کلامی از علامه مجلسی و سوال.

[فریده بنده مخلص خدا]

علامه مجلسی می گوید : این گونه نیست که عالمی به نام اخرت با دو سنخ متفاوت در کار باشد.

بلکه همین دنیاست که اخرت می شود. اخرت همین دنیاست که به قدرت الهی متحول شده است.
و تفاوت ماهوی میان انها بر قرار است.

لطفا" به صورت کامل این موضوع را تو ضیح دهید. و ثابت کنید که بر چه اساسی درست است. ؟

[معین]

با نام و یاد دوست

کارشناس بحث: استاد مسلم

[مسلم]

علامه مجلسی می گوید : این گونه نیست که عالمی به نام اخرت با دو سنخ متفاوت در کار باشد.

بلکه همین دنیاست که اخرت می شود. اخرت همین دنیاست که به قدرت الهی متحول شده است.
و تفاوت ماهوی میان انها بر قرار است.

لطفا" به صورت کامل این موضوع را تو ضیح دهید. و ثابت کنید که بر چه اساسی درست است. ؟

با سلام و احترام و تشکر از سوال شما
برای ابراز نظر دقیق در مورد سخن علامه مجلسی(ره) باید متن دقیق ایشان را دیده و قبل و بعد آن را مد نظر گرفت، اما به طور کلی در مورد جمله ای ذکر نموده اید باید عرض کنم:

میان دنیا و آخرت رابطه منقطع و جدای از هم نیست، این طور نیست که انسان ها در یک دنیای جدا و مستقل زندگی کنند و سپس به دنیای دیگر منتقل شده و دادگاهی تشکیل داده شود و سپس متناسب با جرمشان آتشی تهیه شود، یا متناسب با عمل آنها باغ و بوستانی برایشان تهیه شود و وارد آن شوند، به گونه ای که دنیا و آخرت هیچ ربطی به یکدیگر نداشته و کاملا جدای از هم باشند و همچنین ثواب ها و مجازات ها قراردادی باشند مثل جزاهای دنیوی که هشتاد ضربه تازیانه در مقابل مثلا نوشیدن شراب قرارداد شده است که کاملا به هم بی ربط هستند؛ بلکه دنیا و آخرت دو عالمی هستند که در بطن یکدیگر و دو روی یک سکه هستند، یعنی بهشت و جهنم تجسم عمل انسان است، باطن عمل انسان هستند، به عبارت دیگر برای هر عمل انسان دو صورت است، صورت ظاهری آن که در دنیا مشاهده میکنیم، و صوت باطنی آن که در قیامت ظهور و بروز خواهد یافت(الالهیات، آیت الله سبحانی، ج4، ص262) قرآن کریم در آیات مختلفی به این امر اشاره نموده، وبیان میکند که جزا و پاداش عین عمل انسان هستند که با آن روبرو خواهد شد:
«يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ» (آل عمران-30)
روزى كه هر كس آنچه را از كار نيك انجام داده و آنچه را از كار زشت مرتكب شده حاضر شده مى‏يابد.
یا می‌فرماید:
«فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ * وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَه‏»(زلزله-7و8)
پس هركس هم‏وزن ذره‏اى نيكى كند، آن نيكى را ببيند * و هركس هم‏وزن ذره‏اى بدى كند، آن بدى را ببيند.

و نیز می‌فرماید: کسانی که به خاطر منافع مادی، حق را کتمان می‌کنند در حقیقت دارند آتش می‌خورند:
«إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَ يَشْترَونَ بِهِ ثمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئكَ مَا يَأْكلُُونَ فىِ بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّار» (بقره-174)
دقت کنید قرآن نمی فرماید به خاطر خوردن این اموال حرام، به آنها آتش خورانده می شود، بلکه می فرماید: دارند آتش می خورند.

یا در مورد خوردن مال یتیم نیز با تعبیر مشابه می فرماید:
إِنَّ الَّذينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى‏ ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ في‏ بُطُونِهِمْ ناراً»(نساء-10)
كسانى كه اموال يتيمان را به ظلم و ستم مى‏خورند، تنها آتش مى‏خورند.

پس تمام دنیا و کائنات یک ظاهری دارند و یک باطنی، ظاهر آن را همه می بینیم اما باطن آن بر ما پوشیده است و کسانی می توانند باطن آن را مشاهده کنند که حجاب های ظلمانی را کنار گذاشته باشند، همان‌طور که قرآن کریم می‌فرماید:
«وَ كَذلِكَ نُري إِبْراهيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنين‏»(انعام-75)
و اين چنين، ملكوت آسمانها و زمين را به ابراهيم نشان داديم (تا به آن) اهل يقين گردد.

اما در قیامت حجاب ها کنار رفته و این ملکوت برای همگان مشهود خواهد شد، حقیقت همه اشیاء، و باطن همه انسان ها آشکار خواهد شد، لذا در آن روز مجرمین از صورت هایشان شناخته می‌شوند:
«يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسيماهم»(الرحمن-41)
چرا که نمی توانند باطن خویش را در پس ظاهرشان مخفی نمایند.

