايد براي تثبيت محفوظات قرآني‎اش دست كم روزي چند بار به قرائت قرآن بپردازد. معصومان ـ عليهم السّلام ـ حافظان قرآن را به تكرار آيات الاهي فراخوانده، يادآور شده‎اند همان گونه كه شتر بسته شده در يك نقطه ـ چنانچه مورد ديدار پياپي صاحبش واقع نشود. ـ جايگاهش را ترك مي‎كند، محفوظات حافظ قرآن نيز ـ اگر پيوسته مورد مراجعه و تكرار قرار نگيرد از خاطر زدوده مي‎شود.[1] بنابراين، حافظ ناگزير با قرآن انس مي‎گيرد وزمينه‎ هدايت و سعادتش فراهم مي‎آيد. حضرت علي ـ عليه السّلام ـ مي‎فرمايد: هيچ كس با قرآن هم نشين نمي‎شود مگر اين كه از كنار آن با افزايش يا كاهش برمي‎خيزد: افزايش هدايت يا كاهش گمراهي.[2]
نفوذ قرآن در جان‎ها و پديد آوردن تحول در شخصيت افراد نيز از آثار سازنده‎ي تلاوت و حفظ قرآن است. بسياري از مردم با تلاوت يا شنيدن آهنگ دلنشين قرآن مسير زندگي خود را تغييرداده، سمت سعادت و كمال رهنمون شدند.[3]


[1] . پيامبر اسلام(ص) مي‎فرمايد: انما مثل صاحب القرآن كمثل الابل المعلقة اذا عاهد عليها أمسكها و ان أطلقها ذهبت و اذا قام صاحب القرآن فقرأه بالليل و النهار ذكره و اذا لم يقم به نسيه. (صحيح مسلم، ج 1، ص 544).
[2] . ما جالس هذا القرآن احد الا قام عنه بزيادة أو نقصان: زيادة من هدي أو نقصان من عمي. (نهج البلاغه، خ 175).
[3] . برخي از دانشمندان در اين زمينه كتاب‎هاي مستقلي نوشته‎اند و حكايات آموزنده بي‎شماري گرد آورده‎اند، مانند كتاب نمونه‎هايي از تأثير و نفوذ قرآن، نوشته‎ي علي كريمي جهرمي.

[شهيدان]

3. آرامش روحي
ياد خدا تأثير بسزايي در روان آدمي دارد و دل‎ها در پرتو آن آرام مي‎گيرد. خداوند متعال مي‎فرمايد:
«أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»[4]
آگاه باش، دل‎ها با ياد خدا آرام مي‎گيرد.
يكي از نام‎هاي قرآن ذكر است. تلاوت و حفظ قرآن نوعي ذكر خداوند است كه انسان در پرتو آن از هجوم بسياري از فشارهاي رواني و اضطرابات دروني مصون مي‎ماند. پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‎فرمايد: مثل قرآن مثل كيسه‎ي سربسته‎ي پر از مشك است. اگر آن را باز كني، بوي مشك فضا را معطر مي‎سازد و اگر به حال خود رها سازي، سود نمي‎بخشد. قرآن نيز، چنانچه به تلاوتش روي آوري، فضا را از عطر خود آكنده مي‎سازد و روان را نشاط مي‎بخشد؛ و اگر تلاوت نكني، در سينه‎ات پنهان مي‎ماند.[5]
4. بهترین انیس
كتاب بهترين هم نشين تنهايي است و قرآن زيباترين، عميق‎ترين و با نفوذترين كتاب شمرده مي‎شود. امام سجاد ـ عليه السّلام ـ مي‎فرمايد: اگر همه‎ي مردم روي زمين از دنيا بروند، تا وقتي قران با من است، از هيچ چيز وحشت ندارم.[6]
5. فهم بهتر قرآن
مهم‎ترين و عمده‎ترين اثر حفظ قرآن درك بهتر آن است. حافظ به سبب تسلط بر همه‎ي آيات، ارتباط آن‎ها را نيك در مي‎يابد و در پرتو آن دركي بهتر و درست‎تر از قرآن به دست مي‎آورد.
هر چه حافظ قرآن بر آيات و ارتباط وبازيابي آن‎ها مسلط‎تر باشد، بهتر مي‎تواند نظر قرآن درباره‎ي يك موضوع را به دست آورد. پس مفسران حافظ قرآن، بهتر ودقيق‎تر مي‎توانند قرآن را تفسير كنند و تفسيرشان از تفسير مفسران غير حافظ جامع‎تر و دقيق‎تر است.
6. همنشيني با فرشتگان:
عن ابي عبدالله ـ عليه السّلام ـ قال:
اَلْحافِظُ للْقرْآنِ الْعامِلُ بِه مَعَ السَّفَرةِ الْكِرامِ الْبَرَرَةِ.[7]
«حافظ قرآن كه بدان عمل كند، در آخرت رفيق و همراه فرشتگان و سفيران الهي خواهد بود.»
7. غنا و بي نيازي:
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
اَغْنَي النّاسِ حَمَلةُ الْقُرآنِ مَنْ جَعَلهُ اللهُ تَعالي في جَوْفِهِ[8].
بي‌نيازترين مردم حاملان قرآن مي‌باشند، آن كسان كه خداي تعالي قرآن را در سينة آنها جاي داده است.
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
مَنْ اَعطاهُ اللهُ الْقُرآنَ فَرَاي اَنَّ رَجُلاً اُعْطِيَ اَفْضَل مِمّا اُعْطي فَقَدْ صَغَّرَ عَظِيماً وَ عَظَّمَ صَغيراً.[9]
هر كسي خداوند قرآن را به او داد و چنان پندارد كه به مردي بهتر از او چيزي داده‌اند، خير بزرگي را كوچك شمرده و كوچكي را بزرگ دانسته است.

