جهت مشاهده مطالب کارشناسان و کاربران در این موضوع کلیک کنید







موضوع: کنکاشی دوباره در روایات نزول قرآن بر هفت حرف(پژوهش)
-
۱۳۸۷/۰۵/۱۱, ۱۶:۵۵ #1
- تاریخ عضویت
اسفند ۱۳۸۵
- نوشته
- 5,435
- مورد تشکر
- 4,566 پست
- حضور
- نامشخص
- دریافت
- 0
- آپلود
- 0
- گالری
-
27
کنکاشی دوباره در روایات نزول قرآن بر هفت حرف(پژوهش)
چکیده
درباره نزول قرآن بر هفتحرف بحثهاى فراوانى در طول تاریخ اسلامىصورت گرفته است، نکته مهم آن است که گمان رفته، همه روایات مربوطدر مقام بیان یک موضوع است; از این رو در تبیین مفاد این روایاتاختلافات فراوانى پدید آمده است. در این مقاله ابتدا روایات مربوطبراساس مفادشان دسته بندى و آنگاه هر کدام از اقوال مهم مورد بررسى قرارگرفته و در پایان نتیجه گرفته شده است که آن روایات ناظر به موضوعاتمتعددى است. پارهاى از آنها دلالت دارد بر اینکه قرائات ناصحیح افرادى کهقادر به قرائت صحیح نیستند، در خور گذشت است.
کلید واژهها: نزول قرآن بر هفتحرف، اختلاف قرائات، بطون قرآن،تعدد مضامین قرآن .
دست به دست من بده
پا به پای من بیا
نگو امروز مال ما
بگو فردا رو میخوام
به لطف الهی فردا از آن ماست....
-
۱۳۸۷/۰۵/۱۱, ۱۶:۵۵ #2
- تاریخ عضویت
اسفند ۱۳۸۵
- نوشته
- 5,435
- مورد تشکر
- 4,566 پست
- حضور
- نامشخص
- دریافت
- 0
- آپلود
- 0
- گالری
-
27
1) مقدمه
قبل از ورود به بحث، یادآورى چند نکته، ضرورى به نظر مىرسد:
الف) این موضوع از دیر باز مورد تحقیق و گفتگوى صاحب نظران علوم قرآن قرارگرفتهاست و ارتباطى وثیق با بحث قرائات قرآن دارد; لذا اغلب مؤلفان در کتابهاىقرائات به بحث درباره نزول قرآن بر هفتحرف نیز پرداختهاند. نزول قرآن بر هفتحرف <معرکةالاراء»، بین صاحب نظران علوم قرآن است; تا آنجا که سیوطى گفته است:<در معناى حدیث نزول قرآن بر هفتحرف تا چهل قول نقل شده است» [1].
ب) روایات نزول قرآن بر هفتحرف از طریق فریقین نقل شده است. برخى از آنهادر صحیح بخارى و مسلم آمده; ولى در هیچ کدام از کتابهاى اربعه شیعه نیامده است;فقط در بصائرالدرجات و خصال و بعدها در بحارالانوار مشاهده مىشود. طبرسى(ره)گفته است: <شایع در اخبار آنان[شیعه] این است که قرآن بر یک حرف نازل شده است وآنچه که عامه از پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم نقل کردهاند، این است که قرآن بر هفتحرف نازل شدهاست...»[3]. همو افزوده است: <معروف و شایع در مذهب و اخبار اصحاب ما [شیعه]این است که قرآن بر یک حرف نازل شده است و مخالفین ما از پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم روایتکردهاند که قرآن بر هفتحرف نازل شده است [4] و فیض کاشانى گفته است: [اینمضمون ] <از طریق عامه شهرت یافته که پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم فرموده است: قرآن بر هفتحرفنازل شده است»[5]. همچنین آیتالله خویى (ره) گفته است: <در روایات اهل سنتآمده است که قرآن بر هفتحرف نازل شده است»[6].
ج) به نظر مىرسد اختلاف نظر فراوان در مورد روایات نزول قرآن بر هفتحرفناشى از چند امراست: اول آنکه ظاهر روایات مذکور با یکدیگر مغایرت بسیار دارد، بهطورى که قابل جمع نیستند; دوم آنکه همان طور که ابن عربى گفته است، هیچ نص واثرى وجود ندارد که معناى احرف سبعه را روشن سازد[7]; سوم آنکه گمان رفته استکه همه روایات احرف سبعه ناظر به یک معنى و موضوع است; از این رو در راهیابى بهمفادى که بتوان آن را مدلول همه روایات احرف سبعه دانست، بسیار دچار مشکل وتشتت آراء شدهاند تا آنجا که برخى قایل به اجمال روایات مربوطه گشته و معناىصحیحى براى آنها متصور ندیدهاند [8].
