جلوه هاي شب قدر

[moridenur]

الحديث:
قال الباقران عليهما السلام:
سالته عن علامة ليلة القدر، فقال: علامتها ان يطيب ريحها، و ان كانت فى برد دفئت، و ان كانت فى حر بردت فطابت. (1)
ترجمه: (محمد بن مسلم) از علامت ليلة القدر پرسيد؟ پس امام (ع) فرمود: علامت ليلة القدر اين است كه بوى خوشى از آن پخش مى‏شود، اگر در سرماى (زمستان) باشد گرم و ملايم مى‏گردد، و اگر ليلة القدر در گرماى (تابستان) باشد خنگ و معتدل و نيكو مى‏گردد.
توضيح:
علامه طباطبائى در علايم شب قدر مى‏گويد: روايات در معنى و خصايص و فضايل شب قدر بسيار است، در بعضى از آن روايات علامتهايى براى شب قدر ذكر كرده از قبيل اينكه شب قدر، صبح آن شب آفتاب بدون شعاع طلوع مى‏كند و هواى آن روز معتدل است. (الميزان، ج 40، ص 332)
الحديث:
قال ابو عبد الله عليه السلام:
ليلة القدر فى كل سنة و يومها مثل ليلتها. (2)
ترجمه: شب قدر در هر سال است و روز آن مثل شب آن مى‏باشد.
الحديث
قال النبى (صلى الله عليه و آله):
ان انا ادركت ليلة القدر فما اسال ربى؟ قال (ص): «العافية‏». (3)
ترجمه: به پيامبر(ص) گفته شد: اگر شب قدر را دريابم از خدا چه چيزى را مسئلت كنم؟ فرمود: «عافيت را».
الحديث:
قال موسى (عليه السلام):
الهى اريد قربك، قال: قربى لمن استيقظ ليلة القدر، قال:
الهى اريد رحمتك، قال: رحمتى لمن رحم المساكين ليلة القدر، قال:
الهى اريد الجواز على الصراط، قال: ذلك لمن تصدق بصدقة فى ليلة القدر، قال:
الهى اريد من اشجار الجنة و ثمارها، قال: ذلك لمن سبح تسبيحه فى ليلة القدر، قال:
الهى اريد النجاة من النار، قال: ذلك لمن استغفر فى ليلة القدر، قال:
الهى اريد رضاك، قال: رضاى لمن صلى ركعتين فى لية القدر. (4)
ترجمه:
خداوندا! مى‏خواهم به تو نزديك شوم، فرمود: قرب من از آن كسى است كه شب قدر بيدار شود، گفت: خداوندا! رحمتت را مى‏خواهم، فرمود: رحمتم از آن كسى است كه در شب قدر به مسكينان رحمت كند: گفت: خداوندا! جواز گذشتن از صراط را از تو مى‏خواهم فرمود: آن، از آن كسى است كه در شب قدر صدقه‏اى بدهد. گفت‏خداوندا! از درختان بهشت و از ميوه‏هايش مى‏خواهم، فرمود: آنها از آن كسى است كه در شب قدر تسبيحش را انجام دهد گفت: خداوندا! رهايى از جهنم را مى‏خواهم، فرمود: آن، از آن كسى است كه در شب قدر استغفار كند: گفت‏خداوندا خشنودى تو را مى‏خواهم، فرمود: خشنودى من از آن كسى است كه در شب قدر دو ركعت نماز بگذارد.
توضيح:
ليلة القدر شبى است كه قرآن نازل شده است و ظاهرا مراد به قدر، تقدير و اندازه‏گيرى است، خداى تعالى در آن شب حوادث يكسال را يعنى از آن شب تا شب قدر سال آينده را تقدير مى‏نمايد، زندگى و مرگ، رزق، سعادت، و شقاوت و چيزهايى از اين قبيل را مقدر مى‏سازد.
رمضان، تجلى معبود (ره توشه راهيان نور) ص 95
جمعى از نويسندگان
پى نوشتها:
1- وسائل الشيعه، ج 7 صفحه 256.
2- وسائل الشيعه، ج 7 صفحه 262.
3- مستدرك الوسائل، ج 7 صفحه 458.
4- مستدرك الوسائل، ج 7 صفحه 456.

((مطلب گزينش شده است))

[moridenur]

شب قدر، بزرگ ترين، شريف ترين، پرارج ترين و پررمز و رازترين شب ها در گردونه زمان است كه قلم ها در وصفش مى شكنند و زبان ها در توصيفش قاصر و عقل و تدبيرها در فهم آن مبهوت و متحير مى مانند. شبى كه به فرموده امام صادق(عليه السلام) قلب رمضان به شمار مى آيد.1 بهترين شب سال، شب قدر است كه خداوند در قرآن كريم آن را شبى پربركت دانسته2 و ارزش آن را برتر از هزار ماه بيان مى كند.3 آيا به راستى بركتى بالاتر از اين هست كه يك شب هم تراز هزار ماه يعنى سى هزار شب يا 83 سال و چهار ماه قرار گيرد؟... معناى شب قدر چرا اين شب «شب قدر» ناميده شده است؟ چه اسرارى در آن نهفته و چه وقايع و حوادثى در آن رخ داده و مى دهد؟ مفسران قرآن كريم با استفاده از قرآن و احاديث پيشوايان معصوم دين درباره نام گذارى اين شب به «شب قدر» مطالب و دلايل زيادى آورده اند. 4 شب قدر يعنى شب بزرگ و با عظمت، زيرا در قرآن كريم «قدر» به معناى منزلت و بزرگى خدا آمده است.5 همه مقدّرات بندگان نيز در طول سال در اين شب رقم مى خورد.6

