طبقه بندی مفسران شیعه

[.:MONTAZER:.]

مفسران شیعه به هفت طبقه کلی تقسیم می شوند که هر یک مختص به زمان و دوره ای خاص از تاریخ اسلام هستند.
در این وب نوشت به طور مختصر به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

[.:MONTAZER:.]

طبقه اول

نخستين گروه مفسران شيعه، تعدادى از اصحاب پيامبر گرامى اسلام (ص) و ائمه اطهار عليهم السلام، هستند كه روايات تفسيرى را نقل كرده، يا ضبط نموده‏اند به اعتقاد شيعه، تعدادى از مفسران در بين صحابه مانند: ابن عباس، ابن مسعود، ابى بن كعب، جابر بن عبدالله انصارى و همچنين جمعى از تابعين مانند: سعيد ابن جبير، يحيى بن يعمر، ابو صالح ميزان بصرى، طاووس بن كيسان معروف به يمانى، محمد بن سائب كلبى، جابر بن يزيد جعفى، اسماعيل سدى كوفى، ابو حمزه ثمالى و نيز جمعى ديگر كه از علما و مفسران شيعه مى‏باشند، علوم خود را از پيامبر اكرم (ص) و ائمه عليهم السلام كسب نموده‏اند و طلايه داران علم تفسير هستند.

معروفترين مفسران اين طبقه عبارتنداز:

[.:MONTAZER:.]

1- ابن عباس

كه از شيعيان و شاگردان على (ع) است. در زمان رحلت پيامبر (ص) بيش از دوازده يا سيزده سال نداشت. [2] بيشتر علوم خود را نزد على (ع) آموخت. [3] و در جنگ صفين يكى از فرماندهان ايشان بود. [4]

ابن قتيبه در تاريخ خود، آخرين سخنان ابن عباس را به هنگام فوت نقل كرده
|199|

است. او مى‏گويد:

«ابن عباس گفت: خليل من رسول خدا (ص)، به من خبر داد كه دو هجرت مى‏كنم، هجرتى با او و هجرتى با على...» آنگاه گفت: «... خدايا مرا زنده بدار با زندگانى على (ع) و مرا بميران به مردن على (ع)» سپس چشم از جهان فرو بست. [5]

[.:MONTAZER:.]

2- ابى بن كعب

كه «سيد القراء» ناميده شده است. از نخستين مفسران قرآن است و از جمله آن دوازده تن از صحابيان است كه در جريان سقيفه معترض بودند. ابن شحنه، در تاريخ خود او را از جمله كسانى مى‏شمرد كه در روز سقيفه، به جهت پشتيبانى از على (ع) از بيعت با حاكم منتخب امتناع ورزيد، ائمه عليهم السلام، قرائتش را قرائت اهل بيت دانسته‏اند

[.:MONTAZER:.]

3- جابر بن عبدالله انصارى

كه تا زمان امام محمد باقر (ع)، زنده مانده و سلام پيامبر (ص) را به ايشان رساند عطيه، از مفسران بنام تابعين، از ملازمان جابر بن عبدالله انصارى بوده است. روايت سفر اين دو بزرگ جهت زيارت قبر امام حسين (ع) توسط خود عطيه نقل شده است. جابر در سن 94 سالگى ازدنيا رفته است

[.:MONTAZER:.]

4- عبدالله بن مسعود
|200|
كه بنا به گفته سيد مرتضى در كتاب الشافى امت اسلام در علم و ايمان بسيار او اتفاق نظر داشته، پيامبر اكرم (ص) نيز او را ستوده است و به حالت پسنديده از دنيا رفته است؛ ابن مسعود را نيز از معترضان به «سقيفه» شمرده‏اند. [8] ابن مسعود از سردمداران علم تفسير بوده، بنا به گفته سيوطى، پس از ابن عباس بيشترين تفسير از او نقل شده است. [9] مسروق نقل نموده كه عبدالله بن مسعود، سوره‏اى را مى‏خواند و سپس تمام روز را به تفسير آن مى‏پرداخت. [10] خود ابن مسعود مى‏گفت كه قرآن بر هفت حرف نازل شده است هر كدام از آنها ظاهر و باطنى دارد و علم اين ظاهر و باطن، همه نزد على بن ابى طالب (ع) است

[.:MONTAZER:.]

طبقه دوم

اين دسته از مفسران كه از تابعين هستند، تعدادى مورد اتفاق همه علماى اسلام و برخى تنها در نزد شيعه شهرت دارند. معروفترين مفسران اين طبقه عبارتنداز:

[.:MONTAZER:.]

1- سعيد بن جبير (م 95 ه . ق)

كه در باب تفسير اعلم تابعين است و به علت داشتن عقايد شيعى، به دست حجاج به شهادت رسيد. سيوطى در اتقاق از قتاده نقل مى‏كند كه او گفته است: چهار تن از تابعين در تفسير داناترين هستند و سعيد بن جبير از آن ميان اعلم به تفسير قرآن است. قتاده و ابن نديم، كتاب تفسير سعيد بن جبير را نقل كرده‏اند [12] ابن خلكان
|201|مى‏گويد از سعيد بن جبير خواستند كتابى درباره تفسير بنگارد ولى او نپذيرفت‏ [13] گروهى نيز معتقدند كه كتاب تفسيرى وى، نخستين تأليف در علم تفسير است. [14]

[.:MONTAZER:.]

2- يحيى بن يعمر

كه براى اولين بار قرآن را نقطه گذارى نمود. او از اعلام شيعه و از تابعين معروف مى‏باشد. ابن خلكان او را از علماى بزرگ تفسير و از مشايخ عبدالله بن اسحاق و از شيعيانى كه قائل به برترى اهل بيت عليهم السلام هستند، شمرده شده است. وى توسط حجاج به خراسان تبعيد شد. [15]

[.:MONTAZER:.]

3- طاووس بن كيسان يمانى

كه با پنجاه تن از صحابه مجالست داشته، ذهبى او را شيخ اهل يمن، ابن حيان او را از بزرگان تابعين و ابن عباس او را از اهل بهشت دانسته‏اند. ابن تيميه او را اعلم مردم به تفسير قرآن و ابن قتيبه، او را به شيعه بودن، توصيف نموده. [16] در ضمن ايشان از اصحاب امام سجاد (ع) نيز بمشار آمده است.