دست به دست من بده
پا به پای من بیا
نگو امروز مال ما
بگو فردا رو میخوام
به لطف الهی فردا از آن ماست....
-
۱۳۸۷/۰۵/۱۱, ۱۶:۵۶ #3
- تاریخ عضویت
اسفند ۱۳۸۵
- نوشته
- 5,435
- مورد تشکر
- 4,566 پست
- حضور
- نامشخص
- دریافت
- 0
- آپلود
- 0
- گالری
-
27
2) روایات احرف سبعه در کتابهاى روایى اهل سنت
گرچه برخى از این روایات در صحیح بخارى و مسلم آمده است، ولى از آن جا کهتمامى آنها را طبرى در تفسیر خود نقل کرده[9] و در کتاب علوم القرآن عندالمفسرین باشمارهگذارى آمده است [10] و دستهبندى این روایات بر اساس مفادشان در نتیجهگیرىو سهولت مراجعه مؤثر است، براساس این دو منبع به نقل و دستهبندى آنها مىپردازیم:
الف) روایاتى که مفاد آنها بر نزول قرآن بر هفتحرف دلالت دارد; اما مراد از هفتحرف را بیان نکرده است; مانند: <قال رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم: انزل القرآن على سبعةاحرف»; (1) (رسولخداصلى الله علیه وآله وسلم فرمود: قرآن بر هفتحرف نازل شده است).
ب) روایاتى که ضمن بیان نزول قرآن بر هفتحرف به این معنا اشاره دارد که قارىقرآن مجاز است، کلمات مترادف را جایگزین کلمات قرآنى کند; مانند: <قال رسولاللهصلى الله علیه وآله وسلم: انزل القرآن على سبعة احرف: علیم حکیم، غفور رحیم»; (رسولخداصلى الله علیه وآله وسلمفرمود: قرآن بر هفتحرف نازل شده است; [مثل] علیم حکیم و غفور رحیم ... و یا:<...مالم یختم آیة عذاب برحمة او آیة رحمة بعذاب کقولک هلم و تعال»; (2) (مادامى که آیهعذاب به رحمتیا آیه رحمتبه عذاب ختم نشود; مانند هلم و تعال).
دست به دست من بده
پا به پای من بیا
نگو امروز مال ما
بگو فردا رو میخوام
به لطف الهی فردا از آن ماست....
-
۱۳۸۷/۰۵/۱۱, ۱۶:۵۶ #4
- تاریخ عضویت
اسفند ۱۳۸۵
- نوشته
- 5,435
- مورد تشکر
- 4,566 پست
- حضور
- نامشخص
- دریافت
- 0
- آپلود
- 0
- گالری
-
27
ج) روایاتى که از آنها استفاده مىشود، مراد از سبعة احرف، ظاهر و باطن قرآناست; مانند: <قال رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم: <انزل القرآن على سبعة احرف، لکل منها ظهر و بطنو لکل حرف حد و مطلع»; (3) (رسول خداصلى الله علیه وآله وسلم فرمود: قرآن بر هفتحرف نازل شدهاست: هر یک ظاهر و باطنى و هر کدام حد و مطلعى دارد).
د) روایاتى که دلالتبر وجود اختلاف برخى از اصحاب پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم در قرائت قرآندارد; بدون آنکه موارد اختلاف را ذکر کند; (4) مانند: اختلاف عمربن خطاب و هشام بنحکیم در قرائتسوره فرقان که پیامبرصلى الله علیه وآله وسلم قرائت هر دو را صحیح دانست و دربارهقرائت هر دو فرمود: <کذلک انزلت. ان هذا القرآن انزل على سبعة احرف»[11]; (این چنیننازل شده است. این قرآن بر هفتحرف نازل شده است).
ه) روایاتى که دلالت دارد بر اینکه مراد از احرف سبعه، اختلاف در قرائت و الفاظقرآن است; نه مفاهیم آن (5) ; مانند این روایت: <... عن ام ایوب، انها سمعت النبىصلى الله علیه وآله وسلمیقول : نزل القرآن على سبعة احرف ، فما قرات اصبت»; (از ام ایوب آوردهاند که ازپیامبرصلى الله علیه وآله وسلم شنید، مىفرمود: قرآن بر هفتحرف نازل شده است; به هر کدام قرائتکنى، درست است).
