شب قدر از دیدگاه برادران اهل سنت چه شبی است ؟

[دانیــال]

سلام

شب قدر از دیدگاه برادران اهل سنت چه شبی است ؟ بر اساس کدام سند یا دلیل؟

و دقیقا بفرمایید در شب قدر برادران اهل سنت چه اعمالی را انجام میدهند و چه نمازهایی را میخوانند؟

[معین]

با نام و یاد دوست

کارشناس بحث: استاد صدرا

[صدرا]

با سلام و عرض ادب

1) بر اساس آیات کریمه ی قرآن شب قدر در یکی از شبهای ماه رمضان قرار گرفته؛ همچنان که خداوند متعال می فرماید:«شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآن»؛[1] ماه رمضان ماهى است كه قرآن در آن فرو فرستاده شده.

همچنان که می فرماید:«إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْر»،[2] به يقين ما اين (قرآن) را در شب قدر فرو فرستاديم.

2) شب قدر از دیدگاه اهل سنت

‌در اين كه كدام شب از شب‏هاى ماه مبارك رمضان شب قدر است؛ به واسطه ی وجود اختلاف اخبار؛‌ نظر واحدی یافت نمی گردد؛ هر چند که می توان گفت نقطه ی اشتراک همه ی اخبار،‌ دهه ی آخر ماه رمضان خصوصا در هفت شب پایانی آن و در شب بیست و سوم ویا بیست و هفتم دانست که ما به نقل تعدادی از اخبار صحیح اهل سنت می پردازیم:

الف: دهه ی پایانی ماه رمضان

بخاری در صحیح خویش از عایشه روایت می نماید: «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآله و سَلَّمَ، قَالَ: «تَحَرَّوْا لَيْلَةَ القَدْرِ فِي الوِتْرِ، مِنَ العَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ»؛[3] پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: «لیلة القدر را درشبهای فرد دهه ی آخر رمضان جستجو نمایید».

ب: شبهاي طاق(فرد) دهه ی آخر
*بخاری از ابو سعید خدری روایت می کند:«اعْتَكَفْنَا مَعَ النَّبِيِّ صلی الله علیه وسلم الْعَشْرَ الأَوْسَطَ مِنْ رَمَضَانَ فَخَرَجَ صَبِيحَةَ عِشْرِينَ فَخَطَبَنَا وَقَالَ: «إِنِّي أُرِيتُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ ثُمَّ أُنْسِيتُهَا أَوْ نُسِّيتُهَا فَالْتَمِسُوهَا فِي الْعَشْرِ الأَوَاخِرِ فِي الْوَتْرِ، وَإِنِّي رَأَيْتُ أَنِّي أَسْجُدُ فِي مَاءٍ وَطِينٍ فَمَنْ كَانَ اعْتَكَفَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم فَلْيَرْجِعْ». فَرَجَعْنَا وَمَا نَرَى فِي السَّمَاءِ قَزَعَةً فَجَاءَتْ سَحَابَةٌ فَمَطَرَتْ حَتَّى سَالَ سَقْفُ الْمَسْجِدِ وَكَانَ مِنْ جَرِيدِ النَّخْلِ وَأُقِيمَتِ الصَّلاةُ فَرَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم يَسْجُدُ فِي الْمَاءِ وَالطِّينِ حَتَّى رَأَيْتُ أَثَرَ الطِّينِ فِي جَبْهَتِهِ»؛[4] ابوسعيد خدري رضی الله عنه ميگويد: در دهه ی دوم رمضان با پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم به اعتكاف نشستيم. آنحضرت روز بيستم، بيرون آمد وبه ايراد سخن پرداخت وفرمود: «شب قدر، در خواب برايم مشخص شد؛ ولي من آنرا فراموش كردم و يا آنرا از يادم بردند. پس آنرا در شبهاي فرد دهه ی آخر، جستجو نماييد. و همچنين، در خواب ديدم كه ميان آب وگل، سجده مي كنم. هركس با من معتكف بوده است، به خانه اش برگردد». راوي مي گويد: وقتي به خانه برگشتيم، هيچ پاره ابري در آسمان نديديم. اما ديري نگذشت كه ابري آمد و باران تندي، باريدن گرفت و آب از سقف مسجد كه از شاخه ی نخل ساخته شده بود، سرازيرشد. وقتي كه نماز اقامه شد، ديدم كه رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم ميان آب وگل، سجده مي كند و اثر گل را بر پيشاني (مباركش) مشاهده نمودم.

