آنچه باید درباره دعای «ناد علی کبیر» بدانیم

[کربلائی]

سلام
سالهاست که ما ابن دعای عظیم الشان را از حفظیم و هر روز حداقل یکبار میخوانیم.
از اثرات آن در زندگی هم مطلعیم و قطعا از صفات شیعه هست.

دوست داریم از یک عالم، آنچه اطلاعات درباره این دعا هست در زمان غیبت بدانیم تا انشاالله تکمیل تر گردد با توفیق خداوند.

درباره اینکه چطور این دعا، آمده و چه داستانی بوده و صدالبته هر کلمه و جمله آن در توصیف حضرت امیرالمومنین ع چه مفهومی دارد، لطفا معانی و مفهوم را هم بفرمایید.

با تشکر فراوان و توفیق الطاعه ...

[مدیر ارجاع سوالات]

با نام و یاد دوست

کارشناس بحث: استاد میقات

[میقات]

آنچه باید درباره دعای «ناد علی کبیر» بدانیم

با سلام و درود

گرچه در سایت ها و فضای مجازی، ختم یا دعای «ناد علی» زیاد است و آن را از جمله دعاهای قرآنی و یا دعایی که در کتب حدیثی و روایی شیعه آمده است، معرفی کرده اند؛ ولی باید گفت چنین دعایی، نه دعای قرآنی است و نه در منابع روایی و حدیثی طراز اول و مشهور، آمده است؛ در منابعی هم که آمده است، بدون سند متصل به معصوم است لذا از نظر روایی و حدیثی معتبر نیست و نمی توان آن را به معصوم نسبت داد.

لازم به ذکر است که دو متن به عنوان «ناد علی» ذکر شده است که در ادامه به آن ها اشاره و از نظر اعتبار، مورد بررسی قرار می گیرند.

[میقات]

«ناد علی صغیر»

در «مصباح کفعمی» دو بیت شعر آمده که تکرار آن را برای پیدا شدن گمشده، مفید می داند:

«نَادِ عَلِيّاً مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ * تَجِدْهُ عَوْناً لَكَ فِي النَّوَائِبِ
كُلُّ هَمٍّ وَ غَمٍّ سَيَنْجَلِي * بِوَلَايَتِكَ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ يَا عَلِي»(المصباح للكفعمي ـ جنة الأمان الواقية ـ ص 183)

ترجمه:
بخوان علی را که مظهر صفات عجیبه است، تا بیابی او را یاری کننده در سختی ها
هر ناراحتی و غمی، حل و رفع می شود به ولایت تو ای علی ای علی ای علی.

بررسی:
لازم به ذکر است که برای این مطلب، هیچ سند روایی نقل نشده و فقط آمده: «وَ رَأَيْتُ بِخَطِّ الشَّهِيدِ» یعنی نوشته ای به خط شهید(ره) دیدم که چنین نوشته بود.
لذا اعتبار حدیثی و روایی ندارد و نمی توان چنین مطلبی را حدیث از معصوم دانست.


علامه مجلسی(ره) در «بحار الانوار» نیز همین دو بیت شعر را در قالب روایتی با این بیان می آورد: «وَ يُقَالُ إِنَّ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله) نُودِيَ فِي هَذَا الْيَوْم»؛ و گفته می شود پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) [در جنگ احد]، چنین ندا داده شد.(بحار الأنوار، ج ‏20، ص 73)

بررسی:
لازم به ذکر است که ایشان نیز سند معتبری برای این مطلب نیاورده است؛ لذا نمی توان آن را به معصوم نسبت داد.

