معاشرت واحترام به پدر و مادر

[ناصح]

امام صادق (ع) : هرکس به پدر و مادر خود به ديده غضب آلود بنگرد در صورتي که آن دو به او ستمي نيز کرده باشند خداوند نماز و عبادات و اعمال خيرش را نپذيرد.

اصول کافي جلد 4 صفحه 50

در نوشته حضرت رضا (ع) به مامون آمده که : نيکي به پدر و مادر واجب و لازم است اگرچه مشرک و کافر باشند ولي در معصيت خدا نبايد اطاعتشان کرد. ( مثلا اگر پدر و مادربه فرزندشان گفتند نماز نخوان فرزند بايد حرف آنها را گوش نکند. )

بحارالانوار جلد 74 صفحه 72

امام صادق (ع) : اگر خداوند چيزي را در آزرده ساختن پدر و مادر کمتر از اف ميدانست آن را در قرآن نهي ميکرد و اين کلمه کمترين مراتب آزردن است و از جمله آزردن آن است که کسي به پدر و مادر خود خيره خيره نگاه کند.

اصول کافي جلد 4 صفحه 50

رسول خدا (ص) : نگاه کردن فرزند به پدر و مادرش از روي محبت عبادت محسوب ميشود.

بحارالانوار جلد 74 صفحه 80

امام صادق (ع) : چون روز قيامت شود پرده اي از پرده هاي بهشت را کنار زنند پس هر جانداري آن را از مسافت پانصد سال استشمام کند جز يکدسته و آنها عاق والدين خودشان هستند.

اصول کافي جلد 4 صفحه 49

[منتظرمهدی زهرا]

پدر و مادر دو وجود با ارزش هستند که همه کس به ارزش آنها پی برده و به چشم احترام به آنها می نگرد ، اسلام نیز این حس درونی انسان را که از یک منبع عاطفی و عقلی مایه می گیرد ، تحریک نموده و با بیانات مکرر و مفصل ، ارزش آنها را چنان که باید و شاید ، نشان داده و به فرزندان دستور می دهد که لحظه ای از احترام پدران و مادران غافل نشوند. [1]

در فرهنگ ارزش ملی اسلامی مقام والدین پس از مقام خداوند توصیه ها و سفارشها در رعایت احوال آنهـا پس از توصیـه در عبادت خدا و خـودداری از شـرک اوست . پیمـانی کـه خـداونـد از بنی اسرائیل گرفته بود این است که جز خدای یگانه را عبادت نکند و به پدر و مادر احسان نماید . [2]

خداوند پس از امر به شکر و سپاس خویش سپاس گذاری از والدین را مطرح می سازد . «… ان اشکرلی ولوالدیک»[3]

در اهمیت مقام والدین ذکر این حدیث کافی است که رسول خداr فرمود : «النظرو الی الوالدین برأفه و رحمه عباده »« نگاه رأفت آمیز و توأم با رحمت به پدر و مادر عبادت به حساب آمده است .»[4]

این توصیه ما و رعایت به خاطر اهمیت نقشی است کـه آنها درباره فرزندان ایفا کرده و می کنندو هم به خاطر زحمات بدون چشم داشت، است که در دوران رشد فرزندان متحمل شده اند . به ویژه مادر که با رنج و زحمت فرزندان را حمل کرد و با دشواری و درد زایمان کرد و از شیره ی جانش به او شیر داد . [5]

همانطور که خداوند متعال در آیه 15 سوره احقاف می فرماید :

«وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ کُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ کُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً حَتَّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَ عَلى والِدَيَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْکَ وَ إِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ »

« ما به انسان توصیه کردیم کـه به پدر و مادرش نیکی کنــد ، مادرش او را با نــاراحتی حمل می کند ، و با ناراحتی برزمین می گذارد ، و دوران حمل و از شیر بازگرفتنش 30 ماه است تا زمانی که به کمال قدرت و رشد برسد ، و به 40 سالگی وارد گردد ، می گوید : پروردگارا ! مرا توفیق ده تا شکر نعمتی را که به من و پدر و مادرم دادی به جاآوردم و عمل صالحی انجام دهم که از آن خشنودباشی ، و فرزندان مرا صالح کن ، من به سوی تو باز می گردم و توبه می کنم ، و من از مسلمینم. »

« وصیت » و « توصیه » به معنی مطلق سفارش است ، و مفهوم آن منجر به سفارش های مربوط به مابعد از مرگ نیست ، لذا جمعی در اینجا آن را به معنی « امر و دستور و فرمان » تفسیر کرده اند .[6]

اینکه قرآن در اینجا تنها از ناراحتی های مادر سخن به میان آورده و سخنی از پدر نیست نه به خاطر عدم اهمیت آن است ، چرا که پدر نیز در بسیاری از این مشکلات شریک مادر است ، ولی چون مادر سهم بیشتری دارد بیشتر روی او تکیه شده است .[7]

[منتظرمهدی زهرا]

این که با چنین پدر و مادری که با این همه درباره مقام و رتبه شان بحث شده چگونه برخورد و با آنان به چه صورت معاشرت کنیم باید گفت : آیات و روایات بسیاری در دست است که تکلیف پای بندان به تعالیم مکتب را در این رابطه روشن کرده است و در این جا به آن ها اشاره می شود :

1- اطاعت از پدر و مادردامنه ی اطاعت تا حدی است که فرزندان بدون اجازه والدین مسلمان و متعهد خود حق ندارند به سفرهای مستحبی بروند و یا اعمال مستحبی انجام دهند. [8]خداوند در آیه 8 سوره عنکبوت می فرماید : « و به انسان سفارش کرديم که به پدر و مادر خود نيکى کند، و[لى] اگر آنها با تو درکوشند تا چيزى را که بدان علم ندارى با من شريک گردانى، از ايشــان اطاعت مکـن. سرانجامتان به سوى من است، و شما را از [حقيقت] آنچه انجام مى‏داديد با خبر خواهم کرد.»یکی از مهمترین آزمایش های الهی مسأله « تضاد» خط ایمان و تقوا ، با پیوندهای عاطفی و خویشاوندی است ، قرآن در این زمینه تکلیف مسلمانان را به روشنی بیان کرده است .نخست به عنوان یک قانون کلی کــه از ریشه های عواطف و حق شناسی سرچشمه می گیرد می فرماید : « ما به انسان توصیه می کردیم نسبت به پدر و مادرش نیکی کند.»گرچه این یک حکم تشریعی است ولی این مسأله پیش از آنکه یک لازم تشریعی باشد به صورت یک قانون تکوینی در نهاد همه انسان ها وجود دارد ، و مخصوصا تعبیر به « انسان » در اینجا جلب توجه می کند ، چرا که این قانون مخصوص به مومنان نیست ، بلکه هرکس شایسته نام انسان است باید در برابر پدر و مادر حق شناس باشد ، و احترام و تکریم و نیکی به آنها را در تمام عمر فراموش نکند ، هرچند با این اعمال هرگز نمی تواند دین خود را به آنها اداء کند.سپس برای اینکه کسی تصور نکند که پیوند عاطفی با پدر و مادر می تواند بر پیوند انسان با خدا و مسأله ایمان حاکم گردد ، با یک استثناء صریح مطلب را در این زمینه روشن کرده ، می فرماید : « و اگر آن دو ( پدر و مادر ) تلاش کنند و به تو اصرار ورزند که برای من شریک قائل شوی ، که به آن علم نداری، از آنها اطاعت مکن . »[9]