منافع حج

[اخلاقي]

سوره حج - آیات ۲۷ و ۲۸

بسم الله الرحمن الرحیم

وَ اَذِّن فِی النّاسِ بِالحَجِّ یأتوکَ رِجالاً وَ عَلی کُلِّ ضامِرٍ یأتینَ مِن کُلِّ فَجٍّ عَمیقٍ (27) لِیشهَدوا مَنافِعَ لَهُم وَ یذکُرُوا اسمَ اللهِ فی اَیامٍ مَعلوماتٍ عَلی ما رَزَقَهُم مِن بَهیمَةِ الانعامِ فَکُلوا مِنها وَ اَطعِمُوا البائِسَ الفَقیرَ (28)

«حج، يك فرصت بسيار خوب است كه انسان بتواند از دنيا و زخارف دنيا و وابستگي‌ها و طبقه‌بندي‌ها و خط‌كشي‌ها و همه آن چيزهايي كه او را از معنا دور مي‌كند و به ماديت و خودپرستي نزديك مي‌كند، جدا شود، دور بشود، و به خدا نزديك شود. اين، يك فرصت است. نه اينكه همه، اين كار را مي‌كنند. نه اينكه همه، اين توفيق را براي خودشان فراهم مي‌كنند يا از آن استفاده مي‌كنند. ولي بايد سعي بكنيم. اين، اصل قضيه است كه «وَ يَذکرُوا اسمَ اللهِ في اَيّامٍ مَعلوماتٍ» اسم و ياد خدا را همواره بايد در نظر داشته باشيم. از شروع حركت از وطن تا رسيدن به خانه خدا، تا شروع مناسك، تا اثناي آن روزهاي حساس.»
«حج، يك مركز اجتماع است. خداي متعال مي‌توانست براي زيارت خانه خودش، دوره سال را بگذارد. اگر فقط رفتن و دور خانه طواف كردن و حال و توجه پيدا كردن بود، چه لزومي داشت كه همه مردم دنيا موظف باشند در يك روز، در يك مقطع زماني، در روزهاي مشخصي، آنجا را زيارت كنند؟ مي‌گفتند كه «وَ اَذِّن فِي النّاسِ بِالحَجِّ» كه در دوره سال بيايند. هركس هر وقت مي‌تواند، بيايد، حج كند، اين را نگفتند. حج را «اَيامٍ مَعلوماتٍ» قرار دادند، زمان مشخص قرار دادند. در داخل حج، اجتماعات يك روزه، يك شبه، دو ـ سه روزه قرار دادند، خواستند همه، همزمان در آنجا جمع شوند. اين، براي چيست؟ براي اين است كه «لِيَشهَدوا مَنافِعَ لَهُم» پس، اين منافعي كه مسلمان‌ها در دوران حج بايد شاهد باشند و آن را ببينند، منافعي است كه با حيثيت تجمع مردم و اين حالت اجتماع ارتباط پيدا مي‌كند. اگر اجتماعي تشكيل شود كه در آن ارتباطي نباشد، هزارها تن بيايند بي‌ارتباط با هم، بي‌تماس باهم و بدون خبرگيري از هم، بدون كمك معنوي به هم، بدون هم‌فكري، مقصود حاصل نشده است. چه معني دارد كه عده‌اي را يك جا جمع كنند، درحالي كه از آن جمع شدن، هيچ فايده‌اي براي آنها متصور نيست؟ چرا نگفتند دوره سال را بياييد؟ لابد مي‌خواسته‌اند كه مسلمان‌ها در اين وقت معين در اينجا اجتماع كنند، مجتمع شوند، تا از اين اجتماعشان، فايده‌اي ببرند، چه فايده‌اي از اين اجتماع مي‌شود برد، ده‌ها فايده. مگر مي‌شود اينها را سر دستي را شمرد؟ اگر به عمق مسئله پي ببريد، ده‌ها فايده بزرگ دارد، كه همه، براي دنياي اسلام لازم و حياتي است. اگر زماني لازم باشد از اجتماع حج استفاده‌اي بشود كه دنياي اسلام به تمام معنا نيازمند آن باشد، آن زمان، حالاست. هيچ وقت مسلمان‌ها مثل امروز احتياج به اجتماع كردن و تماس گرفتن با همديگر و ارتباط پيدا كردن با هم، نداشته‌اند.»