افزون بر این، در حاشیه روایت «بحارالانوار» در پاورقی و در توضیح این دو بیت شعر، گفته شده:

«الجملة الأخيرة فيها غرابة و لا تلائم سابقها، و الظاهر أنّها من زيادة بعض الجهلة، او الصوفية المضلة الذين يزعمون أن هذه الجملات تكون دعاء فيذكرونها وردا و ذكرا، غفلة عن معناها، بل بعضهم يرون للمداومة على ذكرها فضيلة ليست للصلاة، حفظنا اللّه عن البدع و اتباع الاهواء»
یعنی جمله آخر، با بقیه متن، غرابت و ناسازگاری دارد و ظاهر این است که افراد جاهل یا صوفیه گمراه، غافل از معنای این جملات، تصور کرده اند که این جملات، دعا هستند لذا آن ها را به عنوان ذکر و ورد، در ادامه این مطلب آورده اند. بلکه برخی از آن ها برای مداومت در گفتن این ذکر، گفته اند فضیلتش بیشتر از نماز خواندن است. خداوند ما را از بدعت و از پیروی هوای نفس، حفظ کند.(بحار الأنوار، ج ‏20، ص 73، پاورقی)

[میقات]

«ناد علی کبیر»

علامه مجلسی(ره) دعایی طولانی با نام دعای «ناد علی» می آورند؛ آن دعا بدین شرح است:

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ نَادِ عَلِيّاً مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ تَجِدْهُ عَوْناً لَكَ فِي النَّوَائِبِ لِي إِلَى اللَّهِ حَاجَتِي وَ عَلَيْهِ مُعَوَّلِي كُلَّمَا رَمْيَتُهُ وَ رَمَيْتَ مُقْتَضَي كُلِّ هَمٍّ وَ غَمٍّ سَيَنْجَلِي بِعَظَمَتِكَ يَا اللَّهُ وَ بِنُبُوَّتِكَ يَا مُحَمَّدُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ بِوَلَايَتِكَ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي بِحَقِّ لُطْفِكَ الْخَفِيِّ، اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ أَنَا مِنْ شَرِّ أَعْدَائِكَ بَرِي‏ءٌ بَرِي‏ءٌ بَرِي‏ءٌ اللَّهُ صَمَدِي بِحَقِّ إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ يَا أَبَا الْغَيْثِ أَغِثْنِي يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي يَا قَاهِرَ الْعَدُوِّ وَ يَا وَالِيَ الْوَلِيِّ يَا مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ يَا مُرْتَضَى عَلِيُّ، يَا قَهَّارُ تَقَهَّرْتَ بِالْقَهْرِ وَ الْقَهْرُ فِي قَهْرِ قَهْرِكَ يَا قَهَّارُ يَا ذَا الْبَطْشِ الشَّدِيدِ أَنْتَ الْقَاهِرُ الْجَبَّارُ الْمُهْلِكُ الْمُنْتَقِمُ الْقَوِيُّ وَ الَّذِي لَا يُطَاقُ انْتِقَامُهُ وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ وَ إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ حَسْبِيَ اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ نِعْمَ الْمَوْلَى وَ نِعْمَ النَّصِيرُ يَا غِيَاثَ الْمُسْتَغِيثِينَ أَغِثْنِي يَا رَاحِمَ الْمَسَاكِينِ ارْحَمْنِي يَا عَلِيُّ وَ أَدْرِكْنِي يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.»(زاد المعاد - مفتاح الجنان، ص 429)

نکته:
در این جا صرفا به نقل دعا اکتفا شده و هیچ سندی برای این دعا، نقل نشده است. البته ممکن است ایشان اصلا ادعا نداشته باشد که این دعا از معصوم است، بلکه فقط با توجه به مضمون آن که خوب است، آن را آورده است.

بنا بر این؛
مضمون مشکلی ندارد و خوب است زیرا در بیان فضائل حضرت علی (علیه السلام) و یاری گرفتن از ایشان است؛ خواندن چنین متنی برای دعا و به امید ثواب، ایرادی ندارد و به ثواب هم می رسد انشاءالله؛ ولی چون سندش متصل به معصوم نیست، نمی توان آن را به معصوم نسبت داد.