همچنانكه امام رضا(عليه السلام) فرمودند:

«خداوند در شب قدر آنچه را كه از اين سال تا سال بعد پيش خواهد آمد مقدّر مى فرمايد از زندگى يا مرگ، از خوب يا بد يا روزى، پس آنچه را خداوند در اين شب مقرر فرمود، وقوع آن حتمى خواهد بود.»7

البته اين امر هيچ گونه تضادى با آزادى اراده انسان و مسأله اختيار ندارد زيرا تقدير الهى به وسيله فرشتگان بر طبق شايستگى ها و لياقت هاى افراد و ميزان ايمان و تقوا و پاكى نيت و اعمال آنهاست. بدون شك مفاهيمى چون وعده و وعيد، انذار و بشارت، كيفر و پاداش در قرآن و روايات بدون اراده و اختيار انسان بى معنا خواهد بود. حضور انسان در محافل شب قدر، عبادت و دعا و... جلوه هايى از حضور اراده و اختيار انسان است. بزرگ ترين اشتباه درباره حقيقت مشيت الهى اين است كه گروهى خود را صاحب همه چيز مى دانند و تصور مى كنند خداوند به صورت مطلق همه كارها را به بندگان خود واگذار نموده است پس نه ثواب و عقاب در كار است و نه مسئوليت و اخلاق. گروهى ديگر نيز فكر مى كنند انسان موجودى مجبور است كه هيچ اختيار و آزادى ندارد و همه چيز توسط قضا و قدر تعيين مى شود. در حالى كه حقيقت امرى ميان اين دو نظر است يعنى نه جبر قضا و قدر و نه واگذارى مطلق به بندگان، چرا كه بعضى از كارها را ما به خواست و اراده خودمان انجام مى دهيم مثل خوردن، آشاميدن، رفتن، آمدن و... و در بعضى ديگر از كارها همچون به دنيا آمدن، از دنيا رفتن و... اراده و خواست ما مطرح نيست.8 در شب قدر فرشتگان بسيارى به زمين مى آيند بطورى كه زمين بر آنها تنگ مى شود، لذا آن را «شب قدر» ناميده اند زيرا يكى از معانى «قدر» به معناى ضيق و تنگ است9 و در اين شب قرآن با تمام قدر و منزلتش به وسيله فرشته صاحب قدر بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) نازل گرديد.10 پنهان بودن شب قدر شب قدر در طول سال بيش از يك شب نيست و آن شب نيز در ماه مبارك رمضان واقع شده است. اين مسئله امرى است مورد قبول همه مسلمانان كه هيچ گونه شك و ترديدى در آن وجود ندارد; زيرا از سويى خداوند در قرآن مى فرمايد:11

ماه رمضان ماهى است كه قرآن در آن نازل شده است.

و از سوى ديگر در آيه اول سوره قدر مى خوانيم

«ما آن (قرآن) را در شب قدر فروفرستاديم.»


از همراه كردن اين دو آيه مباركه به يكديگر چنين نتيجه گيرى مى شود كه شب قدر خارج از ماه مبارك رمضان نيست و حتماً در اين ماه قرار دارد. بنابر روايات اسلامى خداوند اجابت را در ميان دعاها پنهان كرده است تا مؤمنان به همه دعاها روى آورند. همان گونه كه وقت مرگ را پنهان كرده است تا مردم در همه حال پذيراى آن باشند. وقت قيامت و ظهور امام زمان(عج) را نيز مخفى كرده تا اهل معصيت آنها را دستاويزى براى نيل به مقاصد شوم خود قرار ندهند و در مقابل مؤمنان در همه حال مراقبت بيشترى از خود نشان دهند.12 بر همين مبنا شب قدر مخفى است و زمان دقيق آن مشخص نيست. امام على(عليه السلام) دليل مخفى بودن شب قدر را در اين مى داند كه مؤمنان شب هاى بيشترى را قدر بدانند و به آرزوى درك فضيلت آن به كارهاى نيك و عبادت بيشترى پرداخته و از معاصى و زشتى ها دورى گزينند و در پرستش خداوند تلاش بيشترى نمايند.13 از سوى ديگر شب قدر بايستى مخفى باشد زيرا اگر شب خاصى معين مى شد، برخى افراد بر اثر توفيق شب زنده دارى و احياء آن به عجب و غرور مبتلا مى شدند اما هنگامى كه زمان آن معين نباشد بر اثر مواظبت بيشتر، ملكات فاضله در نفسشان راسخ تر مى شود و در نتيجه از بركات و فيوضات بيشترى در اين شب ها بهره مند مى شوند. اگر اين شب معلوم بود، حرمت و عظمت در خور شأن را نداشت زيرا مردم همواره براى هر چه كه از ديد آنها مخفى است، احترام بيشترى قائلند. فضائل شب قدر بى ترديد شب قدر از شب هاى با عظمت و با اهميت سال است و دليل فضيلت اين شب بر ساير شبها به اعتبار امورى است كه در اين شب محقق مى گردد. شب آمرزش گناهان: پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله) در تفسير سوره «قدر» فرمودند:


هر كس شب قدر را احيا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامى گناهانش آمرزيده مى شود.»


