وظايف حافظ قرآن

[اخلاقي]

چـنـان كـه آغـاز حفظ قرآن آدابى دارد, پايان آن نيز با آداب ووظايف ويژه همراه است .
بخشى از وظايف حافظان عبارت است از: - فروتنىحـافـظ قـرآن نبايد دربرابر توفيقى كه خداوند متعال به او عنايت كرده , مغرور شود و تكبر و فخر بورزد.
امام صادق (ع ) مى فرمايد: بـا صدايى بلند به حافظ مى گويند: اى حافظ قرآن , به وسيله ى قرآن در برابر مردم فروتن باش تا خداوند عزيزت گرداند واز فخر وتكبر بپرهيز تا ذليل و خوارت نسازد.
- حفظ اندوخته ها>يـكـى از مـسـئولـيـت هـاى حافظ قرآن تلاش براى تثبيت و استحكام محفوظات قرآنى است .
امام صادق (ع ) مى فرمايد: هر كس سوره يى از قرآن را فراموش كند, آن سوره به صورتى زيباو در درجه يى بلند در بهشت در بـرابرش آشكار مى گردد.
وقتى آن رامى بيند, مى گويد: تو كيستى كه چنين زيبايى ؟ كاش براى من بودى .
سوره مى گويد: مرا نمى شناسى ؟! من فلان سوره ام .
اگر مرافراموش نمى كردى , تو را به اين درجه و مقام مى رساندم .
بـرخى از فقيهان نگهدارى آيات درحافظه را واجب مى دانند.
درنظر آنان حفظ قرآن مجيد واجب نيست , ولى حافظ بايد بكوشدآنچه مى داند فراموش نكند.
نقل عن السيدالخويى (ره ): بـان مـن حـفظ مقدارا من القرآن الكريم وجب عليه ان يواظب على حفظه فهل هذا صحيح و هل موافق لنظركم الشريف .
التبريزى - دام ظله العالى -: نعم , الاحوط المحافظه على من حفظ بتكرار القرائة ونحوها.
از آيت اللّه خويى (ره ) نقل شده كه مى گويد: بـر آن كـه مـقـدارى از قـرآن كريم را حفظ كند, واجب است درنگهدارى اش بكوشد.
آيا اين نقل درست است و با نظر شريف شمامطابقت دارد؟ آيت اللّه تبريزى : آرى (ايـن نـقـل درسـت اسـت ) بـه نظر من احتياط واجب اقتضامى كند كسى كه قرآن به خاطر مى سپارد به يارى تكرار و مانند آن درحفظ اندوخته هايش بكوشد.
- پرهيز از اشتغال به كارهاى دنيوىحـافـظ قـرآن بـايـد هـر روز وقتى را به تكرار محفوظات قرآنى اختصاص دهد و از غرق شدن در كارهاى دنيوىبپرهيزد.
يكى ازياران امام صادق (ع ) به نام يعقوب احمر به حضرت عرض كرد:بدهى بسيار دارم و چنان در اندوه فرو رفته ام كه قرآن را از ياد برده ام .
امام فرمود: قرآن , قرآن ! همانا قرآن و سوره يى از آن در رستاخيزمى آيد و تا هزار درجه [ در بهشت ] بالا مى رود.
آن گاه مى گويد: اگر مراحفظ مى كردى , تو را به اين جا مى رساندم .
- لزوم رو خوانى قرآنحافظ قرآن بايد, براى تثبيت محفوظات قرآنى اش و نيز محروم نشدن از پاداش نگريستن به قرآن , وقـت خـود را بـه دو بـخش تقسيم كند.
زمانى را به تكرار محفوظات اختصاص دهد و زمانى را به تـلاوت قـرآن از روى مـصـحـف .
تـلاوت از روى مصحف حافظ را از عبادت نگاه به قرآن بهره مند سـاخـتـه , سـبب مى شود به اشتباهات و نقاط ضعف وابهامش پى ببرد و از صحت اندوخته هايش مـطـمئن گردد.
اسحاق بن عمار از حضرت صادق (ع ) پرسيد: فدايت شوم , من حافظ قرآنم ,قرآن رااز حفظ بخوانم بهتر است يا از روى مصحف ؟ امـام فـرمـود: از روى مـصحف تلاوت كنى بهتر است .
آيا نمى دانى كه نگاه كردن به قرآن عبادت است .
الـبـتـه مـراد امام (ع ) اين نيست كه قرآن هميشه از روى مصحف قرائت شود, زيرا گاه بايد, براى تثبيت محفوظات , آن را از حفظ تكراركرد.
افزون برآنچه گذشت , تلاوت قرآن از روى مصحف به تقويت چشم , سبك شدن عذاب پدرومادر و...
مى انجامد.

