بي‌مهري حوزه‌ به علوم قرآني و دانشگاه به تفسير قرآن

[atregoleyas]

بررسي پژوهش‌هاي قرآني حوزه و دانشگاه (2) / گفت‌و‌گو با حجت‌الاسلام سيدعلي‌اكبر حسيني
حوزه‌ به علوم قرآني و دانشگاه به تفسير قرآن بي‌مهري مي‌كند

گروه انديشه: اهتمام به تفسير در حوزه‌هاي علميه به گونه‌اي است كه اگر بگوييم در آن‌ها به علوم قرآني بي‌مهري مي‌شود، اغراق نكرده‌ايم، اما اهتمام محيط‌هاي دانشگاهي به علوم قرآني است.



حجت‌الاسلام‌ و المسلمين «سيدعلي‌اكبر حسيني»، مدير گروه تفسير ترتيبي و ترجمه قرآن مركز فرهنگ و معارف قرآن، وابسته به دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم در حاشيه برپايي پانزدهمين نمايشگاه بين‌المللي قرآن كريم، به گفت‌وگوي اختصاصي با خبرنگار سرويس انديشه و علم خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا) نشست.
قسمت اول مصاحبه را در اين آدرس بخوانيد

بخش اول اين گفت‌وگو پيش از اين تقديم شد. اينك بخش دوم از اين گفت‌وگو ارائه خواهد شد:

حجت‌الاسلام‌ و المسلمين حسيني در رابطه با جنبه كاربردي كردن مباحث قرآني توسط مركز فرهنگ و معارف قرآن گفت: مركز فرهنگ و معارف قرآن در اين عرصه كاملا به دنبال كاربردي كردن مباحث قرآن است و معتقد است كه از آن‌جاكه در دوره‌اي به دنبال ذخيره كردن منابع و مآخذ قرآني مانند: تأليف تفسير راهنما، فرهنگ قرآن، دايرةالمعارف قرآن و تقريبا منبع‌شناسي بوده‌ است، ديگر بايد به دنبال كاربردي كردن تحقيقات انجام شده باشد.

وي افزود: اگر بخواهيم مثلا در مورد «آب» در قرآن تحقيق و بررسي كنيد، قوي‌ترين فرهنگ‌ها و اصطلاح‌شناسي‌ها، شايد تا 10 مدخل در مورد آب داشته باشند، اما فرهنگ‌هاي مركز فرهنگ و معارف قرآن شايد تا 300 مورد مطلب در مورد آب با مدخل‌ها و عنوان‌هاي مشخص داشته باشند، همين‌طور در باب زنان، اخلاق، كودك، جوان و ... و تمام آن‌چه كه كمترين مناسبت را با اين واژه‌ها داشته‌ باشد، مركز فرهنگ و معارف قرآن تا حدود 37 جلد كتاب كه ميانگين صفحات هر جلد 600 صفحه است، در اختيار دارد كه اين امر نشان‌دهنده عظمت ذخاير قرآن‌پژوهي مركز است و اميدواريم تا دو سال آينده اين كار تكميل شود.

مدير گروه تفسير ترتيبي و ترجمه قرآن مركز فرهنگ و معارف قرآن در ادامه گفت: چون اين نگاه ترديدآميز وجود دارد كه مبادا مبتلا به تفسير به رأي در قرآن شويم، از ورود به عرصه تفسير قرآن اجتناب مي‌شود كه حقا كار سخت و نفس‌گيري است. اكنون در فضاي عمومي جامعه، وقتي سخن از مفسر به ميان مي‌آيد، اذهان مردم فقط به سمت دو يا سه نفر معطوف مي‌شود و بقيه را مفسر نمي‌دانند و تفسير را جايگاه بسياري ويژه‌اي مي‌دانند كه عده خاصي مي‌توانند به آن عرصه راه يابند. اين تابوها در حال شكسته شدنند.