[کربلائی]

«ناد علی کبیر»

علامه مجلسی(ره) دعایی طولانی با نام دعای «ناد علی» می آورند؛ آن دعا بدین شرح است:

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ نَادِ عَلِيّاً مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ تَجِدْهُ عَوْناً لَكَ فِي النَّوَائِبِ لِي إِلَى اللَّهِ حَاجَتِي وَ عَلَيْهِ مُعَوَّلِي كُلَّمَا رَمْيَتُهُ وَ رَمَيْتَ مُقْتَضَي كُلِّ هَمٍّ وَ غَمٍّ سَيَنْجَلِي بِعَظَمَتِكَ يَا اللَّهُ وَ بِنُبُوَّتِكَ يَا مُحَمَّدُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ بِوَلَايَتِكَ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي بِحَقِّ لُطْفِكَ الْخَفِيِّ، اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ أَنَا مِنْ شَرِّ أَعْدَائِكَ بَرِي‏ءٌ بَرِي‏ءٌ بَرِي‏ءٌ اللَّهُ صَمَدِي بِحَقِّ إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ يَا أَبَا الْغَيْثِ أَغِثْنِي يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي يَا قَاهِرَ الْعَدُوِّ وَ يَا وَالِيَ الْوَلِيِّ يَا مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ يَا مُرْتَضَى عَلِيُّ، يَا قَهَّارُ تَقَهَّرْتَ بِالْقَهْرِ وَ الْقَهْرُ فِي قَهْرِ قَهْرِكَ يَا قَهَّارُ يَا ذَا الْبَطْشِ الشَّدِيدِ أَنْتَ الْقَاهِرُ الْجَبَّارُ الْمُهْلِكُ الْمُنْتَقِمُ الْقَوِيُّ وَ الَّذِي لَا يُطَاقُ انْتِقَامُهُ وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ وَ إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ حَسْبِيَ اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ نِعْمَ الْمَوْلَى وَ نِعْمَ النَّصِيرُ يَا غِيَاثَ الْمُسْتَغِيثِينَ أَغِثْنِي يَا رَاحِمَ الْمَسَاكِينِ ارْحَمْنِي يَا عَلِيُّ وَ أَدْرِكْنِي يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.»(زاد المعاد - مفتاح الجنان، ص 429)

نکته:
در این جا صرفا به نقل دعا اکتفا شده و هیچ سندی برای این دعا، نقل نشده است. البته ممکن است ایشان اصلا ادعا نداشته باشد که این دعا از معصوم است، بلکه فقط با توجه به مضمون آن که خوب است، آن را آورده است.

بنا بر این؛
مضمون مشکلی ندارد و خوب است زیرا در بیان فضائل حضرت علی (علیه السلام) و یاری گرفتن از ایشان است؛ خواندن چنین متنی برای دعا و به امید ثواب، ایرادی ندارد و به ثواب هم می رسد انشاءالله؛ ولی چون سندش متصل به معصوم نیست، نمی توان آن را به معصوم نسبت داد.

فقط یس و طه نام هایی که پیامبر نیستند و شیعه هم نیستند میتوانند عقیده مردم را عوض کنند بسبب احترامی که به این لقب مخصوص گذاشته میشود.
غربال میشویم
والله قسم همانطور که در فضیلت این دعا آمده، هر کس شک کند کافر گشته.
دعای غریق بخوانیم و تنها به یک یس و طه ای متصل باشیم که از نسل او‌امام غائب و حاضر و قائمی خروج‌میکند.

[میقات]

والله قسم همانطور که در فضیلت این دعا آمده، هر کس شک کند کافر گشته.

با سلام و درود

مستحضرید که بین مباحث و موضوعات نباید خلط شود.

فضایل و مناقب والای امیرمؤمنان علی (علیه السلام)، یک موضوع است که در جای خود هم اثبات شده و جای هیچ شک و شبهه ای نیست.

موضوع دیگر؛ صدور این روایت (ناد علی کبیر) از امام معصوم است یعنی بدانیم از لبان مبارک حضرات معصومین، چنین عباراتی خارج شده و ایشان چنین فرموده اند.