[از قرآن بپرس]

از برخى روايات استفاده مى شود كه حفظ قرآن ارزش و اهميت ويژه اى دارد; از جمله پيامبراكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «درجات بهشت به تعداد آيات قرآن است; چون صاحب قرآن داخل بهشت شود ، به او مى گويند: «بخوان و بالا رو» هر آيه درجه اى دارد; پس بالاتر از درجه حافظ قرآن ، درجه اى نباشد .»•
البته بايد توجه كرد ، حفظ قرآن فقط بايد به نيت مأنوس شدن و كسب قرب الهى باشد كه چنين درجاتى حاصل شود .
آن چه در قرآن بيشتر مورد اهميت قرار گرفته و اساساً هدف نزول قرآن نيز مى باشد ، هدايت و دعوت انسان ها به شناخت مفاهيم و معارف قرآن وعمل به دستورات و قوانين الهى است .
امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «الحافظ للقرآن ، العامل به ، مع السفرة الكرام البررة; حافظ قرآن و عامل به قرآن در ]روز قيامت [همنشين فرشتگانى ارجمند و نيكوكار است» .•
خواندن قرآن در روح و روان انسان تأثير به سزايى دارد . امام صادق(عليه السلام) در اين باره مى فرمايد: «من قرأ القرآن و هوشاب مؤمن اختلط القرآن بلحمه و دمه و جعله الله مع السفرة الكرام البررة و كان القرآن حَجيزا عنه يوم القيامة; جوان مؤمن كه قرآن بخواند ، قرآن با گوشت و خون او مخلوط مى شود و خداوند او را با پيامبران و نيكان قرار مى دهد و قرآن در روز قيامت ، سپرى ]از آتش جهنم[ براى او خواهد بود .»• در عين حال ، از آداب خواندنِ قرآن ، تفكر و دقت در معانى و عمل به دستورات آن است . قرآن مى فرمايد: «أَفَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَانَ أَمْ عَلَى قُلُوب أَقْفَالُهَآ; (محمّد ، 24) آيا آن ها در قرآن تدبر نمى كنند ، يا بر دل هايشان قفل نهاده شده است؟!» اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى فرمايد: «انسان هاى با تقوا كسانى هستند كه شب هنگام بر پا ايستاده ، قرآن را شمرده و با تفكر مى خوانند ، جان خود را با آن محزون مى سازند ، داروى درد خود را از آن مى گيرند ، هرگاه به آيه اى رسند كه در آن تشويق است ، با علاقه فراوان به آن روى مى آورند و.. . و هرگاه به آيه اى رسند كه در آن بيم و ترس است ، گوش هاى دل خود را براى شنيدنش باز كرده ، فكر مى كنند . صداى ناله آتش سوزان دوزخ و به هم خوردن زبانه هايش در گوش جانشان طنين انداز است .»•
پاورقي ها:
1 . ر .ك: مستدرك الوسايل ، المحقق النورى الطبرسى ، ج 4 ، ص 231 .
2. ر .ك: ميزان الحكمة ، محمّد محمدى رى شهرى ، ج 8 ، ص 76 .
3 . ثواب الاعمال ، شيخ صدوق ، ص 126 ، مؤسسة اعلمى .
4 . ترجمه نهج البلاغه ، محمّد دشتى ، خ 193 ، ص 402 ، افق فردا .

[از قرآن بپرس]