[مسلم]

پرسش:
علامه مجلسی می گوید: «این گونه نیست که عالمی به نام آخرت با دو سنخ متفاوت در کار باشد، بلکه همین دنیاست که آخرت می شود. آخرت همین دنیاست که به قدرت الهی متحول شده است، و تفاوت ماهوی میان آنها برقرار است»؛ آیا این جمله صحیح است؟ به چه دلیل؟

پاسخ:
برای ابراز نظر دقیق در مورد سخن علامه مجلسی (رحمه الله علیه) باید متن دقیق ایشان را دیده و قبل و بعد آن را مد نظر گرفت، اما به طور کلی در مورد جمله ای ذکر نموده اید می توان گفت:
میان دنیا و آخرت رابطه منقطع و جدای از هم نیست، این طور نیست که انسان ها در یک دنیای جدا و مستقل زندگی کنند و سپس به دنیای دیگر منتقل شده و دادگاهی تشکیل داده شود و سپس متناسب با جرمشان آتشی تهیه شود، یا متناسب با عمل آنها باغ و بوستانی برایشان تهیه شود و وارد آن شوند، به گونه ای که دنیا و آخرت هیچ ربطی به یکدیگر نداشته و کاملا جدای از هم باشند و همچنین ثواب ها و مجازات ها قراردادی باشند مثل جزاهای دنیوی که هشتاد ضربه تازیانه در مقابل مثلا نوشیدن شراب قرارداد شده است که کاملا به هم بی ربط هستند؛ بلکه دنیا و آخرت دو عالمی هستند که در بطن یکدیگر و دو روی یک سکه هستند.

بهشت و جهنم تجسم عمل انسان است، باطن عمل انسان است، به عبارت دیگر برای هر عمل انسان دو صورت است، صورت ظاهری آن که در دنیا مشاهده می کنیم، و صوت باطنی آن که در قیامت ظهور و بروز خواهد یافت.(1) پس اعمال انسان است که این بهشت و جهنم را می سازد، لذا پیامبر (صلی الله علیه و آله) در همان معراج می فرماید: داخل بهشت شدم و ملائکه ای را دیدم که گاهی خشتی بنا می سازند و گاهی دست از کار می کشند، از آنها علت را پرسیدم، گفتند هر گاه از دنیا توسط مومنین مصالح بیاید می سازیم، و هرگاه نیاید باز می ایستیم.(2)

قرآن کریم در آیات مختلفی به این امر اشاره نموده، و بیان می کند که جزا و پاداش عین عمل انسان هستند که با آن روبرو خواهد شد: «يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ»؛ روزى كه هر كس آنچه را از كار نيك انجام داده و آنچه را از كار زشت مرتكب شده حاضر شده مى‏ يابد.(3)

یا می‌فرماید: «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ * وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَه‏»؛ پس هركس هم‏ وزن ذره‏ اى نيكى كند، آن نيكى را ببيند * و هركس هم‏ وزن ذره ‏اى بدى كند، آن بدى را ببيند.(4)

و نیز می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَ يَشْترَونَ بِهِ ثمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئكَ مَا يَأْكلُُونَ فىِ بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّار»؛ کسانی که به خاطر منافع مادی، حق را کتمان می‌کنند در حقیقت دارند آتش می‌خورند.(5)
دقت کنید قرآن نمی فرماید به خاطر خوردن این اموال حرام، به آنها آتش خورانده می شود، بلکه می فرماید: دارند آتش می خورند.
یا در مورد خوردن مال یتیم نیز با تعبیر مشابه می فرماید: «إِنَّ الَّذينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى‏ ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ في‏ بُطُونِهِمْ ناراً»؛ كسانى كه اموال يتيمان را به ظلم و ستم مى‏ خورند، تنها آتش مى ‏خورند.(6)

پس تمام دنیا و کائنات یک ظاهری دارند و یک باطنی، ظاهر آن را همه می بینیم اما باطن آن بر ما پوشیده است و کسانی می توانند باطن آن را مشاهده کنند که حجاب های ظلمانی را کنار گذاشته باشند، همان‌طور که قرآن کریم می‌فرماید: «وَ كَذلِكَ نُري إِبْراهيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنين‏»؛ و اين چنين، ملكوت آسمان ها و زمين را به ابراهيم نشان داديم (تا به آن) اهل يقين گردد.(7)

اما در قیامت حجاب ها کنار رفته و این ملکوت برای همگان مشهود خواهد شد، حقیقت همه اشیاء، و باطن همه انسان ها آشکار خواهد شد، لذا در آن روز مجرمین از صورت هایشان شناخته می‌شوند: «يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسيماهم»(8)؛ چرا که نمی توانند باطن خویش را در پس ظاهرشان مخفی نمایند.

_________________
(1) الالهیات، آیت الله سبحانی، المركز العالمي للدراسات الإسلامية، چاپ سوم، 1412ق، قم، ج4، ص262.
(2) بحارالانوار، علامه مجلسی، دار إحياء التراث العربي‏، چاپ دوم، 1403ق، بیروت، ج8، ص123.
(3) آل عمران/ 30.
(4) زلزله/ 7و8.
(5) بقره/ 174.
(6) نساء/ 10.
(7) انعام/ 75.
(8) الرحمن/ 41.