استفاده از مثل درقرآن

[اخلاقي]

خداوند به هر چه که بخواهد مثل می زند او را خوف و بیمی نیست از اینکه به کوچکترین مخلوق خود چون پشه یا عنکبوت مثل بزند چرا که در هر عمل او حکمتیست و حقیقتی که فقط مومنان را از آن آگهی باشد. در کوچکترین مخلوقش نیز همان عجایب صنع و نشان قدرت بینهایتش پدیدار است که در بزرگترین مخلوقاتش. و این امثال مومنان را ایمان بیفزاید و کافران را جهل و کفر. و خدا هر که را بخواهد هدایت و هر که را بخواهد گمراه میکند. و او بر هر کاری که اراده کند تواناست(آیه ی 26/بقره).
خداوند از اين كه به موجودات ظاهرا كوچكى مانند پشه، و حتى كمتر از آن، مثال بزند بیمی ندارد. (در اين ميان) آنان كه ايمان آورده‏ اند، مى‏ دانند كه آن، حقيقتى است از طرف پروردگارشان; و اما آنها كه راه كفر را پيموده‏اند، (اين موضوع را بهانه كرده) مى ‏گويند: «منظور خداوند از اين مثل چه بوده است؟!» آرى، خدا جمع زيادى را با آن گمراه، و گروه بسيارى را هدايت مى‏ كند; ولى تنها فاسقان را با آن گمراه مى ‏سازد!

[اخلاقي]

امثال قرآن داراي خصوصياتي است که آنها را از امثال عربي که ساخته و پرداخته ذهن مردم است ؛ متمايز مي کند اين امثال از تصويرهايي بهره مي گيرد که تصور آنها براي هر انسان عادي غير ممکن است.
امثال قرآني با تشبيه حالت و يا صورتي عقلي به حالت و يا صورتي حسي و قابل درک براي مردم، سعي دارد معاني غير ملموس را براي مردم ملموس و نزديک به ذهن جلوه دهد.
از آنجا که فطرت همه انسانها پاک و حق طلب آفريده شده، لذا قرآن سعي دارد که آن را در مجري حقيقي خود سوق دهد ؛ امثال و حکم قرآن از آن دسته آياتي هستند که بواسطه نقش تربيتي و سازنده اي که دارند، بستري مناسب براي حرکت فطرت به سوي نيکي ها را فراهم مي آورند.
استفاده از اساليب بيان در امثال و حکم قرآن، باعث زيباتر شدن لفظ و در نتيجه تأثير بيشتر آنها بر اخلاق و رفتار مخاطب مي شود.
حکم قرآني به خاطر وسعت مفاهيمشان در زندگي روزمره ما بسيار استعمال مي شوند و حتي شايد در مواردي از موضوع شأن نزول خود بسيار فاصله گرفته باشند.اين خود دليل ديگري بر اعجاز قرآن و وسعت گستره معاني آيات آن مي باشد .
بيشتر حکم قرآني داراي مجاز و کنايه نمي باشد.بعبارت ديگر خداوند در اکثر حکم قرآني با مردم به صراحت صحبت کرده است.
اين رساله در چهار فصل بر آن است که با بررسي يکي از جنبه هاي اعجاز در قرآن يعني وجوه بياني موجود در امثال و حکم اولاً به شناخت بيشتر اهداف اين دسته از آيات کمک کند و ثانياً با روشن کردن يکي از افقهاي غامض آيات قرآني جلوه ي ديگر از جلوه هاي هنر زيبايي شناسي در قرآن را به نمايش بگذارد و همچنين به دليل اينکه قرآن ابعاد مختلف فطرت بشري را مورد خطاب قرار داده است، لذا بررسي اين دسته از آيات مي تواند ما را در شناخت لايه هاي پنهان فطرت انسانها کمک کند.