ضمایر تثنیه در آیه 29 فصلت

[یار مهربان]

در آیه 29 سوره فصلت آمده:
وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا رَبَّنَا أَرِنَا اللَّذَيْنِ أَضَلَّانَا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ نَجْعَلْهُمَا تَحْتَ أَقْدَامِنَا لِيَكُونَا مِنَ الْأَسْفَلِينَ
این ضمیرهای تثنیه به چه کسانی بر میگرده؟ ضمیرها چنان پر از تثنیه هست که خیلی سوال بر انگیزند.

[نور الثقلین]

با نام و یاد دوست

کارشناس بحث: استاد هدی

[هدی]

ضمایر تثنیه در آیه فوق به دلیل دو گروه ضلالت از جن و انس است:
وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا رَبَّنَا أَرِنَا اللَّذَيْنِ أَضَلَّانَا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ نَجْعَلْهُمَا تَحْتَ أَقْدَامِنَا لِيَكُونَا مِنَ الْأَسْفَلِينَ
یعنی:

اللَّذَيْنِ
أَضَلَّانَا
نَجْعَلْهُمَا
لِيَكُونَا
همگی مربوط به دو گروه جن و انس است که در آیه شریفه از آنها نام برده است.
در تفاسیر نیز غالبا همین مساله بیان شده است:
«اين آيه حكايت كلامى است كه كفار در داخل آتش مى‏گويند، و از خداى تعالى درخواست مى‏كنند كه متبوعين و پيشوايان ضلالت جنى و انسى‏شان را نشان ايشان بدهد تا آنان را زير پاى خود لگدمال و ذليل كنند، و به همين مقدار عذابشان را بيشتر سازند، به شهادت اينكه دنبالش مى‏گويند" نَجْعَلْهُما تَحْتَ أَقْدامِنا لِيَكُونا مِنَ الْأَسْفَلِينَ- زير پاى خود قرارشان دهيم تا از پست‏ترين مردم شوند»(1)

1. ترجمه المیزان، ج17، ص590

[هدی]

اطیب البیان نیز بر همین نظر است:

«وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا مراد ضعفاء كفار هستند كه تبعيت از اكابر آنها كرده‏اند ميگويند:
رَبَّنا پروردگار ما اگر چه ما مقصر و مستحق عذاب هستيم لكن آنهايى كه ما را گمراه كردند و نگذاشتند ما ايمان بياوريم أَرِنَا الَّذَيْنِ أَضَلَّانا مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ امّا الجنّ شياطين هستند كه ما را فريب دادند و اعمال زشت ما را بنظر جلوه دادند و ما را اغوى كردند كه گفت شيطان فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ إِلَّا عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ زمر آيه 83 و اما الانس اكابر و رؤساء كه ما را در تحت تبعيت خود درآوردند و ما را اضلال كردند.»(2)

2. عبدالحسین طیب، اطيب البيان فى تفسير القرآن، نشر اسلام، تهران، چاپ دوم، ج‏11، ص431

[هدی]

و مجمع البیان جزئی تر و به همراه مصادق مهمش اینچنین آورده است:
«(رَبَّنا أَرِنَا الَّذَيْنِ أَضَلَّانا مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ) منظور از گمراه كنندگان ابليس و قابيل(3)پسر آدم است كه اوّلين كسى بود كه گناه را روى زمين ايجاد كرد، و همين معنى از على (علیه السلام) روايت شده است و گفته شده است كه مراد از اين گمراه كنندگان هر فردى است از جنّ و انس كه راه و روش كفر و گمراهى را ايجاد كرده ‏اند، منظور از الذّين جنس جنّ و انس است.»(4)

3. و در كتاب كافى از حضرت صادق(علیه السلام) روايت شده است كه اين دو گمراه كننده از جنّ و انس دو نفر بوده ‏اند و فلان شيطان بوده است...(با اندکی تصرف،صافى ج 2 صفحه 499 چاپ اسلاميه، به نقل از طبرسی، ترجمه تفسیر مجمع البیان،ترجمه حسین نوری همدانی، نشر فراهانی، تهران، چاپ اول، ج 22، ص51)
4. ترجمه مجمع، همان.

[هدی]

پرسش: در آیه 29 سوره فصلت آمده:
«وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا رَبَّنَا أَرِنَا اللَّذَيْنِ أَضَلَّانَا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ نَجْعَلْهُمَا تَحْتَ أَقْدَامِنَا لِيَكُونَا مِنَ الْأَسْفَلِينَ» ؛
این ضمیرهای تثنیه به چه کسانی بر میگردد؟ ضمیرها چنان پر از تثنیه هست که خیلی سوال بر انگیزند.

پاسخ: ضمایر تثنیه در آیه فوق به دلیل دو گروه ضلالت از جن و انس است:
«وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا رَبَّنَا أَرِنَا اللَّذَيْنِ أَضَلَّانَا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ نَجْعَلْهُمَا تَحْتَ أَقْدَامِنَا لِيَكُونَا مِنَ الْأَسْفَلِينَ»

همگی ضمایر تثنیه مربوط به دو گروه جن و انس است که در آیه شریفه از آنها نام برده است.
در تفاسیر نیز غالبا همین مساله بیان شده است:
«اين آيه حكايت كلامى است كه كفار در داخل آتش مى‏گويند، و از خداى تعالى درخواست مى‏كنند كه متبوعين و پيشوايان ضلالت جنى و انسى‏ شان را نشان ايشان بدهد تا آنان را زير پاى خود لگدمال و ذليل كنند، و به همين مقدار عذابشان را بيشتر سازند، به شهادت اينكه دنبالش مى‏گويند: «نَجْعَلْهُما تَحْتَ أَقْدامِنا لِيَكُونا مِنَ الْأَسْفَلِينَ» زير پاى خود قرارشان دهيم» شياطين هستند كه ما را فريب دادند و اعمال زشت ما را بنظر جلوه دادند و ما را اغوى كردند كه گفت شيطان «فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ إِلَّا عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ» زمر آيه 83 ،و اما «الانس» اكابر و رؤساء كه ما را در تحت تبعيت خود درآوردند و ما را اضلال كردند.(2)
«مجمع البیان» جزئی تر و به همراه مصادیق مهمش اینچنین آورده است:
« «رَبَّنا أَرِنَا الَّذَيْنِ أَضَلَّانا مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ» منظور از گمراه كنندگان ابليس و قابيل(3)پسر آدم است كه اوّلين كسى بود كه گناه را روى زمين ايجاد كرد، و همين معنى از على (علیه السلام) روايت شده است و گفته شده است كه مراد از اين گمراه كنندگان هر فردى است از جنّ و انس كه راه و روش كفر و گمراهى را ايجاد كرده ‏اند، منظور از الذّين جنس جنّ و انس است.»(4)

پی نوشت ها:
1. طباطبایی، ترجمه المیزان، ترجمه موسوی، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم، 1375، چاپ پنجم، ج17، ص590
2. عبدالحسین طیب، اطيب البيان فى تفسير القرآن، نشر اسلام، تهران، چاپ دوم، ج‏11، ص431
3. و در كتاب كافى از حضرت صادق(علیه السلام) روايت شده است كه اين دو گمراه كننده از جنّ و انس دو نفر بوده ‏اند و فلان شيطان بوده است...(با اندکی تصرف،صافى ج 2 صفحه 499 چاپ اسلاميه، به نقل از طبرسی، ترجمه تفسیر مجمع البیان،ترجمه حسین نوری همدانی، نشر فراهانی، تهران، چاپ اول، ج 22، ص51)
4. ترجمه مجمع، همان.