دست به دست من بده
پا به پای من بیا
نگو امروز مال ما
بگو فردا رو میخوام
به لطف الهی فردا از آن ماست....
-
۱۳۸۷/۰۵/۱۱, ۱۶:۵۷ #5
- تاریخ عضویت
اسفند ۱۳۸۵
- نوشته
- 5,435
- مورد تشکر
- 4,566 پست
- حضور
- نامشخص
- دریافت
- 0
- آپلود
- 0
- گالری
-
27
و) روایاتى که مراد از احرف سبعه را تنوع مفاهیم و پیامهاى قرآنى مىداند و نهاختلاف قراءات و نه اختلاف در الفاظ; (6) مانند: <عن النبى صلى الله علیه وآله وسلم: نزل القرآن على سبعةابواب و على سبعة احرف : زاجر و آمر و حلال و حرام و محکم و متشابه و امثال»; (ازپیامبر روایتشده است که قرآن بر هفتباب و بر هفتحرف نازل شد: نهى کننده،امرکننده، حلال، حرام، محکم، متشابه و امثال).
دست به دست من بده
پا به پای من بیا
نگو امروز مال ما
بگو فردا رو میخوام
به لطف الهی فردا از آن ماست....
-
۱۳۸۷/۰۵/۱۱, ۱۶:۵۷ #6
- تاریخ عضویت
اسفند ۱۳۸۵
- نوشته
- 5,435
- مورد تشکر
- 4,566 پست
- حضور
- نامشخص
- دریافت
- 0
- آپلود
- 0
- گالری
-
27
3) روایات احرف سبعه در برخى از کتابهاى روایى شیعه
روایاتى که در این زمینه دربرخى از کتب روایى شیعه آمده، به قرار ذیل است:
الف) <... عن حمادبن عثمان قال: قلت لابى عبدالله علیه السلام: ان الاحادیث تختلف عنکم.قال: فقال: ان القرآن نزل على سبعة احرف و ادنى ما للامام ان یفتى على سبعة وجوه»[12];(حمادبن عثمان گوید: به امام صادقعلیه السلام عرض کردم: [چرا] احادیث از شما گوناگون نقلمىشود؟ فرمود: قرآن بر هفتحرف نازل شده است و کمترین حقى که براى امام است، این است که بر هفت وجه فتوا دهد).
دست به دست من بده
پا به پای من بیا
نگو امروز مال ما
بگو فردا رو میخوام
به لطف الهی فردا از آن ماست....
-
۱۳۸۷/۰۵/۱۱, ۱۶:۵۷ #7
- تاریخ عضویت
اسفند ۱۳۸۵
- نوشته
- 5,435
- مورد تشکر
- 4,566 پست
- حضور
- نامشخص
- دریافت
- 0
- آپلود
- 0
- گالری
-
27
ب) <عن عیسى بن عبدالله الهاشمى عن ابیه عن آبائه علیهم السلام قال: قال رسول اللهصلى الله علیه وآله وسلم:اتانىآت من الله فقال: ان الله عز و جل یامرک ان تقرا القرآن على حرف واحد فقلت: یارب وسع على امتى فقال: ان الله عز و جل یامرک ان تقرا القرآن على سبعة احرف»[13];(عیسى بنعبدالله هاشمى از پدرش و او از پدرانش آورده است که رسول خداصلى الله علیه وآله وسلمفرمود: فرستادهاى از جانب خدا به نزدم آمد و گفت: خداى عزوجل تو را فرمان مىدهدکه قرآن را بر یک حرف قرائت کنى. گفتم: پروردگارا بر امتم گشایش ده! گفت: خداىعزوجل تو را فرمان مىدهد که قرآن را بر هفتحرف قرائت کنى).
ج) <عن على علیه السلام قال: <ان الله تبارک و تعالى انزل القرآن على سبعة اقسام. کل منهاشاف کاف و هى امر و زجر و ترغیب و ترهیب و جدل و مثل و قصص»[14]; (از علىعلیه السلامنقل شده است که فرمود: خداى تبارک و تعالى قرآن را بر هفت قسم نازل کرد. هر یک ازآنها شفابخش و کفایتکننده است و آنها عبارتند از: امر، نهى، امیدوار ساختن، بیم دادن، جدل، مثل و قصهها).
د) <عن ابى جعفر علیه السلام قال: <تفسیر القرآن على سبعة احرف. منه کان و منه مالم یکنبعد، ذلک تعرفه الائمه»[15] ; (از امام باقرعلیه السلام روایتشده است که فرمود: تفسیر قرآن برهفتحرف است. برخى از آنها بوجود آمده و برخى دیگر هنوز بوجود نیامده است. آنرا امامان مىدانند).