ابو سعید خدری این شب(که پیامبر صلی الله علیه وآله بر روی آب و گل سجده نمودند) را شب بیست و یکم،[5] و عبدالله بن انیس آنرا شب بیست و سوم دانسته اند. [6]

*بخاری از ابن عباس روایت می کند:«أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآله وَسَلَّمَ، قَالَ: «التَمِسُوهَا فِي العَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ لَيْلَةَ القَدْرِ، فِي تَاسِعَةٍ تَبْقَى، فِي سَابِعَةٍ تَبْقَى، فِي خَامِسَةٍ تَبْقَى»؛[7]پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم فرمودند: «شب قدر را در دهه ی آخر رمضان، يعني در نه يا هفت يا پنج روز باقيمانده ی آن، جستجو كنيد».

*همچنین وی از عبادة بن صامت روایت می کند:«أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآله وَ سَلَّمَ خَرَجَ يُخْبِرُ بِلَيْلَةِ القَدْرِ، فَتَلاَحَى رَجُلاَنِ مِنَ المُسْلِمِينَ فَقَالَ: «إِنِّي خَرَجْتُ لِأُخْبِرَكُمْ بِلَيْلَةِ القَدْرِ، وَإِنَّهُ تَلاَحَى فُلاَنٌ وَفُلاَنٌ، فَرُفِعَتْ، وَعَسَى أَنْ يَكُونَ خَيْرًا لَكُمْ، التَمِسُوهَا فِي السَّبْعِ وَالتِّسْعِ وَالخَمْسِ»؛[8] پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله به خاطر تعیین شب قدر و خبر دادن از آن بیرون رفتند. در این میان میان دو نفر از مسلمانان اختلاف و درگیری رخ داد. حضرت فرمودند: «من بیرون رفتم تا شما را از زمان شب قدر با خبر سازم؛ اما فلانی با فلانی جر و بحث نمودند و بر اثر آن خبرش برداشته شد، امید است که چنین امری برای شما بهتر باشد؛ لذا آن شب را در شبهای 29،27،25 تلاش و جستجو کنید».

ج: شب بیست و سوم
ابن عباس روایت می کند که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم در این شب آب به چهره ی زنانشان می پاشیدند که آنان به خواب نروند:«عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَنْضَحُ الْمَاءَ فِي وُجُوهِ نِسَائِهِ لَيْلَةَ ثَلاثٍ وَعِشْرِينَ من رمضان».[9]

د: هفت شب آخر رمضان
بخاری از ابن عمر روایت می کند:«أَنَّ رِجَالًا مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآله وَسَلَّمَ، أُرُوا لَيْلَةَ القَدْرِ فِي المَنَامِ فِي السَّبْعِ الأَوَاخِرِ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآله وَسَلَّمَ: «أَرَى رُؤْيَاكُمْ قَدْ تَوَاطَأَتْ فِي السَّبْعِ الأَوَاخِرِ، فَمَنْ كَانَ مُتَحَرِّيهَا فَلْيَتَحَرَّهَا فِي السَّبْعِ الأَوَاخِرِ»؛[10] چند تن از اصحاب پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم خواب ديدند كه شب قدر، در هفت شب آخر رمضان است. رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند:«مي بينم كه خوابهاي شما در باب اينكه شب قدر در هفت شب آخر رمضان مي باشد، موافق يكديگر است. پس كسی كه در صدد يافتن شب قدر مي باشد، آنرا در هفت شب آخر رمضان، جستجو نمايد».