هیچ ملازمه ای بین دو موضوع نیست؛ یعنی نمی توان گفت هر کس ولایت عظمای امیرمؤمنان (علیه السلام) را قبول دارد، پس این دعا را هم از زبان معصوم می داند و هر کس این دعا را از زبان معصوم نمی داند پس ولایت را قبول ندارد. خیر؛ چنین ملازمه ای نیست.

از طرفی تا اطمینان به صدور چیزی نداریم، اجازه نداریم ان را به شارع مقدس و به معصوم، نسبت بدهیم. در این جا نیز چون به صدور چنین عبارات و چنین دعایی از معصوم، اطمینان نداریم، با این مضمونش عالی است، ولی نمی توانیم به معصوم نسبت دهیم.

لذا قبول یا عدم قبول صدور این دعا از معصوم، مستلزم کفر یا ایمان نیست.

[میقات]

پرسش:
در باره دعای «نادعلی» اطلاعاتی می خواستم و این که چه چیزهایی باید بدانم؟

پاسخ:
گرچه در سایت ها و فضای مجازی، ختم یا دعای «ناد علی» زیاد است و آن را از جمله دعاهای قرآنی و یا دعایی که در کتب حدیثی و روایی شیعه آمده است، معرفی کرده اند؛ ولی باید گفت چنین دعایی، نه دعای قرآنی است و نه در منابع روایی و حدیثی طراز اول و مشهور، آمده است؛ در منابعی هم که آمده است، بدون سند متصل به معصوم است لذا از نظر روایی و حدیثی معتبر نیست و نمی توان آن را به معصوم نسبت داد.
لازم به ذکر است که دو متن به عنوان «ناد علی» ذکر شده که به آن ها اشاره و از نظر اعتبار، مورد بررسی قرار می گیرند.

«ناد علی صغیر»
در «مصباح کفعمی» دو بیت شعر آمده که تکرار آن را برای پیدا شدن گمشده، مفید می داند:
«نَادِ عَلِيّاً مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ * تَجِدْهُ عَوْناً لَكَ فِي النَّوَائِبِ
كُلُّ هَمٍّ وَ غَمٍّ سَيَنْجَلِي * بِوَلَايَتِكَ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ يَا عَلِي»
بخوان علی را که مظهر صفات عجیبه است، تا بیابی او را یاری کننده در سختی ها
هر ناراحتی و غمی، حل و رفع می شود به ولایت تو ای علی ای علی ای علی.(1)
نقد:
لازم به ذکر است که برای این مطلب، هیچ سند روایی نقل نشده و فقط آمده: «وَ رَأَيْتُ بِخَطِّ الشَّهِيدِ» یعنی نوشته ای به خط شهید(ره) دیدم که چنین نوشته بود.
لذا اعتبار حدیثی و روایی ندارد و نمی توان چنین مطلبی را حدیث از معصوم دانست.
علامه مجلسی(ره) در «بحار الانوار» نیز همین دو بیت شعر را در قالب روایتی با این بیان می آورد: «وَ يُقَالُ إِنَّ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله) نُودِيَ فِي هَذَا الْيَوْم»؛ و گفته می شود پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) [در جنگ احد]، چنین ندا داده شد.(2)
نقد:
لازم به ذکر است که ایشان نیز سند معتبری برای این مطلب نیاورده است؛ لذا نمی توان آن را به معصوم نسبت داد.
افزون بر این، در حاشیه روایت «بحارالانوار» در پاورقی و در توضیح این دو بیت شعر، گفته شده:
«الجملة الأخيرة فيها غرابة و لا تلائم سابقها، و الظاهر أنّها من زيادة بعض الجهلة، او الصوفية المضلة الذين يزعمون أن هذه الجملات تكون دعاء فيذكرونها وردا و ذكرا، غفلة عن معناها، بل بعضهم يرون للمداومة على ذكرها فضيلة ليست للصلاة، حفظنا اللّه عن البدع و اتباع الاهواء»
یعنی جمله آخر، با بقیه متن، غرابت و ناسازگاری دارد و ظاهر این است که افراد جاهل یا صوفیه گمراه، غافل از معنای این جملات، تصور کرده اند که این جملات، دعا هستند لذا آن ها را به عنوان ذکر و ورد، در ادامه این مطلب آورده اند. بلکه برخی از آن ها برای مداومت در گفتن این ذکر، گفته اند فضیلتش بیشتر از نماز خواندن است. خداوند ما را از بدعت و از پیروی هوای نفس، حفظ کند.(3)