1ـ قال رسول اللّه (صلى الله عليه وآله):
إذَالتُبِستْ عَلَيْكُمْ الفِتَنُ كقِطَعِ الليلِ الْمُظْلِمِ فَعَلَيكم بِالقرآن .•
هنگامى كه فتنه ها همچون پاره هاى شب تاريك ، شما را در خود فرو گرفت ، بر شماست كه ملازم قرآن شويد .
2ـ قال رسول اللّه (صلى الله عليه وآله):
ما عَدَلَ أحدٌ عن القرآنِ إلاّ إلى النّارِ .•
كسى از قرآن روى گردان نشد ، مگر آن كه به سوى آتش روى آورد .
3ـ قال اميرالمؤمنين على(عليه السلام):
ما جالَسَ هذاالقرآنَ أحدٌ ، إلاّ قام عنه بِزيادة أو نُقْصان: زيادة فى هُدىً أو نُقْصان من عَمىً .•
كسى با اين قرآن همنشين نشد ، مگر آن كه چون از نزد آن برخاست با زيادى و يا كاستى همراه بود; زيادى در هدايت و يا كاستى از كوردلى .
4ـ قال رسول اللّه (صلى الله عليه وآله):
القرآنُ أفضلُ كلِّ شىء دونَ اللّه فَمَن وَقَّرَ القرآنَ ، فقد وَقَّرَ اللّه و مَنْ لم يُوقِّرِ القرآنَ ، فقد استَخَفَّ بِحُرمةِ اللّه .•
قرآن از همه چيز جز خدا برتر است; بنابراين هر كه قرآن را حرمت دارد و بزرگ شمارد ، خدا را حرمت داشته است . و هر كس قرآن را بزرگ نشمارد ، حرمت خدا را سبك شمرده است .
5ـ قال رسول اللّه (صلى الله عليه وآله):
خَيْرُكُم مَنْ تَعَلَّمَ القرآنَ و عَلَّمَهُ .•
بهترين شما كسى است كه قرآن را فراگيرد ، و به ديگران بياموزد .
6ـ قال رسول اللّه (صلى الله عليه وآله):
مَنْ عَلَّمَ آيةً فى كتابِ اللّه تعالى ، كانَ لَهُ اَجْرُها ماتُلِيَتْ .•
هر كه آيتى از كتاب خداى را به ديگرى بياموزد ، ثواب آن آيه ، هر زمانى كه خوانده شود بدو نيز مى رسد .
7ـ قال رسول اللّه(صلى الله عليه وآله):
نَوِّرُوا بُيُوتَكم بِتلاوةِ القرآنِ .•
خانه هاى خود را با تلاوت قرآن نورانى كنيد .
8ـ فى وصية النبى لِعَلى(عليهما السلام):
و عَلَيكَ بِتلاوةِ القرآنِ على كلِّ حال .•
بر تو باد كه در همه حال قرآن تلاوت كنى .
9ـ قال رسول اللّه(صلى الله عليه وآله):
لايُعَذِّبُ اللّهُ قلباً وَعَى القرآنَ .•
خداوند قلبى كه قرآن را در خود جاى داده ، عذاب نمى كند .
10ـ قال على (عليه السلام):
تَعَلّمُوا القرآنَ فاِنَّهُ اَحْسَنُ الحَدِيث .•
قرآن بياموزيد كه قرآن بهترين گفتار است .


پاورقي ها:
1 . اصول كافى ، 4/599 ، ص 398 ، با ترجمه و شرح سيدهاشم رسولى محلاتى ، نشر: دفتر
2 . اصول كافي ، همان ، ص 401 .
3 . نهج البلاغة فيض الاسلام ، خطبه 175 .
4 . بحارالانوار ، ج 89 ، ص 19 .
5 . بحارالانوار ، ج 89 ، ص 19
6 . مستدرك الوسايل ، ج 4 ، ص 235 .
7 . اصول كافى ، ج 4 ، ص 413 .
8 . بحارالانوار ، ج 69 ، ص 391
9 . همان ، ج 89 ، ص 178
10 . نهج البلاغه فيض الاسلام ، خطبه 109 .

[ریحانه]

«محمد مهدی بحرالعلوم» معاون ارتباطات و امور اجتماعی سازمان دارالقرآن‌الكريم ::

مفاهيم قرآنی در رفتار و عملكرد مبلغان بروز و ظهور يابد

وی در پاسخ به اين پرسش كه مبلغان قرآنی بايد از چه ويژگی‌هايی برخوردار باشند،
گفت: يك قاری و حافظ قرآن كريم در مسند تبليغ دين بايد در كنار تسلط بر فنون قرائت و حفظ به مفاهيم قرآنی مسلط باشد و اين مهم بايد در رفتار و عملكرد آنان بروز و ظهور داشته باشد.

محمد مهدی بحرالعلوم در ادامه تأكيد كرد: مبلغان قرآنی بايد همواره دقت داشته باشند كه كار را برای تبليغ اسلام انجام می‌دهند و هدف اصلی آن‌ها از سفر به كشورهای مختلف تنها تبليغ دين و قرآن باشد و به شدت برای كار خود ارزش قائل شده و حساسيت موضوع را در نظر بگيرند.