ه: شب بیست و هفتم
*مسلم در صحیح خود از ابی بن کعب روایت می کند:«وَقِيلَ لَهُ إِنَّ عَبْدَ اللهِ بْنَ مَسْعُودٍ، يَقُولُ: «مَنْ قَامَ السَّنَةَ أَصَابَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ»، فَقَالَ أُبَيٌّ: «وَاللهِ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ، إِنَّهَا لَفِي رَمَضَانَ، يَحْلِفُ مَا يَسْتَثْنِي، وَوَاللهِ إِنِّي لَأَعْلَمُ أَيُّ لَيْلَةٍ هِيَ، هِيَ اللَّيْلَةُ الَّتِي أَمَرَنَا بِهَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِقِيَامِهَا، هِيَ لَيْلَةُ صَبِيحَةِ سَبْعٍ وَعِشْرِينَ، وَأَمَارَتُهَا أَنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ فِي صَبِيحَةِ يَوْمِهَا بَيْضَاءَ لَا شُعَاعَ لَهَا»؛[11] که به وی گفته شد: عبدالله بن مسعود می گوید: هر کس که یک سال را شب زنده داری کند لیلة القدر را درک نموده است. ابی بن کعب گفت: ‌‌بدان خدائی‌كه بجز او خدائی بحق نيست‌، سوگند می‌خورم كه شب قدر در ماه رمضان است - ‌به طور جدی و بدون استثنا قسم ياد كرد- و بخدا سوگند، می‌دانم كه شب قدر كدام شب است. همان شبی است كه پيامبرصلی الله علیه وآله و سلم ما را به بيداری شب دستورداد. آن شب شب بيست و هفتم بود و نشانه شب قدر آن است كه صبح آن روز خورشيد به هنگام طلوع سفيد و كمرنگ و بدون شعاع است.

*همچنین احمد بن حنبل با اسناد صحیح خود از عبدالله بن عمر روایت می کند:«قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: مَنْ كَانَ مُتَحَرِّيَهَا فَلْيَتَحَرَّهَا لَيْلَةَ سَبْعٍ وَعِشْرِينَ وَقَالَ: تَحَرَّوْهَا لَيْلَةَ سَبْعٍ وَعِشْرِينَ يَعْنِي لَيْلَةَ الْقَدْرِ»؛[12] پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم فرمودند:«كسی‌كه در طلب شب قدر است آن را در شب بيست و هفتم جستجو كند».


3) اعمال مستحبی که در متون عامه برای شبهای قدر بیان شده عبارتند از:
اعتکاف در مساجد؛احیاء و بیداری شب قدر؛ قرائت قرآن؛ خواندن نماز های مستحبی(تراویح، که اهل سنت به جماعت می خوانند که به نظر شیعه خواندن این نمازها به جماعت بدعت و حرام می باشد)؛ دعا و درخواست از خدای متعال،(هر چند که اعمال عبادی اهل سنت به واسطه ی عدم بهره برداری از آثار عترت علیهم السلام خالی از دعاهای توحیدی با مضامین وحیانی می باشد).

موفق باشید.

---

[1] . البقرة، 185.

[2] . القدر، 1.

[3] . صحيح البخاري، البخاری، بَابُ تَحَرِّي لَيْلَةِ القَدْرِ فِي الوِتْرِ مِنَ العَشْرِ الأَوَاخِرِ، ح: 2017، دار طوق النجاة .

[4] . همان، ح:2016.

[5] . صحیح مسلم، مسلم بن الحجاج أبو الحسن القشيري النيسابوري (المتوفى: 261هـ)،بَابُ فَضْلِ لَيْلَةِ الْقَدْرِ، وَالْحَثِّ عَلَى طَلَبِهَا، وَبَيَانِ مَحَلِّهَا وَأَرْجَى أَوْقَاتِ طَلَبِهَا،‌ح:1162:«قَالَ أَبُو سَعِيدٍ الْخُدْرِيُّ: مُطِرْنَا لَيْلَةَ إِحْدَى وَعِشْرِينَ، فَوَكَفَ الْمَسْجِدُ فِي مُصَلَّى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَنَظَرْتُ إِلَيْهِ وَقَدِ انْصَرَفَ مِنْ صَلَاةِ الصُّبْحِ، وَوَجْهُهُ مُبْتَلٌّ طِينًا وَمَاءً».

