عواقب انسانهای لجوج‌در قرآن‌و‌سنت

[کربلائی]

سلام
از عواقب انسانهای لجوج به استناد قرآن و حدیث بفرمایید.
متشکریم

[مدیر ارجاع سوالات]

با نام و یاد دوست

کارشناس بحث: استاد حکیم

[حکیم]

پرسش:
لطفا عواقب انسانهای لجوج را با استناد قرآن و حدیث بیان فرمایید.


پاسخ:

از صفات رذیله، ‌لجاجت در برابر حقاست که در قرآن و روایات از آن نهی شده است. تعدادی از آیات قرآن، مشرکان را به سبب لجاجت در کفر و شرکخود، مذمت و توبیخ می‌کند:
«و من هر زمان آنها را دعوت کردم که (ایمان بیاورند و تو آنها را بیامرزى، انگشتان خویش را در گوش‌هایشان قرار داده و لباس‌هایشان را بر خود پیچیدند، و در مخالفت اصرار ورزیدند و به شدّت استکبار کردند» (۱) پیوسته آیات خدا را می‌شنود که بر او تلاوت می‌شود، امّا از روى تکبّراصرار بر مخالفت دارد؛ گویى اصلاً آن‌را هیچ نشنیده است؛ چنین کسى را به عذابى دردناک بشارت ده»(۲)
امام صادق(علیه السلام) نیز در روایتی، شش خصلت را برمی‌شمرد که در مؤمنان وجود ندارد: «سخت‌گیرى، کارشکنى، لجاجت، دروغ‌گویى، حسدورزى و ستم‌کارى(۳)»
در مقابل، آیاتی وجود دارد که عدم اصرار و لجاجت بر خطا و گناه را از صفات مؤمنان برشمرده است: «و آنها که چون ناروایى کردند یا به خویشتن ستم کردند، خدا را یاد کنند و از گناهان خویش آمرزش طلبند - و جز خدا کیست که گناهان را بیامرزد - و بر آنچه کرده‌اند، دانسته اصرار نورزند. پاداش آنها آمرزش پروردگارشان است با بهشت‌ها که در آن جوی‌ها روان است که جاودانه در آن باشند. و چه نیک است پاداش نیکوکاران»(۴)
پیرامون مذمّت لجاجت و اصرارهای نابجا، روایات بسیاری نیز وجود دارد که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) به حضرت علی(علیه السلام) فرمود: «ای على! از لجاجت بگریز که آغازش نادانى و پایانش ندامت است»(۵)
امام علی(علیه السلام) نیز در موارد بسیاری لجاجت را مورد نکوهش قرار دادند:
«لجبازى، بلایى است که آدمى را ناگزیر به کشیدن بار گناهان سازد» (۶)
لجاجت، تدبیر را تباه می‌سازد»(۷)
امام سجاد(علیه السلام) می فرماید «لجاجت، همواره همراه با جهالت است»(۸)
در روایتی می‌خوانیم: حضرت موسی(علیه السلام) زمانی که از حضرت خضر(علیه السلام) جدا می‌شد، از او خواست تا نصیحتش کند. خضر به او گفت:‌ «از لجاجت بپرهیز»(۹)


پی نوشت ها
‍

۱.نوح/ 7.

۲.جاثیه/ 8.
۳.شیخ صدوق، الخصال، محقق، غفاری، علی اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش ج ۱ ص ۳۲۵؛ ابن ادریس حلّی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، محقق، موسوی، حسن بن احمد، ابن مسیح، ابو الحسن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1410ق.ج۳ ص ۵۷۹.
۴.آل عمران/ 135 - 136.
۵.ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، محقق، غفاری، علی اکبر، ص 14، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق.
۶.کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 394، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
۷.تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، رجائی، سید مهدی،‏ قم، دارالکتاب الإسلامی، چاپ دوم، 1410ق.ص58.
۸.حلوانی، حسین بن محمد، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، قم، مدرسة الإمام المهدی(عج)، چاپ اول، 1408ق.ص۹۱
۹.أبوبکر بیهقی، أحمد بن حسین، شعب الإیمان،‌ محقق، عبدالعلی عبدالحمید حامد، اشراف، ندوی، مختار أحمد، ریاض، هند، مکتبة الرشد، الدار السلفیة، چاپ اول، 1423ق؛ج۹ ص۶۵ شیخ صدوق، الامالی، ص 323، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق.ص۳۲۳.