تفسیر آیه ای از قرآن درباره انتقام آل محمد علیهم السلام

[hosain.nor]

سلام وقت بخیر امیدوارم حالتون خوب باشه از زحماتی که برای آگاه سازی مومنین می کشید بسیار سپاسگزارم .
به حدیثی برخورد کردم که در رابطه با تفسیر آیه ای از قرآن است که می فرماید
عبد الله بن قاسم حَضَرمی، از صالح بن سهل روایت کرده است که امام صادق علیه السلام درباره آیه: «وَقَضَیْنَا إِلَی بَنِی إِسْرَائِیلَ فِی الْکِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِی الأَرْضِ مَرَّتَیْنِ» فرموده است: یعنی قتل امیر المؤمنین علیه السلام و نیزه خوردن امام حسن بن علی علیه السلام. «وَلَتَعْلُنَّ عُلُوًّا کَبِیرًا» یعنی قتل حسین علیه السلام «فَإِذَا جَاء وَعْدُ أُولاهُمَا» یعنی هنگامی که یاری حسین علیه السلام فرا رسد «بَعَثْنَا عَلَیْکُمْ عِبَادًا لَّنَا أُوْلِی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجَاسُواْ خِلاَلَ الدِّیَارِ» منظور قومی است که خدا قبل از قیام قائم آنها را می‌فرستد و آنها همه ظالمان به آل محمد را به سزای عملشان می‌رسانند. «وَکَانَ وَعْدًا مَّفْعُولًا».
- کامل الزیارات، ص ۶۲، ح ۱.
سوال اینه که قومی که قبل از ظهور حضرت حجت علیه السلام قیام میکنند و انتقام آل محمد را از ظالمان میگیرند چه کسانی می‌توانند باشند؟ و آیا شما این قضیه را تایید می کنید؟
بسیار سپاسگزارم
-

[هدی]

با سلام و عرض ادب

در مورد آیه 5 سوره مبارکه اسراء، و دو مرتبه فساد بنی اسرائیل و نیز دو انتقام، تفاسیر و روایات مختلفی بیان شده است که برخی با متن آیه شریفه و برخی با واقعیات تاریخی سازگاری ندارد.

هر چند سایر تفاسیر مانند المیزان به بررسی وجوه مختلف فساد و انتقام مندرج در آیه شریفه پرداخته است اما در تفسیر نمونه این مساله و نیز بیان نظرات مفسران دیگر و نقد آنها، بشکل جامع تری وجود دارد لذا به بیان پاسخ، بر اساس تفسیر نمونه خواهیم پرداخت:

[هدی]

1- آنچه از تاريخ بنى اسرائيل استفاده مى‏شود اين است كه نخستين كسى كه بر آنها هجوم آورد و بيت المقدس را ويران كرد، بخت‏النصر پادشاه بابل بود، و هفتاد سال بيت المقدس به همان حال باقى ماند، تا يهود قيام كردند و آن را نوسازى نمودند، دومين كسى كه بر آنها هجوم برد قيصر روم اسپيانوس بود كه وزيرش" طرطوز" را مامور اين كار كرد، او به تخريب بيت المقدس و تضعيف و قتل بنى اسرائيل كمر بست، و اين حدود يكصد سال قبل از ميلاد بود.
بنا بر اين ممكن است دو حادثه‏اى كه قرآن به آن اشاره مى‏كند همان باشد كه در تاريخ بنى اسرائيل نيز آمده است، زيرا حوادث ديگر در تاريخ بنى اسرائيل آن چنان شديد نبود كه حكومت آنها را به كلى از هم متلاشى كند، ولى حمله بخت‏النصر، قدرت و شوكت آنها را به كلى درهم كوبيد، اين تا زمان" كورش" ادامه داشت، و پس از آن بنى اسرائيل مجددا به قدرت رسيدند و اين وضع ادامه داشت تا بار ديگر قيصر روم بر آنها هجوم برد و حكومتشان را متلاشى كرد و اين دربدرى هم چنان ادامه يافت (تا در اين اواخر كه به كمك قدرتهاى جهانخوار و استعمارگر حكومتى براى خود دست و پا كردند) «1».