چون اين نگاه ترديدآميز وجود دارد كه مبادا مبتلا به تفسير به رأي در قرآن شويم، از ورود به عرصه تفسير قرآن اجتناب مي‌شود كه حقا كار سخت و نفس‌گيري است. اكنون در فضاي عمومي جامعه، وقتي سخن از مفسر به ميان مي‌آيد، اذهان مردم فقط به سمت دو يا سه نفر معطوف مي‌شود و بقيه را مفسر نمي‌دانند و تفسير را جايگاه بسياري ويژه‌اي مي‌دانند كه عده خاصي مي‌توانند به آن عرصه راه يابند
وي اظهار كرد: ما معتقديم كه تفسير، قواعد و روش خاص خود را دارد كه هر كس با هر سن و رنگ و ... مي‌تواند وارد اين عرصه شود و شايد كسي بتواند در زمان كوتاه‌تري با قواعد تفسير آشنا و مفسر قابل اعتماد و اعتنايي شود. اين مرحله‌اي بود كه آن‌را با مشكلات خاص خود سپري كرديم.

حسيني تصريح كرد: ما وقتي مركز فرهنگ و معارف قرآن را تأسيس كرديم، تقريبا مراكز و نهادهايي كه سياست‌گذاري‌هاي نظام را طراحي مي‌كنند، با ديده ترديد و به كندي، به اعتمادي نسبي نسبت به مركز رسيده‌اند و اكنون در حال طي كردن اين مرحله برزخي هستيم كه مجامعي مانند مركز «توسعه و ترويج فعاليت‌هاي قرآني» وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، دو سال پيش چنين اعتمادي به مركز نداشتند، اما اكنون دو سال است كه بخش پژوهش نمايشگاه قرآن را به مركز فرهنگ و معارف قرآن سپرده‌اند.

وي افزود: سازمان ملي جوانان و همين‌طور تمام مراجع و نهادهاي تصميم‌گيري، به نحوی بحث‌های نظارتی خودشان را به مركز واگذار كرده‌اند و ما ادعا كرده‌ايم كه می‌توانيم اين خلأ را پر كنيم و بسته به نيازهای آن‌ها، نسبت آن نيازها را با قرآن و در واقع با معارف و مفاهيمی كه از قرآن استخراج می‌شود و می‌تواند در قانون‌گذاری و طراحی آيين‌نامه‌ها تأثيرگذار باشد، بررسی كرده و راه‌كارهای مناسب را ارايه دهيم و اين امر اگر اتفاق بيفتد، فراتر از كتاب و جزوه و ... است.

اين پژوهشگر قرآنی در ادامه تأكيد كرد: اين تلقی از قرآن می‌تواند در نهادهای تصميم‌گيری اعمال و اجرا شود؛ مثلا سه سال پيش وقتی سند چشم‌انداز بيست ساله تنظيم شد، اين طرح به مركز فرهنگ و معارف قرآن واگذار شد و يكی از محققان ما آن را مطالعه كرد و به اين نتيجه رسيد كه بخش‌هايی از آن مشكلاتی جدی دارند و ما آن‌را ترميم كرده و كاستی‌های آن‌را برطرف كرديم و توصيه‌های لازم را قبل از آن‌كه برای تصويب خدمت مقام معظم رهبری برود، كرديم و بعد برای بازنويسی همه آن امور اعمال شد و اين دقيقا همان جنبه كاربردی بودن مسائل است.

وی با اشاره به اين‌كه مركز فرهنگ و معارف قرآن به اين امور بسنده نكرده است، گفت: اين مركز در بخش كتاب‌های مربوط به قرآن و معارف، تدوين كتاب‌های حوزه و دانشگاه و نظارت بر آن‌ها را هم برعهده گرفت و يا تأليف كتاب‌هايی را با عنوان تفسير كودك، تفسيرجوان و تفسير موضوعی در دستور كار خود قرار داد كه همه اين‌ها به معنای كاربردی كردن مسائل قرآنی است.