[6] .همان، ح: 1168:« وَكَانَ عَبْدُ اللهِ بْنُ أُنَيْسٍ يَقُولُ: ثَلَاثٍ وَعِشْرِينَ».

[7] . همان،‌ح:2021.

[8] . صحیح البخاری، البخاری،‌کتاب الایمان،‌ بَابُ خَوْفِ المُؤْمِنِ مِنْ أَنْ يَحْبَطَ عَمَلُهُ وَهُوَ لاَ يَشْعُرُ،‌ح:49، دارطوق النجاة.


[9] .التبصرة لابن الجوزي، جمال الدين أبو الفرج عبد الرحمن بن علي بن محمد الجوزي (المتوفى: 597هـ)ج2، ص94، ،‌دار الكتب العلمية، بيروت – لبنان.


[10] . صحيح البخاري، البخاری، بَابُ تَحَرِّي لَيْلَةِ القَدْرِ فِي الوِتْرِ مِنَ العَشْرِ الأَوَاخِرِ، ح: 2015، دار طوق النجاة .

[11] . صحیح مسلم، مسلم بن الحجاج أبو الحسن القشيري النيسابوري (المتوفى: 261هـ)،کتاب صلاة‌المسافرین، بَابُ التَّرْغِيبِ فِي قِيَامِ رَمَضَانَ، وَهُوَ التَّرَاوِيحُ،‌ح:762؛ دار إحياء التراث العربي – بيروت.

[12] . مسند الإمام أحمد بن حنبل، أبو عبد الله أحمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن أسد الشيباني (المتوفى: 241هـ)، ح: 4808، المحقق: شعيب الأرنؤوط - عادل مرشد، وآخرون، مؤسسة الرسالة، إسناده صحيح على شرط الشيخين.

[shmg]

شب بیست و هفتم

در روایات شیعه هم این شب به عنوان شب قدر ذکر شده؟
علت اینکه در دعای روز بیست و هفتم می خوانیم اللهم ارزقنی فیه فضل لیلة القدر چیست؟

[صدرا]

در روایات شیعه هم این شب به عنوان شب قدر ذکر شده؟
علت اینکه در دعای روز بیست و هفتم می خوانیم اللهم ارزقنی فیه فضل لیلة القدر چیست؟

با سلام و عرض ادب


مرحوم میرزای نوری(متوفی:1320)، در کتاب:«مستدرک الوسائل»، 33 روایت در باب تعیین شب قدر از طریق شیعه و سنی روایت نموده اند. بانگاهی به این روایات مشخص می گردد در روایات نقل شده از سوی اهل بیت علیهم السلام، شب قدر یکی از شبهای 19و 21 و 23 معرفی گردید که در این میان بیشترین بهاء به شب 23 داده شده است؛ اما اینکه در این روایات شب 27 به عنوان یکی از شبهای قدر معرفی شده باشد، ظاهرا روایتی از سوی اهل بیت علیهم السلام در این خصوص وارد نشده؛ اما با این حال بیان شده که این شب از جلالت خاصی برخوردار است.

در دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان می خوانیم:«اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي فِيهِ فَضْلَ لَيْلَةِ الْقَدْرِ»؛[1]که اگر ضمیر«فیه»، در این فقره به روز بیست و هفتم باز گردد، از خدا درخواست می نمائیم فضیلت شب قدر را در این روز قرار دهد؛ ولی اگر ضمیر«فیه» به ماه رمضان بازگردد، از خدای متعال درخواست می نمائیم فضیلت و درک شب قدر را در این ماه نصیب ما نماید که احتمال دوم به صواب نزدیکتر می باشد.

در هر حال شب بیست و هفتم در میان شبهای ماه رمضان دارای فضیلت زیادی است؛ اما این شب در روایات اهل بیت علیهم السلام به عنوان «لیلة القدر »، بیان نشده است.

موفق باشید.

---

[1] . خدايا در اين ماه فضيلت شب قدر را روزى ‏ام ساز.