«ناد علی کبیر»
علامه مجلسی(ره) دعایی طولانی با نام دعای «ناد علی» می آورند؛ آن دعا بدین شرح است:
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ نَادِ عَلِيّاً مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ تَجِدْهُ عَوْناً لَكَ فِي النَّوَائِبِ لِي إِلَى اللَّهِ حَاجَتِي وَ عَلَيْهِ مُعَوَّلِي كُلَّمَا رَمْيَتُهُ وَ رَمَيْتَ مُقْتَضَي كُلِّ هَمٍّ وَ غَمٍّ سَيَنْجَلِي بِعَظَمَتِكَ يَا اللَّهُ وَ بِنُبُوَّتِكَ يَا مُحَمَّدُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ بِوَلَايَتِكَ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي بِحَقِّ لُطْفِكَ الْخَفِيِّ، اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ أَنَا مِنْ شَرِّ أَعْدَائِكَ بَرِي‏ءٌ بَرِي‏ءٌ بَرِي‏ءٌ اللَّهُ صَمَدِي بِحَقِّ إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ يَا أَبَا الْغَيْثِ أَغِثْنِي يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي يَا قَاهِرَ الْعَدُوِّ وَ يَا وَالِيَ الْوَلِيِّ يَا مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ يَا مُرْتَضَى عَلِيُّ، يَا قَهَّارُ تَقَهَّرْتَ بِالْقَهْرِ وَ الْقَهْرُ فِي قَهْرِ قَهْرِكَ يَا قَهَّارُ يَا ذَا الْبَطْشِ الشَّدِيدِ أَنْتَ الْقَاهِرُ الْجَبَّارُ الْمُهْلِكُ الْمُنْتَقِمُ الْقَوِيُّ وَ الَّذِي لَا يُطَاقُ انْتِقَامُهُ وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ وَ إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ حَسْبِيَ اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ نِعْمَ الْمَوْلَى وَ نِعْمَ النَّصِيرُ يَا غِيَاثَ الْمُسْتَغِيثِينَ أَغِثْنِي يَا رَاحِمَ الْمَسَاكِينِ ارْحَمْنِي يَا عَلِيُّ وَ أَدْرِكْنِي يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.»(4)
نکته:
در این جا صرفا به نقل دعا اکتفا شده و هیچ سندی برای این دعا، نقل نشده است. البته ممکن است ایشان اصلا ادعا نداشته باشد که این دعا از معصوم است، بلکه فقط با توجه به مضمون آن که خوب است، آن را آورده است.

نتیجه گیری
مضمون مشکلی ندارد و خوب است زیرا در بیان فضائل حضرت علی (علیه السلام) و یاری گرفتن از ایشان است؛ خواندن چنین متنی برای دعا و به امید ثواب، ایرادی ندارد و به ثواب هم می رسد انشاءالله؛ ولی چون سند، متصل به معصوم نیست، نمی توان آن را به معصوم نسبت داد.

پی نوشت ها:
1. كفعمى، المصباح للكفعمي(جنة الأمان الواقية)، ناشر: دار الرضي(زاهدي) ـ قم‏، چاپ 1405ق، چاپ دوم‏، ص 183.
2. مجلسی، بحار الأنوار، ناشر: دار إحياء التراث العربي‏ ـ بيروت‏، 1403 ق‏، چاپ دوم‏، ج ‏20، ص 73.
3. همان، پاورقی.
4. مجلسى، زاد المعاد ـ مفتاح الجنان‏، محقق/مصحح: اعلمى، ناشر: موسسة الأعلمي للمطبوعات‏ ـ بيروت‏، 1423 ق‏، چاپ اول‏، ص 429.