قلب رمضان

امام صادق(عليه السلام) فرمودند:

«از كتاب خدا استفاده مى شود كه شماره ماه هاى سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماه ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان ليلة القدر است.» 15


بهتر از هزار ماه: در فرهنگ غنى اسلام، همه چيز را با معيارهاى الهى مى سنجند و بر همين اساس قرآن در مورد شب مى فرمايد:

لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْر

در دعاى 44 صحيفه سجاديه نيز مى خوانيم: «(عبادت و بندگى در) شبى از شب هاى آن را بر (عبادت در) شب هاى هزارماه قرار داد: «(چون خيرات و بركات و سودهاى دينى و دنيوى در آن است) و آن را شب قدر ناميد. نزول قرآن در اين شب: طبق روايات موجود، مجموع قرآن در شب قدر نازل شده است.16 اين نزول دفعى و يكباره قرآن است اما نزول تدريجى و تفصيلى قرآن طى بيست و سه سال دوران نبوت پيامبر گرامى(صلى الله عليه وآله) بصورت الفاظ نازل شده است. از ديگر فضايل اين شب نام گذارى يكى از سوره هاى قرآن به نام «قدر» است و اين خود گوياى فضيلت و اهميت اين شب است. اين شب، شب مباركى است زيرا خدا مى فرمايد:

إِنَّـآ أَنزَلْنَـهُ فِى لَيْلَة مُّبَـرَكَة...17

و قرآن كه بهترين خيرات و بركات است در اين شب مبارك نازل شده است. نزول ملائكه و روح در شب قدر نشانه شرافت آن بر هزار ماه است. چنانكه امام باقر(عليه السلام) نيز فرمودند:

عمل صالح در شب قدر از قبيل نماز و زكات و انواع كارهاى خوب بهتر است از عمل در هزار ماهى كه در آن شب قدر نباشد. 18

شب قدر سراسر خير و سلامتى است و از هر امر ناپسندى به دور است و اين خود نيز نشان شرافت آن بر هزار ماه است. حضرت مهدى(عج) صاحب شب قدر بنا بر روايات و ظاهر آيات سوره قدر، شب قدر منحصر به زمان رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نيست و فرشتگان در شب قدر مقدّرات يك سال را نزد «ولى مطلق زمان» مى آورند و بر او عرضه مى كنند.19 اين واقعيت از روز نخستين خلقت بوده است و تا قيامت هم ادامه دارد. از سويى نيز بنابر روايات زمين از نخستين روز خلقت تا آخر فناى دنيا بى حجّت نخواهد بود20 چنانكه امام على(عليه السلام) فرمودند:

«شب قدر در هر سالى هست، در اين شب امور همه سال (و تقديرها و سرنوشت ها) فروفرستاده مى شود، پس از درگذشت پيامبر(صلى الله عليه وآله) نيز اين شب صاحبانى دارد.»21

حجت خدا در زمين در زمان حاضر وجود مقدّس و مبارك حضرت مهدى(عج) است و اوست كه حجت خدا و وصى اوصيا و خليفه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و معصوم از هر گناه و پليدى است و لذا صاحب شب قدر است. فرصت را غنيمت شمريم شب قدر فرصتى است زرين و طلايى براى شستشوى آينه دل. بهترين فرصت است تا به حرمت اين شب گرانقدر خوبى ها را جايگزين بدى ها، صلح و صفا را جايگزين اختلاف و تفرقه، احسان و نيكى را جايگزين ظلم و ستم، احسان به والدين را جايگزين عاق والدين و صله رحم را جايگزين قطع رحم نماييم. نيكو و شايسته است اگر با صدقات قدمى در جهت عمران و آبادانى خانه آخرت برداريم و با انجام اعمال نيك و خير ثواب دو چندان ببريم. در شب قدر كه شب زنده دارى مى كنيم خداوند نام ما را در گروه نيك بختان ثبت مى كند و آتش جهنم را بر ما حرام مى سازد. آيا توفيقى بالاتر از اين هست كه آتش جهنم بر ما حرام شود و به خدا نزديك شويم؟ دعاهاى مأثور شب هاى رمضان مجموعه اى است از بصيرت كه با تكرار تلاوت آنها به صورت هدف هايى براى ما در مى آيد. پس هنگام خواندن اين ادعيه شايسته و بهتر است مفهوم آن ها را نيز همواره مدنظر داشته باشيم و با تلاش و كوشش به سوى اين هدف هاى مطرح شده در دعاها گام برداریم.

به قلم ؛ زهرا رضائيان