هم بازی شدن با کودکان، سیره نبوی در تربیت فرزند

[صدیقه طاهره]

شک نکنید، همراه و همبازی شدن با ‫فرزندان ، از مهمترین حلقه‌های مفقوده ‫‏تربیت در خانواده‌های امروز است.

وقتی در جلسات مشاوره‌ یا مهمانیها و…، پدر و مادرها از ‫اعتیاد فرزندانشون به بازی های رایانه‌ای شکایت می‌کنند، اول سوال می‌کنم برای فرزندان دلبندتون چقدر وقت گذاشتید؟ چقدر همبازی شدید و چقدر رفیق شدید؟!

ما پیرو پیامبری هستیم که در کوچه با کودکان همبازی می شد و برایشان شتر میشد تا شترسواری کنند.‫‏مسلمانِ پیامبری هستیم که در خانه برای امام‫‏حسن و امام ‫‏حسین علیهم السلام مرکب و اسب می‌شد.

ما عاشق پیامبری هستیم که با نوه های عزیزش همبازی می‌شد، برایشان زبان در می‌آورد و آنها را می‌خنداند و وقتی یکی از یارانش با تعجب‌گفت: فرزندم ریش در آورده و برای خودش مردی شده اما تا حالا او را حتی نبوسیده‌ام، به او فرمود: کسی که رحم و عطوفت نداشته باشد، مورد ‫‏مهر و ‫‏عطوفت قرار نخواهد گرفت!

[صدیقه طاهره]

همبازی شدن با کودکان



سوال مهم اینکه، آیا اگر ما هم بجای این مرد بودیم آنقدر به این مسائل کم توجه بودیم که با دیدن چنین رفتارهایی از یک پیامبر، تعجب میکردیم؟ احساس شما چیست؟
به جرات با استناد مطالعات و تجربیاتم معتقدم در بسیاری از اوقات فرزندان، توپ بازی و عروسک بازی و در کل همبازی شدن با پدر و مادر را به هر چه خوراکی و بازی رایانه‌ای و… ترجیح می‌دهند.

[صدیقه طاهره]

پیامبر(ص) و بازی با کودکان



یکی از لوازم اساسی به منظور رشد روحی و جسمی کودکان بازی کردن است. بازی با وسایل گوناگون و متناسب از ابزار بروز خلاقیت و استعداد کودکان است. در این میان نقش والدین و بزرگترها در جهت دادن به بازی کودکان و تشویق آنان به بازی­های مفید بسیار مهم و مؤثر است. به این منظور شرکت والدین در بازی بچه­ها و هم­بازی شدن با آنها، علاوه بر رفع تنهایی کودکان می­تواند بر نشاط و صمیمیت کودک و والدین تأثیر مثبت بگذارد. به همین منظور است که رسول­خدا(ص) در بازی کودکان شرکت می­کرد و با آنان همبازی می­شد. از پیامبر(ص) نقل شده است که ایشان فرمودند: «مَن کانَ عِندَهُ صَبِیٌ فَلیَتَصابَ لَه» هر کس کودکی داشته باشد باید با او مانند خودش رفتار کند.من لا یحضره الفقیه ج‏۳ص۴۸۳ و وسائل‏الشیعه ج۲۱ ص۴۸۶٫

[صدیقه طاهره]

بازی پیامبر(ص) با امام حسین(ع)


رسول­ خدا(ص) خود را از این مسأله مستثنا نمی­دانستند و در برخی مواقع به بازی کردن با کودکان می­پرداختند. در یکی از روزها یَعلی عامری که از اصحاب رسول­خدا(ص) بود، به منظور شرکت در ضیافتی که به آن دعوت شده بود از منزل خود خارج شد و در راه به حسین(ع) برخورد که به همراه کودکان مشغول بازی بودند. در این هنگام پیامبر(ص) نیز به همراه اصحاب خودشان از منزل خارج شدند و حسین(ع) را به همراه کودکان مشاهده کردند. رسول­­خدا(ص) در حالی که آغوش خودشان را برای حسین(ع) باز کرده بودند به سمت ایشان رفتند؛ اما حسین(ع) به این سو و آن سو می­رفتند و رسول­خدا(ص) نیز خنده کنان به دنبال او می­دویدند تا او را بگیرند. تا اینکه پیامبر(ص)، حسین(ص) را گرفتند و یک دست خودشان را پشت سر و دست دیگر را زیر چانۀ ایشان گذاشتند و لب حسین(ع) را بوسیدند.