[4] . رعد، 13: 28.
[5] . عن رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ : ان القرآن مثله كمثل جراب فيه مسك قد ربطت فاه فان فتحته فاح ريح المسك و ان تركته كان مسكا موضوعا مثل القرآن ان قرأته و الا فهو في صدرك. (كنز العمال، ح 2323).
[6] . لومات من بين المشرق و المغرب لما استوحشت بعد أن يكون القرآن معي. (بحار، ج 46، ص 107).
[7] . اصول كافي، ج 4، ص 404.
[8] .كنز العمال، ج 1، ص 510.
[9] . همان.

[شهيدان]

8. موجب آمرزش گناهان:
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
مَنْ قَرَأَ الْقُرآنَ عن حِفْظِهِ ثُمَّ ظَنَّ اَنَّ الله تَعالي لا يَغْفِرُ لَهُ فَهُوَ مِمَّنْ اسْتَهْزِءَ بِآياتِ الله.[10]
«كسي كه قرآن را از حفظ بخواند و گمان كند كه خداوند متعال او را نمي‌آمرزد، در واقع از جمله كساني است كه آيات خداوند را مورد استهزاء و تمسخر قرار داده است.»
9. نجات از عذاب الهي:
لا يُعَذِّبُ اللهُ قَلباً وَعَي الْقُرآن.[11]
«خداوند متعال قلبي كه قرآن در آن باشد را عذاب نمي‌كند.»
10. قبولي شفاعت:
همانطور كه خود قرآن در حق مؤمنان شفاعت مي‌كند، حافظ و حامل قرآن نيز توان شفاعت را دارد:
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
مَن قَرَاَ الْقُرآنَ حَتّي يَسْتَظْهرَهُ وَ يَحْفَظَهُ اَدْخَلَهُ اللهُ الْجَنَّةَ و شَفَّعَهُ في عَشْرَةٍ مِنْ اَهْلِ بَيْتِهِ كُلِّهِمْ قَدْ وَجَبَتْ لَهُمُ النّارُ[12]
«هر كه (آنقدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد كرد و شفاعتش را درباره ده نفر از خانواده‌اش كه آتش جهنم بر آن واجب شده، مي‌پذيرد.»
11. آبادي و احياء قلب:
همانطوري كه خانه ويران نزد مردم بي‌ارزش است، دلي خالي از قرآن نيز پيش خداوند بي‌ارزش است.
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
اِنَّ الَّذي لَيْسَ في جَوفِهِ شَيْءٌ مِنَ الْقُرآنِ كَالْبَيْتِ الْخَراب.[13]
«كسي كه در درونش چيزي (سوره يا آيه‌اي) از قرآن نباشد، همانند خانه ويران است.»
12. انس با قرآن و تلاوت آن موجب احياء و شادابي دل مي‌شود.
عن كثير بن سليم قال قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
يا بُنَيَّ لا تَغْفَل عَنْ قَرائَةِ الْقُرآن، فَأِنَّ القُرآنَ يُحيي الْقَلْبَ و يَنْهي عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغِي.[14]
كثير بن سليم مي‌گويد: رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود:
اي پسر! از قرائت قرآن غفلت مكن كه قرآن دل را زنده مي‌كند و از فحشاء و نادرست و ستم باز مي‌دارد.
13. بالاترين درجات در بهشت:
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
فَاِذا دَخَلَ صاحِبُ القُرآنِ الْجَنَّةَ قَيلَ لَهُ: اِقْرَأ وَارْقَ، لِكُلِّ آيَةٍ دَرَجةٌ فَلا تَكُونُ فَوقَ حافِظِ القُرآنِ دَرَجةٌ.[15]
هنگامي كه صاحب قرآن داخل بهشت شود، به او مي‌گويند بخوان و بالا رو، پس برتر از درجة حافظ قرآن درجه‌اي نيست.

[10] . مستدرك الوسائل، ج 2، ص 294.
[11] . آثار الصادقين، ج 17، ص 247.
[12] . مجمع البيان، ج 1، ص 45.
[13] . كنز العمال، ج 1، ص 553.
[14] . كنز العمال، ج 2، ص 291.
[15] . بحار الانوار، ج 92، ص 22.