جوانى و اخلاق در نهج البلاغه

[صدیقه طاهره]

ضرورت هماهنگى با ديگران

براى تنظيم روابط اجتماعى، بايد به حقوق ديگران احترام بگذارد، و با دوستان و همسايگان هماهنگ باشد، و آن گونه كه دوست دارد مردم نسبت به او مهربان و اهل گذشت و نيكوكار باشند او نيز نسبت به ديگران نيكوكار باشد. دختران نوجوان بايد در خانه و خانواده، مشاور و كمك كار مادر باشند، و جاى خالى او را بتوانند جبران كنند.

12- قال على عليه السلام:

'فليكن امر الناس عندك فى الحق سواء' امام على عليه السلام فرمود: "امور مردم در اجراى حق بايد نزد تو مساوى باشد" [ نامه ى 1/59 نهج البلاغه المعجم المفهرس. ] دختران نوجوان اگر بر اساس معيارهاى صحيح اخلاقى كه امام معرفى فرمود، روابط خود را با دوستان، با پدر و مادر، با همسايگان تنظيم كنند و كسى را نرنجانند. و حقوق كسى را ناديده نگيرند. و بدون هماهنگى و اجازه گرفتن دست به كارى نزنند. و به شخصيت افراد احترام بگذارند. مى توانند بهترين، سالمترين رابطه ى انسانى، اخلاقى را با دوستان و ديگر افراد جامعه داشته باشند.

[صدیقه طاهره]

آينده نگرى صحيح


از آن جوانان و نوجوانان است به رشد و كمال مطلوب مى رسانند. و آينده را نوجوانان و آينده سازان تغيير مى دهند، مى سازند ضرورت آينده نگرى

حال اگر نوجوانان در آينده ى جامعه و خود نقش دارند آيا مى توانند بدون آينده نگرى صحيح، نقش سازندگى خود را تحقق بخشند؟ و براى به سازى آينده تلاش موثر داشته باشند بايد به نوجوانان آموخت كه: نسبت به آنده درست باينديشند. و فراوان فكر كنند. كه امام در نصيحت به فرزندش امام مجتبى فرمود:

13- قال على عليه السلام:

'و ابلغ فى عواقب الامور نظرا' امام على عليه السلام فرمود: "كسى را انتخاب كن كه از ديگران بيشتر به آينده مى نگرد" [ نامه ى 74/53 نهج البلاغه المعجم المفهرس. ]

[صدیقه طاهره]

ضرورت آمادگى براى آينده


امام عليه السلام پس از طرح ضرورت 'آينده نگرى' به يك حقيقت عمومى اشاره مى فرمايد كه در سن نوجوانى، و جوانى و سپس پيرى وجود دارد، و آن درست انديشيدن نسبت به آينده ى زندگى است، بايد پيش از فرا رسيدن دوران ضعف و پيرى، كار و تلاش لازم را داشت. و براى روزگار ضعف پيرى و كهن سالى زاد و توشه اى فراهم كرد و فرصت هاى طلائى دوران نوجوانى و جوانى را بيهوده از دست نداد كه فرمود:

14- قال على عليه السلام: '

العمل العمل، ثم النهايه النهايه؟!' امام على عليه السلام فرمود: "عمل كنيد، عمل كنيد، سپس آينده نگر باشيد" [ خطبه ى 13/176 نهج البلاغه المعجم المفهرس. ] اگر دوران متفاوت زندگى را درست بشناسم، و در هر مرحله از كودكى و نوجوانى و جوانى و كهن سالى، تلاش متناسب با همان مرحله را داشته و فرصت ها را از دست ندهيم دچار تاسف و اندوه نمى شويم كه در كهن سالى بگوئيم.

• به پيرى خاك بازيگاه طفلان مى كنم بر سر
  
  
• كه شايد بشنوم ز آن خاك بوى نوجوانى را
  

[صدیقه طاهره]

تلاش در خودسازى

پس از شناخت روحيات و زمينه هاى فراهم دوران نوجوانى مانند:

الف- علم خواهى
ب- تربيت پذيرى
ج- دورانديشى
د- تفكر و انديشه هدفدار
ه- شكل گيرى شخصيت اجتماعى

بايد تلاش كرد تا از زمينه هاى آماده، و روحيات مناسب نوجوانى براى 'خودسازى ' و 'تربيت خويش' حداكثر استفاده را برد. و با آگاهى و دورانديشى به بازسازى فكر و جان و روان خود همت كرد. زيرا تمام اصلاحات اجتماعى، و انواع سازندگى ها، از فرد آغاز مى شود. من بايد خود را بسازم. تو بايد خود را بسازى و تربيت كنى. تا جامعه كه تشكيل شده از فرد، فرد انسانهاست ساخته شود.