در محيط‌های دانشگاهی شايد اين احساس وجود داشته باشد كه اساساً كسانی كه بتوانند در دانشگاه چنين حرف‌هايی بزنند و از آن‌ها پذيرفته شود، شايد اصولا نباشند. تفسير بيشتر در حوزه مطرح است و علوم قرآن در دانشگاه و سمت و سوی پايان‌نامه‌ها هم همين‌طور است
حسينی در پاسخ به اين سؤال كه حيطه علوم قرآن و تفسير در حوزه و دانشگاه تا چه حد است، تصريح كرد: شرايط معكوس و متضادی در اين باب در حوزه و دانشگاه است. اهتمام به تفسير در حوزه به گونه‌ای است كه اگر بگوييم به علوم قرآنی بی‌مهری می‌شود، اغراق نكرده‌ايم و در دانشگاه اين امر برعكس است. دليل آن اين است كه در عرصه علوم قرآنی دل‌نگرانی كمتر است و به عنوان يك علم، پژوهش در آن حساسيت كمتری دارد؛ چرا كه در تفسير می‌خواهيم بگوييم كه خدا چنين و چنان گفته است و اين جرأت برای همه فراهم نمی‌شود.

وی ادامه داد: در محيط‌های دانشگاهی شايد اين احساس وجود داشته باشد كه اساساً كسانی كه بتوانند در دانشگاه چنين حرف‌هايی بزنند و از آن‌ها پذيرفته شود، شايد اصولا نباشند. تفسير بيشتر در حوزه مطرح است و علوم قرآن در دانشگاه و سمت و سوی پايان‌نامه‌ها هم همين‌طور است. شوق و ذوق دانشجويان دانشگاه‌ها به علوم قرآنی بيشتر است تا تفسير. اما آن‌چه كه نيازهای جامعه را مرتفع می‌كند، تفسير است و علوم قرآنی مقدمه تفسير است.

حسينی در پايان با اشاره به جنبه كاربردی كردن مباحث قرآنی، گفت: چه بسا مباحث علوم قرآنی هيچ وقت نياز جامعه نباشند و شايد بسياری از مرم ما در پذيرفتن آن مشكلی نداشته باشند. مثلا در بحث اعجاز همه معجزه بودن قرآن را می‌پذيرند. ما در علوم قرآن اموری را می‌كاويم كه بيشتر مردم مشكلی ندارند. در علوم قرآن بستر را فراهم می‌كنيم تا در عالم معرفت و دانش‌های قرآنی، شائبه‌ای نباشد، اما برای مرم شائبه‌ای در كار نيست. لذا گاهی اين تصور به ذهن می‌رسد كه اگر علوم قرآنی را پاك يا كم‌رنگ كنيم و به جای آن معارف قرآنی را برجسته كنيم، به مشكلی برنمی‌خوريم.

[razavi1]

با سلام
اگر مباحث علوم قرآني را پايه و اساس تفسير مي دانيم- چنان كه اين طور است- لازم است در آن ها دقت و پژوهش بيشتري صورت گيرد. نمي توان همه آنچه تا به حال گفته شده را بي ترديد پذيرفت. در هر علمي جاي كاوش و نظر جديد هست. واقعا نمي فهمم كه حذف علوم قرآني و عدم مشكل به چه معناست. اگر مباني در علوم قرآني مطرح نشود چگونه مي توان تفسير نمود؟ بنده اكنون به مباحث جديدي در اين علم آشنا شده ام كه بخش هايي از فهم سنتي ما از قرآن را متحول مي كند.

[khoshnazar]

با سلام
... بنده اكنون به مباحث جديدي در اين علم آشنا شده ام كه بخش هايي از فهم سنتي ما از قرآن را متحول مي كند.

ضمن تشکر از کاربر گرامی razavi1 خوشحال می شویم اگر این مباحث را در انجمن علوم قرآن مطرح و پیگیری بفرمایید تا همگان بهرمند شویم.