آشنایی با فقه - حدیث حل

[مستنبط]

اگر از بازارهای مسلمانان باشد، بخورید و از آن پرس و جو نکنید.

بازار مسلمانان در زمان ائمه (علیهم السلام):
باید توجه کرد که این دغدغه در آن زمان به چند دلیل جدی بوده است:
1- شیعه در اقلیت بود و معمولا در هر محله، قبیله یا شهری، اقلیت شیعه نمی توانست همه احتیاجات را خودش تامین کند.
2- اهل بیت –علیهم السلام- طبق صریح آیه قرآن[1]، شرط حلال بودن ذبح یعنی تسمیه (ذکر بسم الله) را تذکر می دادند.
3- برخی مذاهب اهل سنت، تسمیه (گفتن بسم الله) را واجب نمی دانسته اند. طبیعتا تعداد اینها قابل توجه بوده است و ذبحی که بدون بسم الله انجام شود، در بازار مسلمانان وجود داشته است.
4- برخی از مسلمانان در آن زمان ناصبی بوده اند و ذبح ناصبی مانند ذبح کافر، حرام است. همچنین خوارج که ذبح آنها نیز در حکم ذبح کافر است در میان مسلمانان زندگی می کرده اند. گوشت و قصابی مرتبط با این دو طایفه نیز در سوق مسلمانان خرید و فروش می شده است.
این دغدغه ها و مشکلات، به خوبی در کتب فقهی نیز منعکس شده است و می توان در خلال ادله و فتاوا، به وضعیت زمان اهل بیت (علیهم السلام) نیز پی برد[2].


پی نوشت:
[1] «وَ لا تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ إِنَّهُ لَفِسْق»،‏ سوره انعام/ 121.
[2] «الثالث التسمية عند الذبح و هي أن يذكر اسم اللّه تعالى كما سبق، فلو تركها عمدا فهي ميتة إذا كان معتقدا لوجوبها، و في غير المعتقد وجهان، و ظاهر الأصحاب التحريم، لقطعهم باشتراطها من غير تفصيل. و استشكل المصنف ذلك، لحكمهم بحل ذبيحة المخالف على الإطلاق ما لم يكن ناصبا، و لا ريب أن بعضهم لا يعتقد وجوبها»، شهيد ثانى، زين الدين بن على عاملى ، الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية (المحشى - كلانتر)؛ ج‌7، ص: 216، 10 جلد، كتابفروشى داورى، قم - ايران، اول، 1410 ه‍ ق

[مستنبط]

کاربر محترم در زمانی که تاپیک بسته بود، سوال زیر را پرسیده اند.
برای پاسخ گویی و استفاده عمومی، سوال شان بازنشر می شود:
اگر موردی که از طرف مجتهد، حل قلمداد شود و بعد خلافش ثابت شود، تکلیف چیست!؟ برخی اعمال واجب، باید اعاده گردد!؟
اگر موضوعی برای افرادی مشخص باشد و برای افرادی که عهده دار مسئولیتی در انجام واجبات هستند، مشتبه یا مقلد، حدیث حل دخالتی دارد!؟
اگر خلافش ثابت شود، تکلیف واجبات در چیست!؟ و فرد عالم به موضوع گردد، تکلیف چیست!؟

دلیل نام‌گذاری حدیث حل و‌موارد استفاده را بفرمایید.

از مجموعه احادیث و فتاوایی که نقل شد، مشخص می شود اصالت حلیت، مربوط به مقام عمل مکلف و تسهیل در امر خوردنی ها، پوشیدنی ها و مانند آن است تا امورات زندگی و نظام اجتماعی با خلل و صعوتب مواجه نشود، بنا بر این، در مقام بیان واقعیت و کشف حقیقت یا بیان امور عبادی نیست.
هر چند در این موارد، احتمال کشف خلاف وجود دارد، اما احتمال آن قابل اعتنا نیست و در صورت کشف خلاف، ارتباط چندانی با عبادات ندارد تا نیاز به بحث از اعاده یا قضای اعمال باشد.
همچنین اگر مکلف، تحقیق کرد یا از طریقی متوجه شد که واقعیت امر بر خلاف نتیجه اصالت حلیت است، باید به علم خود عمل کند. همچنین لازم نیست به دیگرانی که بر اساس اصالت حل یا قاعده سوق مسلمین چیزی را مصرف می کنند تذکر دهد و واقعیت را بیان یا اثبات کند مگر آنکه ضرری عقلایی یا معتنی به، متوجه آنها باشد.