زکات فطریه چرا قرار داده شد!؟

[کربلائی]

سلام
اکثر کسانی که روزه دارند مشکل مالی دارند و حقوقشان کفاف یک زندگی مومنانه نیست.
هر چند مومنان هم درجاتی دارند.
اما چرا زکات فطریه باید داد!؟
آیا ندادن آن بعلت اینکه خرجی ماه کم می آورند، اشکالی دارند!؟
هر چند برپایی سنت را دوست داریم و پرداخت میکنیم.
راهنمایی فرمایید
متشکریم

[مدیر ارجاع سوالات]

با نام و یاد دوست

کارشناس بحث: استاد مستنبط

[مستنبط]

اکثر کسانی که روزه دارند مشکل مالی دارند و حقوقشان کفاف یک زندگی مومنانه نیست. هر چند مومنان هم درجاتی دارند. اما چرا زکات فطریه باید داد!؟
آیا ندادن آن بعلت اینکه خرجی ماه کم می آورند، اشکالی دارند!؟

سلام علیکم
یکی از شرایط وجوب زکات فطره، آن است که مکلف، فقیر نباشد و فقیر کسی است که مخارج سال خود و خانواده‌اش را ندارد و شغلی هم ندارد كه بتواند مخارج سال خود و خانواده‌اش را از آن تأمین نماید. بر چنین کسی پرداخت زكات فطره واجب نیست.
البته عدم وجوب به این معنی نیست که استحباب هم نخواهد داشت. به عنوان مثال صاحب جواهر می نویسد: "البته شکى در استحباب زکات فطره بر فقیر نیست و کمترین آن، این است که مقدار یک صاع (حدود سه کیلو) را با اعضاى خانواده خود دستگردان کند و سپس آن را به عنوان زکات فطره به فقیرى بیرون از خانواده بپردازد".(1)

پی نوشت:
1. نجفی، شیخ محمد حسن، جواهر الکلام ج 15 ص 492.

[مستنبط]

اما چرا زکات فطریه باید داد!؟

حکمت زکات فطره و حکمت تسمیه آن به صدقه

صدقه به طور کلی، واجب یا مستحب، دارای فوائدی است که بر زکات فطره هم صادق است. به موارد زیر که به عنوان بخشی از حکمت های زکات فطره وارد شده است، دقت کنید:
1- دادن زکات فطره باعث قبولی و تمامیت روزه می‌شود. در روایتی از امام صادق (ع) اینگونه آمده است:
عن أبی بصیر و زرارة قالا: قال أبو عبدالله(علیه السلام): « إن من تمام الصوم إعطاء الزکاة - یعنی الفطرة - کما أن الصلاة علی النبی صلی الله علیه وآله من تمام الصلاة لأنه من صام ولم یؤد الزکاة فلا صوم له إذا ترکها متعمدا، ولا صلاة له إذا ترک الصلاة علی النبی صلی الله علیه وآله، إن الله عز وجل قد بدأ بها قبل الصلاة ...».
امام صادق علیه السلام فرمود: همانا دادن زکات فطره از جمله عوامل تمام‌کننده و کمال‌بخش روزه است همانگونه که صلوات بر پیامبر (ص) از جمله عوامل تمام کننده نماز می‌باشد. چرا که هر کس روزه بگیرد ولی زکات فطره را عمدا ترک کند و ادا نکند پس مانند آن است که روزه‌ای نگرفته است همانگونه که هر گاه کسی نماز بگذارد ولی صلوات بر پیامبر(ص) نفرستند مانند آن است که نماز نگذاشته است[1] ...».


پی نوشت:[1] من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 183، شیخ صدوق، محمد بن علی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق..

[مستنبط]

اما چرا زکات فطریه باید داد!؟

سایر حکمتهای زکات فطره:
2- دادن زکات فطره موجب حفظ انسان و جلوگیری از مرگ زودرس می‌شود. در روایتی از امام صادق (علیه السلام) چنین آمده است:
عَنْ مُعَتِّبٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ: اذْهَبْ فَأَعْطِ عَنْ عِيَالِنَا الْفِطْرَةَ وَ أَعْطِ عَنِ الرَّقِيقِ وَ اجْمَعْهُمْ وَ لَا تَدَعْ مِنْهُمْ أَحَداً فَإِنَّكَ إِنْ تَرَكْتَ مِنْهُمْ إِنْسَاناً تَخَوَّفْتُ عَلَيْهِ الْفَوْتَ قُلْتُ وَ مَا الْفَوْتُ قَالَ الْمَوْتُ».
امام صادق به من فرمود از جانب اهل و عیالت زکات فطره را ادا کن و همه را در نظر بگیر و از آنها کسی را فراموش نکن چرا که اگر فردی از آنها را ترک کنی من بر فوت او خوف دارم. راوی می‌گوید عرض کردم منظور از فوت چیست؟ حضرت فرمود: مرگ[1]».
برطبق این روایت زکات فطره صدقه‌ای است که روزه دار برای حفظ جان خود و خانواده پرداخت می‌کند.


پی نوشت:
[1] الكافی ج ‌4 ص 174 ح 21

[مستنبط]

اما چرا زکات فطریه باید داد!؟

سومین حکمت زکات فطره:
3- زکات فطره از عوامل سلامتی جسم و پاکسازی روح از رذایل اخلاقی است. در روایتی در تفسیر آیه شریفه «قد افلح من زکیها» آمده است: منظور از تزکیه زکات فطره است[1] که می‌تواند یکی از مصادیق تزکیه نفس باشد. بنابراین، پرداخت زکات فطره می‌تواند موجب پاک‌سازی روح از رذایل اخلاقی باشد؛ زیرا پرداخت مقداری از مال به فقرا، انسان را از بُخل دور کرده و حس هم‌نوع دوستی و خدمت به دیگران را در وجودش پرورش دهد.


پی نوشت:
[1] قاضی نعمان، دعائم الاسلام، ج1، ص 266، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1385ق.