1.مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران،1371، چاپ دهم، ج 12، ص 28

[هدی]

2-" طبرى" در تفسير خود نقل مى‏كند كه پيامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: مراد از فساد اول قتل حضرت زكريا و گروهى ديگر از پيامبران، و منظور از وعده نخستين، وعده انتقام الهى از بنى اسرائيل به وسيله" بخت ‏النصر" مى‏باشد، و مراد از فساد دوم شورشى است كه بعد از" آزادى بوسيله يكى از سلاطين فارس" مرتكب شدند، و دست به فساد زدند، و مراد از وعده دوم هجوم" انطياخوس" پادشاه روم است.
اين تفسير با تفسير اول تا اندازه‏ اى قابل انطباق است، ولى هم راوى اين حديث مورد وثوق نيست و هم انطباق تاريخ" زكريا" "و يحيى" بر تاريخ" بخت النصر" و" اسپيانوس يا انطياخوس" محرز نمى ‏باشد، بلكه بنا به گفته بعضى بخت النصر معاصر" ارميا" يا" دانيال" پيامبر بوده، و قيام او حدود ششصد سال پيش از زمان يحيى صورت گرفته بنا بر اين چگونه قيام بخت‏ النصر مى‏ تواند براى انتقام خون يحيى اقدام كرده باشد.(2)

2. پیشین، ص29

[هدی]

3- بعضى ديگر گفته‏ اند بيت المقدس يك بار در زمان داود و سليمان ساخته شد و بخت‏ النصر آن را ويران كرد كه اين همان وعده اولى است كه قرآن به آن اشاره مى‏ كند، و بار ديگر در زمان پادشاهان هخامنشى ساخته و آباد شد و آن را" طيطوس" رومى ويران ساخت (توجه داشته باشيد طيطوس يا طرطوز كه در بالا ذكر شد قابل انطباق است) و از آن پس هم چنان ويران ماند تا در عصر خليفه دوم كه آن سرزمين بوسيله مسلمانان فتح شد .
اين تفسير نيز چندان منافات با دو تفسير بالا ندارد.(3)

3. با اندکی تلخیص، پیشین

[هدی]

4- در برابر تفسيرهاى فوق و تفاسير ديگرى كه كم و بيش با آنها هماهنگ است، تفسير ديگرى داريم كه سيد قطب در تفسير فى ظلال احتمال آن را داده است كه با آنچه گفته شد به كلى متفاوت مى‏باشد، و آن اينكه: اين دو حادثه تاريخى در گذشته و در زمان نزول قرآن واقع نشده بوده بلكه مربوط به آينده است كه يكى از آنها احتمالا فساد آنها در آغاز اسلام بود كه منجر به قيام مسلمانان به فرمان پيامبر ص بر ضد آنان شد و به كلى از جزيره عرب بيرون رانده شدند، و ديگرى مربوط به قيام نازيهاى آلمان به رياست هيتلر بر ضد يهود بوده است.
ولى اشكال اين تفسير اين است كه در هيچيك از آنها داخل شدن قوم پيروزمند در بيت المقدس تا چه رسد به ويران كردن آن، وجود ندارد.(4)

4. پیشین، ص 29و30

[هدی]

آخرين احتمال اينكه بعضى احتمال داده‏ اند اين دو حادثه مربوط به رويدادهاى بعد از جنگ جهانى دوم و تشكيل حزبى بنام"صهيونيسم" و تشكيل دولتى بنام" اسرائيل" در قلب ممالك اسلامى است، منظور از فساد اول بنى اسرائيل و برترى جويى آنها همين است، و منظور از انتقام اولى آن است كه ممالك اسلامى در آغاز كه از اين توطئه آگاه شدند دست به دست هم دادند و توانستند بيت المقدس و قسمتى از شهرها و قصبات فلسطين را از چنگال يهود بيرون آورند، و نفوذ يهود از مسجد اقصى به كلى قطع شد.
و منظور از فساد دوم هجوم بنى اسرائيل با اتكاى نيروهاى استعمارى جهانخوار و اشغال سرزمينهاى اسلامى و گرفتن بيت المقدس و مسجد الاقصى است.
و به اين ترتيب بايد مسلمانان در انتظار پيروزى دوم بر بنى اسرائيل باشند بطورى كه مسجد اقصى را از چنگال آنها بيرون آورند و نفوذشان را از اين سرزمين اسلامى بكلى قطع كنند، اين همان چيزى است كه همه مسلمين جهان در انتظار آنند و وعده فتح و نصرت الهى است نسبت به مسلمانان .(5)

5. پیشین، ص30

[هدی]