«عَنْ یَعْلَى الْعَامِرِیِّ أَنَّهُ خَرَجَ مِنْ عِنْدِ رَسُولِ اللَّهِ ص إِلَى‏ طَعَامٍ دُعِیَ إِلَیْهِ فَإِذَا هُوَ بِحُسَیْنٍ ع یَلْعَبُ مَعَ الصِّبْیَانِ فَاسْتَقْبَلَهُ النَّبِیُّ(ص) أَمَامَ الْقَوْمِ ثُمَّ بَسَطَ یَدَیْهِ فَطَفَرَ الصَّبِیُّ هَاهُنَا مَرَّهً وَ هَاهُنَا مَرَّهً وَ جَعَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُضَاحِکُهُ حَتَّى أَخَذَهُ فَجَعَلَ إِحْدَى یَدَیْهِ تَحْتَ ذَقَنِهِ وَ الْأُخْرَى تَحْتَ قَفَائِهِ وَ وَضَعَ فَاهُ عَلَى فِیهِ وَ قَبَّلَه‏»

ابن قولویه قمى، جعفر بن محمد؛ کامل الزیارات، نجف، انتشارات مرتضوى ۱۳۵۶ه.ش چاپ اول؛ ‏ص۵۲٫

[صدیقه طاهره]

تعجب از بازی با کودک

بازی رسول­ خدا(ص) با کودکان در میان مردم به گونه­ ای بود که تعجب برخی را برمی­ انگیخت. در این باره آمده است؛

کان رسول­الله(ص) یدلع لسانه للحسین فیرى الصّبی حمره لسانه فیهش إلیه، فقال عیینه بن بدر الأزدى أراک تصنع هذا بهذا، فواللّه، إنّه لیکون لی الولد قد خرج وجهه. و ما قبّلته، فقال رسول­الله(ص): «من لا یرحم لا یرحم».[۳]

روزی رسول ­خدا(ص) مشغول بازی با حسنین(ع) بودند و زبان خودشان را برای آن دو بیرون می ­آوردند و هنگامی که کودک این رفتار پیامبر(ص) را می ­دید به سمت ایشان می ­دوید. در این هنگام مردی به نام عُیَینَه بن بدر که شاهد بازی پیامبر(ص) با امام حسین(ع) بود، از این رفتار رسول­ خدا(ص) شگفت زده شد و خطاب به ایشان عرض کرد: به خدا سوگند فرزندم مرد شده و صورت او دارای محاسن گشته است، اما من تاکنون حتی برای یک بار هم او را نبوسیده­ ام. رسول ­خدا(ص) که از رفتار آن مرد ناراحت شده بودند فرمودند: کسی که رحم و عطوفت نداشته باشد، مورد مهر و عطوفت قرار نخواهد گرفت!

[صدیقه طاهره]

رفتار پدرانه

رفتار پیامبر(ص) با کودکان به گونه­ای بود که آنان هیچ محدودیتی در نوع رابطه با ایشان نداشتند. به گونه­ ای که حسنین(ع) بر پشت پیامبر سوار می ­شدند و در حالی که رسول­ خدا(ص) چهار دست و پا راه می ­رفتند به ایشان «حل حل»[۴] می­ گفتند و رسول­ خدا(ص) هم خطاب به آنان می ­فرمود: شتر شما چه شتر خوبی است!

« عن جابر بن عبداللّه قال: دخلت على النبی(ص) و هو یمشی على أربع، و الحسن و الحسین على ظهره، و هو یقول: نعم الجمل جملکما، و نعم العدلان أنتما»[۵]

[صدیقه طاهره]

تقدم بازی بر نماز


سیرۀ رسول­ خدا(ص) در محبت به کودکان به حدی بود که علاوه بر هم­بازی شدن با آنان و نادیده گرفتن موقعیت، با فروتنی به بازی با آنها می ­پرداخت و این در حالی بود که زمان نماز فرا رسیده بود و مردم در انتظار اقامۀ نماز به امامت ایشان بودند. در یکی از روزها که رسول­ خدا(ص) به منظور خواندن نماز جماعت عازم مسجد بودند، در راه به گروهی از کودکان برخوردند که در حال بازی کردن بودند. بچه­ ها با دیدن پیامبر(ص) دست از بازی کشیدند و به سوی ایشان رفتند و به پیامبر(ص) گفتند؛ «کن جملی»! شتر من باش. رسول ­خدا(ص) درخواست کودکان را اجابت کردند و مشغول بازی با آنها شدند و این درحالی بود که مردم در مسجد در انتظار ایشان بودند.