بحرالعلوم در پايان يادآور شد: مبلغان قرآنی اعزامی به ساير ملل بايد در افكار و به طور خاص در اعمال خود به شأن و جايگاه فعاليت قرآنی دقت نظر داشته باشند و بر كسب خصوصيات يك تبليغ خوب مانند بيان، رفتار مناسب، مخاطب‌شناسی و هر آنچه به كارآمدتر شدن اين جريان كمك می‌كند، اهتمام ورزند.

[ریحانه]

ویژگی یک حافظ از دید یک حافظ نوجوان حسین‌ حمدیان‌ :

عمل‌ به‌ دستورات‌ قرآن‌ مهمترین‌ ویژگی‌ است‌.
ممزوج‌ شدن‌ فکر و اندیشه‌ با علوم‌ قرآنی‌، ترویج‌ فرهنگ‌ قرآنی
‌ و به‌روز بودن‌ اطلاعات‌ حامل‌ قرآن‌ در مقام‌ پاسخگویی‌ به‌ شبهات‌.

[Hakim]

حفظ قرآن فقط بايد به نيت مأنوس شدن و كسب قرب الهى باشد كه چنين درجاتى حاصل شود .
آن چه در قرآن بيشتر مورد اهميت قرار گرفته و اساساً هدف نزول قرآن نيز مى باشد ، هدايت و دعوت انسان ها به شناخت مفاهيم و معارف قرآن وعمل به دستورات و قوانين الهى است .
امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «الحافظ للقرآن ، العامل به ، مع السفرة الكرام البررة; حافظ قرآن و عامل به قرآن در ]روز قيامت [همنشين فرشتگانى ارجمند و نيكوكار است» .
خواندن قرآن در روح و روان انسان تأثير به سزايى دارد . امام صادق(عليه السلام) در اين باره مى فرمايد: «من قرأ القرآن و هوشاب مؤمن اختلط القرآن بلحمه و دمه و جعله الله مع السفرة الكرام البررة و كان القرآن حَجيزا عنه يوم القيامة; جوان مؤمن كه قرآن بخواند ، قرآن با گوشت و خون او مخلوط مى شود و خداوند او را با پيامبران و نيكان قرار مى دهد و قرآن در روز قيامت ، سپرى ]از آتش جهنم[ براى او خواهد بود .» در عين حال ، از آداب خواندنِ قرآن ، تفكر و دقت در معانى و عمل به دستورات آن است . قرآن مى فرمايد: «أَفَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَانَ أَمْ عَلَى قُلُوب أَقْفَالُهَآ; (محمّد ، 24) آيا آن ها در قرآن تدبر نمى كنند ، يا بر دل هايشان قفل نهاده شده است؟!» اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى فرمايد: «انسان هاى با تقوا كسانى هستند كه شب هنگام بر پا ايستاده ، قرآن را شمرده و با تفكر مى خوانند ، جان خود را با آن محزون مى سازند ، داروى درد خود را از آن مى گيرند ، هرگاه به آيه اى رسند كه در آن تشويق است ، با علاقه فراوان به آن روى مى آورند و.. . و هرگاه به آيه اى رسند كه در آن بيم و ترس است ، گوش هاى دل خود را براى شنيدنش باز كرده ، فكر مى كنند . صداى ناله آتش سوزان دوزخ و به هم خوردن زبانه هايش در گوش جانشان طنين انداز است .»1

1.ر .ك: ميزان الحكمة ، محمّد محمدى رى شهرى ، ج 8 ، ص 76

[ریحانه]

اولین وظیفه حافظ قرآن كریم، عمل به آیاتی است كه حفظ نموده،
و انتظار مردم نیز او همین است. او میتواند با رفتار و كردار قرآنی
خود دیگران را به سوی قرآن و دین جذب نماید؛ چنانكه درباره
پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله گفته شده:
«خُلقه القرآن؛ اخلاق ایشان قرآنی بود»
. خداوند هم درباره پیامبرش فرمود «إنك لعلی خلق عظیم».
به خاطر همین اخلاق بود كه هر كس رسول خدا صلی الله علیه وآله
را میدید، به ایشان گرایش پیدا میكرد.

.