[صدیقه طاهره]

معيار خودسازى

15- قال على عليه السلام:

'كفاك ادبا لنفسك اجتناب ما تكرهه من غيرك'

امام على عليه السلام فرمود: "

در تربيت خويشتن اين كافى است كه آنچه بر ديگران نمى پسندى انجام ندهى" [ حكمت 412 نهج البلاغه المعجم المفهرس. ] اگر افراد جامعه، خود را تربيت كنند، جامعه نيز ساخته مى شود، و مفاسد اجتماعى و انحرافات اخلاقى به تدريج نابود مى گردند.

[صدیقه طاهره]

راه خودسازى

امام پس از طرح ضرورت خودسازى به راه هاى خودسازى مى پردازد، و روش تربيت نفس، و راه خويشتن دارى را مى شناساند، و رهنمود مى دهد كه منتظر ديگران نباش، تربيت و خودسازى را با تلاش و كوشش از خود آغاز كن

16- قال على عليه السلام:

'و اكرم نفسك عن كل دنيه'

امام على عليه السلام فرمود:

"نفس خويش را از هرگونه كارهاى پستى دور نگهدار" [ نامه ى 86/31 نهج البلاغه المعجم المفهرس. ] قانون گرائى

نوجوان سعى دارد با حساب و كتاب سخن بگويد. و دوست دارد كه ديگران نيز با نظم و قانون باشند. و با او قانونمند برخورد كنند. سن و سال نوجوانى با نظم و ترتيب و قانون و حساب و كتاب هماهنگ است. اگر مربيان تربيتى، پدران و مادران، نوجوانان را با قوانين و مقررات اجتماعى آشنا سازند، چون زمينه ى پذيرش قانون در نوجوانان بسيار فراهم است، روح قانونگرائى و نظم گرائى در آنان به كمال خواهد رسيد.

[صدیقه طاهره]

ضرورت آشنائى با قوانين الهى


17- قال على عليه السلام:

'ان الله افترض عليكم فرائض فلا تضيعوها'

امام على عليه السلام فرمود: "همانا پروردگار بزرگ حقوقى را بر شما واجب كرده است پس آن را ضايع نگردانيد" [ حكمت 105 نهج البلاغه المعجم المفهرس. ] ره آورد آمادگى براى اجراى قوانين

[صدیقه طاهره]

ره آورد آمادگى براى اجراى قوانين

ما پيش از هر چيز بايد قوانين الهى را بشناسيم و در عمل كردن به آن از ديگران سبقت بگيريم با مطالعه ى رساله هاى عمليه مراجع تقليد، حلال و حرام الهى را بشناسيم طهارت و نجاست را بدانيم روا و ناروا را درك كنيم اموال خود و اموال ديگران را شناخته به آن احترام بگذاريم.

18-قال على عليه السلام:

'الفرائض الفرائض ادوها الى الله تودكم الى الجنه'

امام على عليه السلام فرمود: "واجبات الهى واجبات الهى را براى خدا انجام دهيد تا شما را به بهشت جاويدان برساند" [ خطبه 2/167 نهج البلاغه المعجم المفهرس. ] ممكن است اجراى قوانين و رعايت حقوق اجتماعى براى برخى ناخوشايند باشد، اما عدالت اجتماعى وقتى تحقق مى پذيرد كه قوانين به خوبى اجرا شود.

[صدیقه طاهره]

صبر و بردبارى


تذكر داديم كه: نوجوان بايد خود را بسازد چون روح 'تربيت پذيرى' دارد نوجوان بايد آينده نگر بوده و خود را براى فرداى بهتر آماده كند. نوجوان بايد روابط اجتماعى خود را تنظيم كند نوجوان بايد انواع آگاهى و علوم را به دست آورد اما چگونه؟ و با چه روشهائى مى توان به برترى هاى ياد شده دسترسى پيدا كرد؟ امام على عليه السلام مى فرمايد تمام مراحل ياد شده را تنها با صبر و بردبارى مى توان سپرى كرد. و تمام ارزشهاى ياد شده را با صبر و تحمل مشكلات مى توان در جان خويش پياده ساخت.

[صدیقه طاهره]

ضرورت صبر و بردبارى

19- قال على عليه السلام: '

و عود نفسك التصبر على المكروه'

امام على عليه السلام فرمود: "نفس خويش را بر استقامت در برابر مشكلات عادت ده" [ نامه ى 16/31 نهج البلاغه المعجم المفهرس. ]