[اخلاقي]

سوره حج - آیات ۲۸

بسم الله الرحمن الرحیم

لِیشهَدوا مَنافِعَ لَهُم وَ یذکُرُوا اسمَ اللهِ فی اَیامٍ مَعلوماتٍ عَلی ما رَزَقَهُم مِن بَهیمَةِ الانعامِ فَکُلوا مِنها وَ اَطعِمُوا البائِسَ الفَقیرَ

«اگر چه رازها و رمزهاي حج بيش از آن است که در گفتاري بتوان آن را گزارش کرد ولي در آن ميان، هر چشم رازشناسي، سه ويژگي برجسته را در نگاه اوّل، در آن باز مي‏شناسد: نخست آن‏که حج، يگانه فريضه‏اي است که خداوند براي اداي آن همه آحاد مسلمين هر آنکس از آنان را، که داراي استطاعت[1] باشد از سراسر عالم و از خلوت خانه‏ها و عبادتگاه‌ها، به يک نقطه فرامي‏خواند و در ايّام معلومات، در گونه‌گون تلاش و حرکت و سکون و قيام و قعود، آنان را به يکديگر پيوند مي‏زند: «ثُمَّ اَفيضوا مِن حَيثُ اَفاضَ النّاسُ وَ استَغفِرُوا اللهَ اِنَّ اللهَ غَفورٌ رَحيمٌ[2]». دوم آن‏که در همين کار دسته‌جمعي و علني، برترين منزل مقصود را ذکر خدا، يعني کاري قلبي و نفساني، معرفي مي‏کند: «وَ يَذکرُوا اسمَ اللهِ في اَيّامٍ مَعلوماتٍ عَلي ما رَزَقَهُم مِن بَهيمَةِ الانعامِ». سوّم آن‏که در صفحه روشن و همه‌کس‌شناس آن، تصويري از نماي کلّي زندگي انسان موحّد را عرضه مي‏کند و در عملي رمزي، به مسلمان درس زندگي هدف‏دار و جهت‏دار مي‏دهد.»

«گرفته‌شدن حج به اين نيست كه از مسلمانان، كسي به حج نرود، بل به اين است كه مسلمانان از منافع بي‌شمار آن محروم بمانند؛ و زياد شدن آن به اين نيست كه هر سال گروه‌هاي بيشتري حج كنند، بل به اين است كه از منافع آن بهره‌مند شوند كه «لِيَشهَدوا مَنافِعَ لَهُم». خوب است به درستي بينديشيم آيا جهان اسلام توانسته است از منافع حج برخوردار شود؟ و اساساً اين منافع چيست؟ حج درست، مي‌تواند تحولي دروني در يكايك مسلمين پديد آورد و روح توحيد و ارتباط با خدا و اعتماد به او و ردّ همه بت‌هاي درون و برون وجود آدمي، كه همان هواها و هوس‌هاي پست‌كننده و قدرت‌هاي اسيركننده آدمي‌اند، و نيز احساس قدرت و اعتماد به نفس و رستگاري و فداكاري را در آنان پديد آورد و چنين تحولي است كه از هر انساني، موجودي شكست‌ناشناس و تهديد و تطميع‌ناپذير مي‌سازد. حج درست هم مي‌تواند از اعضاي جداافتاده امت اسلامي، پيكره‌اي واحد و كارآمد و نيرومند بسازد، آنان را با هم آشنا، و از حرف‌ها و دردها و پيشرفت‌ها و نيازهاي يكديگر آگاهشان كند، و تجربه‌هاي آنان را متبادل سازد. اگر حج با توجه به اين هدف‌ها و نتايج برنامه‌ريزي مي‌شد و در اين برنامه‌ريزي، دولت‌ها و علما و صاحبنظران و روشنفكران جهان اسلام همكاري مي‌كردند، ثمرات گران‌بهايي نصيب امت اسلامي مي‌شد كه با هيچ دستاورد ديگري در دنياي اسلام قابل مقايسه نبود.»


[1]. آل عمران: 97.

[2]. بقره: 199.