چرا مكافات عمل، و محكمه وجدان، و بازتاب هاى اعمال، ما را از دادگاه قيامت بى نياز نمى سازد؟

[مکتوب]

سلام علیکم

چرا مكافات عمل، و محكمه وجدان، و بازتاب هاى اعمال، ما را از دادگاه قيامت بى نياز نمى سازد؟


کارشناس بحث : پاسخگوی اعتقادی 8

[اندیشمند]

با سلام خدمت شما کاربر گرامی

دادگاه قیامت و حسابرسی مربوط به حسابرسی اعمال می باشد و مکافات اعمال در این دنیا نیز مربوط به اثر عمل می باشد و موضوع آن دو متفاوت است.شاید منظور شما این بوده که چرا مکافات در دنیا مارا از مکافات در آخرت بی نیاز نمی کند؟ مگر اینکه منظور از وجدان را در اینجا همان نوعی حسابرسی فرض گرفته باشید.

نتایج و پیامدهای افعال انسان بر دو گونه اند. یا نتایج و پیامدهای تکوینی اند یا نتایج و پیامدهای قراردادی. برای مثال وقتی راننده ای سبقت غیر مجاز می گیرد یا از چراغ قرمز رد می شود ، ممکن است با اتومبیل دیگری تصادف نماید. همچنین ممکن است توسط پلیس جریمه شود. جریمه شدن توسط پلیس مجازات قراردادی این عمل خلاف است ؛ امّا تصادف نمودن نتیجه تکوینی این فعل خلاف است ؛ یعنی در جایی که سبقت غیر مجاز یا رد شدن از چراغ قرمز منجر به تصادف شده است ، بین تصادف و آن عمل رابطه علّی و معلولی برقرار است . در مورد احکام شرعی نیز چنین است. برخی از معاصی ، هم مجازاتهای اعتباری و قراردادی دارند هم مجازات های تکوینی برای مثال اگر کسی دزدی کند هم در دنیا باید مجازات شود هم در آخرت.در برخی از آیات قرآن اشاره به چهره واقعی گناه شده است که در آخرت ظاهر می شود: إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا [1] آنان که اموال يتيمان را به ستم می خورند شکم خويش پر از آتش می کنندو به آتشی فروزان خواهند افتاد

البته مجازاتهای تکوینی معاصی ، منحصر به آخرت نیستند بلکه مجازات های تکوینی برخی معاصی ، هم در دنیا است هم در آخرت. برای مثال نتیجه دنیوی زکات ندادن ، از بین رفتن برکت از محصول ، و نتیجه اخروی آن عذاب آخرت است. یا نتیجه تکوینی صدقه دادن ، در دنیا برطرف شدن برخی بلایا و در آخرت نعمات بهشتی است.

در مجازاتهای تکوینی دنیوی نیز در عین اینکه بین عمل و جزای آن رابطه علّی و معلولی برقرار است ، ولی باز خالی از حکمت نیستند. برخی از حکمت های وجود چنین مجازات هایی عبارتند از:

1-اینگونه مجازاتها باعث تنبّه و بیداری برخی افراد شده و موجب توبه نمودن آنها می شود.
2-اگر اینگونه مجازتها نبودند بسیاری از مردم نتایج اخروی معاصی را نمی پذیرفتند.
3-وجود اینگونه مجازاتها اتمام حجّت است برای کسانی که منکر عذاب قیامتند. چون این گونه مجازاتها نشان می دهند که رابطه ای علّی و معلولی بین عمل و نتیجه آن وجود دارد.
4-برخی افراد مومن نیز خالی از برخی معاصی نیستند ، لکن گناه اینها در حدّی نیست که مستحقّ عذاب اخروی شوند ؛ لذا اگر عذاب اینها موکول به آخرت شود ، از عذاب معاف می شوند ؛ چون ضعیفترین مرتبه عذاب اخروی ، حتّی از شدیترین عذابهای دنیا نیز شدیدتر است. لذا عذاب اینها در این دنیا محقق می شود.
5-مجازاتهای تکوینی دنیوی باعث می شود که مردم ، از یاد خدا غفلت نکنند و دائماً دست قدرت خدا را بالای سر خود احساس کنند.

[اندیشمند]

حال با این مقدمات بر میگردیم به اصل سوال که چرا مکافات در این دنیا مارا از مکافات در آخرت و حسابرسی در آن دنیا بی نیاز نمی کند؟ می توان در پاسخ این سوال به اموری اشاره کرد:

الف: دنیا محل امتحان بندگان و آخرت محل جزای اعمال است. اين که اين دنيا دار عمل است و انجام کار و نه دار مکافات و ديدن نتيجه اعمال. خداوند بشر را خلق کرده است که در دنيا زندگي کند و اختيار به او داده که يا کار نيک کند و در آخرت پاداش و ثواب بگيرد و يا کار و اعمال گناه انجام دهد که عذاب و عقاب براي شان معين کرده و از طرفي خداوند راه را هم توسط انبيا و اوليا دين معين کرده است پس اين دنيا دار عمل است و آخرت و قيامت دار عذاب و پاداش است و نتيجه اعمال و حساب و کتاب را به آخرت وا نهاده. پیغمبر اكرم- صلّى اللَّه علیه و آله- فرمود: به تحقیق خداى تعالى دنیا را دار محنت و بلا قرار داده و آخرت را دار عقوبت و جزا قرار داده.[2]

این که بعضاً بازتاب برخی عملکردهای ما در همین دنیا به خودمان برمی گردد ، امری است قابل قبول ، امّا اینکه هر کس هر چه کرد در همین دنیا مکافات آن را خواهید دید ، نه تنها قابل اثبات نیست بلکه خلاف حکم عقل و خلاف حکم دین و خلاف تجربیّات عینی همه ی ماست.

از منظر عقل و دین ، دنیا مزرعه ی آخرت است و آخرت دار مکافات می باشد. اینجا جای کاشتن است نه جای درو نمودن ؛ و آخرت جای درو کردن است و نه جای کاشتن ؛ امیرمومنان(علیه السلام) در نهج البلاغه فرمودند: « إِنَّ الْيَوْمَ عَمَلٌ وَ لَا حِسَابَ وَ غَداً حِسَابٌ وَ لَا عَمَل‏ ــــ همانا امروز عمل است و حساب نیست ، و فردا حساب است و عمل‏ نیست [3]

[اندیشمند]

ب:انسان‎ها در برابر دعوت پیامبران الهی به ایمان و نیكوكاری، به دو گروه مؤمنان و كافران، مطیعان و عاصیان، تقسیم می‎شوند. از سوی دیگر، هر دو گروه در این جهان به طور یكسان از مواهب حیات بهره‎مند می‎باشند، و چه بسا كافران و عاصیان از مؤمنان و مطیعان برخوردارترند، و اصولاً نه پاداش دادن به برخی از نیكوكاری‎ها ـ مانند شهادت در راه خدا ـ در این جهان امكان‎پذیر است، و نه كیفر برخی از تبهكاری‎ها، مانند گمراه ساختن انسان‎ها و كشتن نسل‎های بی‎شمار. بنابراین، دنیا جایگاه مناسبی برای اجرای عدالت الهی در مورد صالحان و تبهكاران به طور كامل نمی‎باشد؛

ج : وجدان عبارتست از آگاهی به «من» یا آگاهی به «شخصیت» .[4]خود وجدان موهبتی است الهی که هم جنبه معرفتی دارد و هم جنبه اخلاقی که راهنمای خوبی ها و بدی های ماست. در برابر رفتار ما به داوری برمی خیزد و اگر عمل ما زشت و ناپسند بود ما را سرزنش می كند و بالاخره ، ما را وا می دارد كه درباره سلوك خود تجدید نظر كنیم و با شور و هیجان راه فضلیت را برگزینیم.

صرفا اینکه انسان دارای وجدان است مارا از حسابرسی بی نیاز نمی کند زیرا ممکن است در مواردی شخص چنان غرق گناه و معصیت شده باشد که دیگر بدون هیچ ناراحتی دست به هر عملی میزند و از اینکه در حق دیگران ظلم کند و انسان های بی شماری را از بین ببرد هیچ نگرانی به خود راه نمیدهد و چه بسا بر خلاف وجدان خود بر اعمال خویش بهانه هم بیاورد.

«ان الانسان علي نفسه بصيره و لو القي معاذيره»انسان به درون خود كاملاً آگاه است اگر چه در ظاهر به كردارهاي خود عذر مي‌تراشد.[5]


کتاب عقاید استدلالی ، علی ربانی گلپایگانی ،براهین اثبات معاد
ر.ک :شهر سوال ، سوال: منظور از تکوینی بودن عذاب جهنم چیست؟
سایت پرسمان : سوال : چرا خداوند عذاب را در كل به قيامت موكول نمي كند مگر نه اينكه مي گويند اين دنيا ظرفيت عذاب را ندارد؟




[1] سوره نساء ، آیه 10
[2] إرشاد القلوب إلى الصواب، ج‏1، ص: 23 ، نويسنده: ديلمى، حسن بن محمد ، ناشر: الشريف الرضي‏ ، مكان چاپ: قم‏ ، سال چاپ: 1412 ق‏ ، نوبت چاپ: اول‏
[3] نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص: 84 ، نويسنده: شريف الرضى، محمد بن حسين‏ ، محقق / مصحح: صالح، صبحي‏، ناشر: هجرت‏ ، مكان چاپ: قم‏ ، سال چاپ: 1414 ق‏ ، نوبت چاپ: اول‏
[4] برای اطلاع بیشتر در مورد تعاریف وجدان ر.ک: وجدان- محمدتقی جعفری- ص 17 تا 21
[5] سوره قیامت ، آیات 14 و 15