دست به دست من بده
پا به پای من بیا
نگو امروز مال ما
بگو فردا رو میخوام
به لطف الهی فردا از آن ماست....
-
۱۳۸۷/۰۵/۱۱, ۱۶:۵۸ #8
- تاریخ عضویت
اسفند ۱۳۸۵
- نوشته
- 5,435
- مورد تشکر
- 4,566 پست
- حضور
- نامشخص
- دریافت
- 0
- آپلود
- 0
- گالری
-
27
ه) نیز از ابن عباس نقل شده است: <جل ما تعلمت من التفسیر من على بن ابىطالب وابن مسعود. ان القرآن انزل على سبعة احرف. ما منها الاوله ظهر و بطن و ان على بنابىطالب علیه السلام علم الظاهر و الباطن»[16]; (بیشتر تفسیر را از علىبنابىطالب و ابنمسعودآموختم. قرآن بر هفتحرف نازل شده است. هیچیک از آنها نیست مگر آنکه ظاهر وباطنى دارد و علىبن ابى طالب ظاهر و باطن را دانست).
از این روایات دو مطلب استفاده مىشود: یکى آنکه مفاهیم و پیامهاى قرآنى متعدداست و دیگر آنکه قرآن داراى ظاهر و باطن است.
دست به دست من بده
پا به پای من بیا
نگو امروز مال ما
بگو فردا رو میخوام
به لطف الهی فردا از آن ماست....
-
۱۳۸۷/۰۵/۱۱, ۱۶:۵۸ #9
- تاریخ عضویت
اسفند ۱۳۸۵
- نوشته
- 5,435
- مورد تشکر
- 4,566 پست
- حضور
- نامشخص
- دریافت
- 0
- آپلود
- 0
- گالری
-
27
این مضامین در بسیارى از روایات اهل سنت نیز آمده است، با مقایسه بین روایاتفریقین درباره <احرف سبعه» روشن مىشود که:
اولا، روایات شیعه در این مورد از تلائم و هماهنگى بیشترى برخوردار است،برخلاف روایات اهل سنت که این ویژگى را ندارد;
ثانیا، تعداد این روایات در کتابهاى روایى شیعه به مراتب کمتر از تعداد آنها در منابعروایى اهل سنت است;
ثالثا، این روایات در صحیح مسلم و بخارى نقل شده و حال آن که در هیچ یک از کتباربعه شیعه نقل نشده است.
دست به دست من بده
پا به پای من بیا
نگو امروز مال ما
بگو فردا رو میخوام
به لطف الهی فردا از آن ماست....
-
۱۳۸۷/۰۵/۱۱, ۱۶:۵۸ #10
- تاریخ عضویت
اسفند ۱۳۸۵
- نوشته
- 5,435
- مورد تشکر
- 4,566 پست
- حضور
- نامشخص
- دریافت
- 0
- آپلود
- 0
- گالری
-
27
4) نقل و نقد اقوال درباره سبعة احرف
گرچه برخى از علماى اهل سنت مانند ابو عبیده به تواتر روایات سبعة احرف قایلشدهاند[17]، لیکن در مورد معناى آن بسیار دچار تشتت آراء گردیدهاند و همین کثرت وتعارض نظریات، کار را براى محقق دشوار و مشکل مىکند. البته بطلان برخى از آراءواضح و روشن است و نیازى به مطرح کردن آنها نیست; از این رو در اینجا تنها به نقل ونقد اهم اقوال اکتفا مىشود.
الف) برخى گفتهاند: مراد این احادیث را نمىفهمیم و معناى صحیحى براى آنهانمىتوان یافت. ابوجعفر محمدبن سعدان نحوى گفته است: <فهم این احادیث دشواراست. معنایش معلوم نیست; زیرا حرف به معانى فراوانى به کار مىرود»[18].
شایان ذکر است که <حرف» به معانى حروف هجا، کلمه، معنى و جهت آمدهاست[19]. آیت الله خویى (ره) بر این نظر است که نزول قرآن برهفتحرف به معناىدرستى بازگشت ندارد; از این رو روایات دال بر آن را باید دور افکند[20].
دست به دست من بده
پا به پای من بیا
نگو امروز مال ما
بگو فردا رو میخوام
به لطف الهی فردا از آن ماست....
اطلاعات موضوع
کاربرانی که در حال مشاهده این موضوع هستند
در حال حاضر 1 کاربر در حال مشاهده این موضوع است. (0 کاربران و 1 مهمان ها)
اشتراک گذاری