&/&

مقدمه: (( ( اَفَلَا يَتَدَّبَرُونَ القُرْآنَ)) )( سوره نساء آيه ۸۲ ) چرا در مورد قرآن تدبر و تفكر نمي كنيد !؟مشخص ترين و بارز ترين تفاوت انسان با ساير موجودات در اين برتري هاست كه او را متمايز كرده است:
1- تكلم2- تفكر3- خَلاقيت و ابداعات و اختراعات
حال انسان با اين همه قدرت و توانائي فكر و خَلاقيت مي تواند به حال خود رها شود؟!
وبرنامه اي براي ادامه‌ حيات و زندگي نداشته باشد؟ با كمي تامل و تفكر در مي يابيم كه خداوند منان انسان را به حال خويش رها نكرده و براي بهبودي زندگي و مترقي شدن او پيامبراني را فرستاده است. هر پيامبري براي اثبات ادعاي خود مجهز به معجزه اي بوده است و آخرين آنها حضرت محمد(ص)كه پيامبر عظيم الشان اسلام بوده، خداوند او را ( رحمة للعالمين ) ناميده و او را مجهز به معجزه ‌ابدي به نام« قرآن مجيد» نموده است. اين كتاب در حقيقت براي كليه انسانهاي موجود در جهان خلقت كافي بوده و مي تواند سعادت و سلامت آنان را تضمين كرده و به سر چشمه‌ خِرد و نيكي برساند.(البته به شرط عمل كردن به دستورات آن) يكي از شگفتيهاي اين كتاب جامع بودن آن و بيان كلية‌ نيازمنديهاي هر انساني است كه در آيات «۲۷ و ۱۰۹ سورة‌ مباركة لقمان و كهف» بيان شده است . مي توان با درك و فهم اين كتاب الهي در تمام ابعاد زندگي برنامه ريزي دقيق و منظمي داشت و موفقيتهاي جالبي را بدست آورد و حرف اول را در جهان اعلام نمود.! ارزش و مقام هر انساني به طرز تفكر و انديشه وعمل به آموخته ها ي اوست. پس بيايم دراين ماه مبارك رمضان باعنايت وتوفيق الهي همانطور كه ختم قرائت يك جزءقرآن رادر برنامه عبادي خود داريم با بينش تازه اي دراين آيات الهي گامي براي رشد وتكامل انساني خود نيز برداريم. «با ياري امام زمان (ع) انشاءالله»
درس اوّل: سوره الفاتحه & سوره حمد افتخار بزرگ پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلم)

vشناسنامه سوره حمدv



شماره صفحه: 1





شماره سوره: 1





ترتیب نزول: 5






محل نزول: مکه





سال نزول: قبل از هجرت






جزء: 1





تعداد آیات: 7






تعداد کلمات: 29





تعداد حروف: 143






تعداد لفظ الله: 2





معانی سوره: شکر و سپاس






نامهای دیگر سوره: شکر- فاتحه – سبع المثانی- ام الکتاب – ام القرآن – کنز اساس – شفاء – دعا – نور- واقیه – راقیه - رقیه






ویژگی سوره: سرآغاز و افتتاحیه، خواندن این سوره در نمازهای یومیه واجب است، بیشتر این القاب را در قرآن دارد و این سوره دوبار نازل شده است.






موضوعات کلی سوره: از سه بخش تشکیل شده: خداشناسی، تبیین مساله هدایت و صراط مستقیم، اوصاف و نشانه های بندگان صالح خدا.