البته در تفسير پنجم و چهارم بايد فعلهاى ماضى كه در آيه ذكر شده است همه به معنى مضارع باشد، و البته اين معنى در جايى كه فعل بعد از حروف شرط واقع مى‏شود از نظر ادبيات عرب بعيد نيست.
ولى ظاهر آيه ثُمَّ رَدَدْنا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَ أَمْدَدْناكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ جَعَلْناكُمْ أَكْثَرَ نَفِيراً آن است كه حد اقل فساد اول بنى اسرائيل و انتقام آن در گذشته واقع شده است.
از همه اينها گذشته مساله مهمى كه بايد در اينجا مورد توجه قرار گيرد اين است كه ظاهر تعبير بَعَثْنا عَلَيْكُمْ عِباداً لَنا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ (ما گروهى از بندگان خود را كه قدرت جنگى زيادى داشتند بر ضد شما مبعوث كرديم، نشان مى‏دهد كه گروه انتقام گيرنده مردان با ايمان بودند كه شايسته نام" عباد" و عنوان" لنا" و همچنين" بعثنا" بوده‏اند و اين معنى در بسيارى از تفاسير كه در بالا گفته شد ديده نمى‏شود).ولى با همه اوصاف نمى‏توان انكار كرد كه اگر قرينه قاطعى قائم نشود ظاهر آيات مورد بحث در بدو نظر آنست كه جمعيت انتقام گيرنده مردمى باايمانند.
به هر حال آيات فوق اجمالا به ما مى‏گويد كه بنى اسرائيل دو بار سخت به فساد دست زدند و استكبار ورزيدند و خدا از آنها انتقام سختى گرفت، و هدف از بيان اين موضوع درس عبرتى براى آنها و ما و همه انسانها است تا بدانيم ستمگريها و فسادانگيزى‏ها در پيشگاه خدا بدون مجازات نمى‏ماند، هنگامى كه قدرت يافتيم حوادث دردناكى را كه در آينده در انتظار ما است فراموش نكنيم و از تواريخ گذشتگان اين درس را بياموزيم‏.(6)

6. با تلخیص، پیشین صص 30-32

[هدی]

ايجاد فساد در روى زمين، و برترى جويى و استكبار (علو كبير) از امورى است كه اثرش در همين جهان دامان انسان را مى‏گيرد، و به همين دليل بنى اسرائيل بارها گرفتار شكست‏هاى سخت و پراكندگى و بدبختى شدند، چرا كه دست به فساد در ارض زدند.
هم اكنون گروهى از قوم يهود يعنى" صهيونيستها" اقدام به غصب سرزمينهاى ديگران و آواره ساختن آنها از وطنهايشان و كشتن و نابود كردن فرزندانشان كرده‏اند و حتى احترام خانه خدا بيت المقدس را نيز رعايت نكردند.آنها در برخورد با مسائل جهانى، عملا نشان داده‏ اند كه تابع هيچ قانون و معيارى نيستند، هر گاه فرضا يك جنگجوى فلسطينى به سوى آنها شليك كند آنها در عوض اردوگاه هاى آوارگان و كودكستانها و بيمارستانهاى آنان را بمباران مى‏كنند، و در مقابل كشته شدن يك نفر از آنها، گاهى صدها نفر بيگناه را درو مى‏كنند و خانه‏ هاى زيادى را منفجر مى‏سازند! آنها به هيچيك از مصوبات مجامع بين المللى خود را پايبند نمى‏دانند و علنا و آشكارا همه را زير پا مى‏گذارند، بدون شك اينهمه قانون‏ شكنى و بيدادگرى و اعمال ضد انسانى به خاطر آنست كه به قدرت جهانخوارى همچون" آمريكا" متكى هستند، ولى اين نيز قابل ترديد نيست كه خود اين قوم و جمعيت از نظر اخلاقى و فكرى نمونه كاملى از جنايت و ناديده گرفتن همه مسائل انسانى مى ‏باشند، و اين خود مصداقى است از فساد در ارض و برترى جويى و استكبار و بايد در انتظار اين بود كه باز" عِباداً لَنا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ" بر آنها چيره شوند و وعده قطعى خدا را درباره آنها عملى سازند.(7)

7. پیشین، ص33

[هدی]

در روايات مختلفى مى‏بينيم كه آيات فوق بر حوادث تاريخ مسلمانان نيز تطبيق شده است از جمله فساد اول و دوم اشاره به قتل على (علیه السلام) و ضربه بر پيكر امام حسن (علیه السلام) است و يا منظور از بَعَثْنا عَلَيْكُمْ عِباداً لَنا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ حضرت مهدى (علیه السلام) (قائم) و يارانش مى‏باشند.
و در بعضى ديگر اشاره به جمعيتى گرفته شده است كه قبل از مهدى (علیه السلام) قيام مى‏كنند .
پر واضح است كه هرگز مفهوم اين احاديث تفسير آيات فوق در محتواى لفظيش نيست، چرا كه اين آيات با صراحت تمام از بنى اسرائيل سخن مى‏گويد، بلكه منظور اين است كه مشابه همان برنامه در اين امت از فسادها و مجازاتها رخ مى‏دهد، و اين دليل روشنى است بر اين كه برنامه فوق هر چند در مورد بنى اسرائيل ذكر شده اما يك قانون كلى است در همه اقوام و ملل و يك سنت جارى عمومى است در طول تاريخ بشر.(8)

8. پیشین، ص34