[صدیقه طاهره]

بلال که در مسجد همراه مردم منتظر ورود رسول ­خدا(ص) بود، با مشاهدۀ تاخیر پیامبر(ص) به سمت خانه ایشان حرکت کرد. او در راه به رسول­ خدا(ص) رسید و با دیدن صحنۀ بازی کردن ایشان با کودکان خواست تا بچه­ ها را از اطراف ایشان دور کند؛ اما رسول­ خدا(ص) مانع شدند و فرمودند: برای من دیر شدن زمان اقامۀ نماز از ناراحتی کودکان بهتر است. سپس از بلال خواستند تا به خانۀ ایشان برود و برای کودکان چیزی تهیه نماید تا به این ترتیب بچه­ ها حضرت را رها کنند. بلال رفت و از منزل پیامبر(ص) تعدادی گردو پیدا کرد و به محضر ایشان بازگشت. رسول ­خدا(ص) گردوها را از بلال گرفتند و به بچه­ ها فرمودند: آیا شتران خود را به این گردوها می ­فروشید؟ کودکان نیز با دیدن گردوها، آنها را از دست پیامبر گرفتند و ایشان را رها کردند.[۶]. عوفی، سدید الدین محمد ؛ جوامع الحکایات و لوامع الروایات، تهران، نشر ابن سینا ۱۳۴۰ه.ش چاپ اول؛ باب دوم از قسم دوم، ص۳۰٫

[صدیقه طاهره]

تماشای بازی


رسول­خدا(ص) علاوه بر هم­بازی شدن با فرزندان و کودکان، به تماشای بازی آنان می­نشستند و آنان را تشویق نیز می­کردند. از امام علی(ع)[۷] نقل شده است که روزی حسنین(ع) مشغول کشتی گرفتن نزد رسول­خدا(ص) بودند. در هنگامۀ مسابقه، پیامبر(ص) به حسن(ع) فرمود: زود باش حسن! من به پیامبر(ص) عرض کردم؛ یا رسول­الله(ص)! آیا بزرگتر را بر علیه کوچکتر یاری می­دهید؟ رسول­خدا(ص) در پاسخ من فرمودند: جبرئیل می­گوید حسین زود باش و من می­گویم حسن زود باش!


عَنْ عَلِیٍّ (ع)‏ قَالَ: بَیْنَمَا الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ یَصْطَرِعَانِ عِنْدَ النَّبِیِّ ص فَقَالَ النَّبِیُّ ص هَیِّ یَا حَسَنُ فَقَالَتْ فَاطِمَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ تُعِینُ الْکَبِیرُ عَلَى الصَّغِیرِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) جَبْرَئِیلُ یَقُولُ هَیِّ یَا حُسَیْنُ وَ أَنَا أَقُولُ هَیِّ یَا حَسَن‏[۸]

[صدیقه طاهره]

بازی پس از بازگشت از سفر

محبت و انس و دوستی رسول­ خدا(ص) با کودکان به گونه­ ای بود که لطف پیامبر(ص) در همه زمانها شامل آنان می ­شد. حتی رسول­ خدا(ص) پس از بازگشت از سفرهای خودشان به سراغ کودکان می ­رفتند و با آنان به بازی می ­پرداختند.

سیرۀ رسول­ خدا(ص) بر آن بود که هرگاه از سفر بازمی­ گشتند به سراغ کودکان می­ رفتند و به بازی با آنها می­ پرداختند. ایشان پس از سفر و در راه به کودکان بر می خوردندو به اصحاب خود دستور می­ دادند تا کودکان را بلند کنند و به سوی ایشان ببرند. سپس رسول­ خدا(ص) برخی از کودکان را در آغوش خودشان و برخی را هم در پشتشان سوار می ­کردند. پیامبر(ص) نه تنها خود به بازی می ­پرداختند، بلکه اصحاب را نیز دعوت می­ کردند تا کودکان را در آغوش گیرند.