فضيلت قرائت سوره حمد:هر چيزى اساس و شالوده اى دارد... و اساس وزير بناى قرآن ، سوره حمد است
پيامبر اکرم (ص) فرمودند: هر مسلمانی سوره فاتحه را بخواند، ثواب خواندن دو سوم قرآن و ثواب کسی که بر تمامی مومنان تصدق بدهد، به او عطا می کنند. تلاوت آن به انسان ، روح و ايمان مى بخشد، او را به خدا نزديك مى كند، صفاى دل و روحانيت مى آفريند،اراده انسان را نيرومندوتلاش اورا درراه خدا وخلق افزون مى سازدوميان اووگناه وانحراف فاصله مى افكند.
vمفهوم كلي& نامv«فاتحه=آغازگر وگشاينده، »وفاتحه از ريشه فتح ،به معني گشاينده وآغاز كننده است وبه همين دليل آن رافاتحه الكتاب نيز مي نامند. خداوند فرموده است :،((و لقد آتيناك سبعا من المثانى و القرآن العظيم )): ((ما به تو سوره حمد كه هفت آيه است و دو بار نازل شده داديم همچنين قرآن بزرگ بخشيديم )) (سوره حجر آيه 87).قرآن با تمام عظمتش در اينجا در برابر سوره حمد قرار گرفته است ، نزول دوباره آن نيز به خاطر اهميت فوق العاده آن است.سبع المثاني=هفتي كه دوبار تكرار مي شود( سبع= هفت والمثاني = دوبار) اين سوره داراى هفت آيه کوتاه است ,يكي ديگر از ويژ گي سوره حمد تلاوت اين سوره درنمازهاى يوميه است.
شان نزول وترتيب نزولv. در آغـاز بعثت که حضرت جبرئيل(ع) بر پيامبر فرود آمد و آداب وضو و نماز را برابرمرسوم شريعت اسلام به او آمـوخـت , ايـن سوره نازل گشته است.vايـن سـوره مـکـى اسـت وازجهت ترتيب نزول که برپايه آيات آغازين سوره ها تعيين مى شودپنجمين سوره است
1- در حديثى از امير مؤ منان على (ع ) از پيامبر (ص ) نقل شده است كه فرمود: ((خداوند بزرگ به خاطر دادن سوره حمد بالخصوص بر من منت نهاده و آنرا در برابر قرآن عظيم قرار داده ، و سوره حمد باارزشترين ذخائر گنجهاى عرش خدا است .
3- بِسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِvبدين معني است كه پروردگارا ،من حمد را با نام تو آغاز مي كنم تا اين سپاس وستايش واظهار بندگي من نشان تو را داشته باشد وخالص براي تو باشد .و اين اولين آيه سوره حمد ، و هم آغاز قرآن مي باشد.
4- آهنگ اين سورهvاين سوره اساسا با سوره هاى ديگر قرآن از نظر لحن و آهنگ فرق روشنى دارد به خاطر اينكه سوره هاى ديگر همه به عنوان سخن خدا است ، اما اين سوره از زبان بندگان است ، و به تعبير ديگر در اين سوره خداوند طرز مناجات و سخن گفتن با او را به بندگانش آموخته است
5-اين سوره در سه بخش تنظيم شده است و به تعبير ديگر اين سوره مراحل سه گانه ايمان را در بر دارد: 1 . تمجيد و ثناى الهى :با آيه الحمدللّه رب العالمين)) درسى است از بازگشت همه نعمتها و تربيت همه موجودات به الله ، و توجه به اين حقيقت كه همه اين مواهب از ذات پاكش سرچشمه مى گيرد .و الرحمن الرحيم،اين نكته را بازگو مى كند كه اساس خلقت و تربيت و حاكميت او بر پايه رحمت و رحمانيت است ، و محور اصلى نظام تربيتى جهان را همين اصل تشكيل مى دهد.2-آيه- مالک يوم الدين توجهى است به معاد، و سراى پاداش اعمال ، و حاكميت خداوند بر آن دادگاه عظيم. 3 -و اظهار کمال انقطاع : اياک نعبد واياک نستعين توحيد در عبادت و توحيد در نقطه اتكاء انسانها را بيان مى كند.. 3 -و. عرض نياز: اهدنا الصراط المستقيم .))، بيانگر نياز و عشق بندگان به مساءله هدايت و نيز توجهى است به اين حقيقت كه هدايتها همه از سوى او استسرانجام آخرين آيه اين سوره ، ترسيم واضح و روشنى است از صراط مستقيم راه كسانى است كه مشمول نعمتهاى او شده اند، و از راه مغضوبين و گمراهان جدا است .و از يك نظر اين سوره به دو بخش تقسيم مى شود بخشى از حمد و ثناى خدا سخن مى گويد و بخشى از نيازهاى بنده ،. در واقـع ايـن سـوره نـوعى تربيت عملى است که بندگان شايسته در پيشگاه قدس الهى , چگونه درخـواسـت خـود را عـرضه کنند. در آغاز, تمجيد وثناگويى شايسته مقام عظمت پروردگار, و سپس اظهار عبوديت و فقر محض در پيشگاه معبود و غنى على الاطلاق , وسرانجام نياز به درگاه او کـه تـنـهادرخواست عنايت خاص حضرت حق است . در اين سوره ادب عبوديت رامى آموزد که چگونه بنده درپيشگاه عظمت الهى عرض بندگى کرده درخواست خود را اظهار بدارد
3-وشفاي هر دردي« حمد شفا » vدر حديثى از پيامبر اكرم (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) به جابر كه فرمود ((آيا برترين سوره اى را كه خدا در كتابش نازل كرده به تو تعليم كنم ، جابر عرض كرد آرى پدر و مادرم به فدايت باد، به من تعليم كن ، پيامبر (ص ) سوره حمد كه ام الكتاب است به او آموخت سپس اضافه فرمود اين سوره شفاى هر دردى است مگر مرگ )).و نيز از پيامبر (ص) نقل شده كه فرمود: ((قسم به كسى كه جان من به دست او است خداوند نه در تورات و نه در انجيل و نه در زبور، و نه حتى در قرآن ، مثل اين سوره را نازل نكرده است ، و اين ام الكتاب است )).تفسير نمونه ، جلد1، صفحه 4