تفسیر این حدیث امیرالمومنین ع را بفرمایید.

[کربلائی]

سلام

امام علی علیه السلام

لا يَكُن أهلُكَ وذو وُدِّكَ أشقَى النّاسِ بِكَ .

مبادا خانواده ات و دوستدارانت ، به واسطه تو ، بدبخت ترينْ مردمان باشند !

غرر الحكم : ج 6 ص 269 ح 10199

راهنمایی بفرمایید
متشکریم

[مدیر ارجاع سوالات]

با نام و یاد دوست

کارشناس بحث: استاد حکیم

[حکیم]

پرسش:

امام علی (علیه السلام) می فرماید:«لا يَكُن أهلُكَ وذو وُدِّكَ أشقَى النّاسِ بِكَ؛ مبادا خانواده تو و دوستدارانت ، به واسطه تو ، بدبخت ترينْ مردمان باشند!
لطفا توضیح و راهنمایی بفرمایید.

پاسخ:

حدیث یاد شده از رهنمودهای حضرت امام علی (علیه السلام) به جایگاه مهم خانواده و دوستان اشاره دارد که به ویژه سرپرست و مدیر خانواده نباید به گونه ای عمل کند که مایه بدبختی خانواده و دوستانش بشود .

هر انسانی در بعد رفتاری و تعلیم و تربیت باید به گونه ای رفتار کند که اگر مسئولیت خانواده ای را بر دوش دارد و یا دوستانی دارد باید در بعد معنوی و مادی به گونه ای عمل کند که خوشبختی آنها را فراهم نماید .
فرزندانی خوب را تربیت کند برای دین و دنیای آنها برنامه ریزی کند و در نهایت خانواده و فرزندانش را به سعادت برساند و یا اگر دوستانی دارد با آنها رفتاری مناسب داشته باشد و حقوقی که همسر و فرزندانش و یا دوستانش بر گردن او دارند را بخوبی انجام دهد .

حقوقی که فرزندان و یا همسر و خانواده بر گردن مرد و مدیر خانواده و یا حقوق دوست بر دوست دارد در جای خود مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

به عنوان نمونه پیامبر اکرم( صلی الله علیه و اله) می فرماید:«اَلمُؤمِنُ يَأكُلُ بِشَهْوَةِ اَهلِهِ، اَلمُنافِقُ يَأكُلُ اَهْلُهُ بِشَهْوَتِهِ ؛ انسان با ايمان به ميل و رغبت خانواده ‏اش غذا مى‏ خورد، ولى منافق ميل و رغبت خود را به خانواده ‏اش تحميل مى ‏كند.(1)

حضرت امام سجاد( علیه السلام) «وَ أمّا حَقُّ وَلَدِكَ فَتَعْلَمَ اَنَّهُ مِنْكَ وَ مُضافٌ اِلَيْكَ فى عاجِلِ الدُّنْيا بِخَيْرِ هِوَ شَرِّهِ وَ اَ نَّكَ مَسئوُلٌ عَمّا وُلّيْتَهُ مِنْ حُسْنِ الاَْدَبِ وَالدَّلالَةِ عَلى رَبِّهِ وَ الْمَعونَةِ لَهُ عَلى طاعَتِهِ فيكَ وَ فى نَفْسِهِ فَمُثابٌ عَلى ذلِكَ وَ مُعاقَبٌ فَاَعْمَلْ فى اَمْرِهِ عَمَلَ المُتَزَيِّنِ بِحُسْنِ اَ ثَرِهِ عَلَيْهِ فى عاجِلِ الدُّنْيا، المُعذِرِ اِلى رَبِّهِ فيما بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ، بِحُسْنِ الْقيامِ عَلَيْهِ وَ الاَْخْذِ لَهُ مَنْهُ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه‏ِ ؛ حقّ فرزند تو آن است كه بدانى او از توست و در اين جهان در نيك و بدِ خويش وابسته به توست و با تو نسبت به پرورش دادن خوب و راهنمايى كردن او به راه پروردگارش و يارى رساندن به او در اطاعت خداوند هم درباره خودت و هم حق او مسؤول هستى و براساس اين مسئوليت پاداش مى‏ گيرى و كيفر مى‏ بينى، پس در كار فرزند همچون كسى عمل كن كه كارش را در اين دنيا به حسن اثر خويش آراسته مى‏ كند و توبه سبب حسن رابطه ميان خود و او سرپرستىِ خوبى كه از او كرده ‏اى و نتيجه الهى كه از او گرفته ‏اى، نزد پروردگار خويش معذور باشى و هيچ نيرو و توانى جز به خداوند نيست.(2)

همچنین امام صادق (علیه السلام) می فرماید:«خَيْرُ الرِّجالِ مِن اُمَّتِى الَّذينَ لا يَتَطاوَلونَ عَلى اَهليهِم و يَحِنُّونَ عَلَيهِم وَ لا يَظلِمونَهُم ؛ بهترين مردان امّت من كسانى هستند كه نسبت به خانواده خود خشن نباشند،اهانت نكنند، دلسوزشان باشند و به آنان ظلم ننمايند.(3)

همچنین در باره رعایت حقوق دوست روایات زیادی در منابع اسلامی آمده است از جمله:

امام علی (علیه السلام) می فرماید:«لا تُضَیِّعَنَّ حَقَّ أخیکَ إتّکالاً عَلی ما بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ فإنَّهُ لَیْسَ لَکَ بِأخٍ مَنْ ضَیَّعَتْ حَقَّهُ؛ (4) حق برادر و دوستت را به استناد آنچه بین تو و او جریان دارد به هیچ وجه ضایع مکن. زیرا اگر حقش را پایمال کردی دیگر برادرت نیست.
پیامبر اکرم(صلّی الله علیه وآله) می فرماید:« إذَا دَعَا الرَّجُلُ لأخِیهِ فی ظَهْرِ الغَیْبِ یَقُولُ اللهُ تَعالی بِکَ أبْدَهُ یا عَبْدی؛(5) زمانی که برادر مؤمن برای دوست و برادر خود دعا می کند،خدای تعالی می فرماید: (این دعا را) اول در حق تو استجابت می کنم و بعد برای او.

پیامبر اکرم (صلّی الله علیه وآله وسلم) هم چنین می فرماید:« ما مِنْ مُؤمِنٍ دَعا لِلْمُؤمِنینَ إلا رَدَّ اللهُ عَلَیْهِ مِثْلَ الَّذِی دَعا لَهُمْ بِهِ مِنْ کُلِّ‌ مُؤمِنٍ وَ مُؤمِنَهٍ؛ (6)هیچ مؤمنی برای برادر یا دوست خود دعا نمی کند مگر این که خدای متعال مثل آنچه که برای هر مرد و زن مؤمن دعا کرده،به خود او بر می گرداند».

بنا بر این اگر هر شخصی به توصیه های قرآن و روایات اسلامی و سخنان و راهنمایی های بزرگان گوش دهد و آنها را در زندگی به کار گیرد بی شک باعث بدبختی خانواده و دوستان خود نخواهد شد .

پی نوشت ها:
1. ر.ک: الکافی، شیخ یعقوب کلینی، تهران، دارالکتب الاسلامیه،ج2،ص 12.
2. ر.ک: تحف العقول، ابن شعبه حرانی، تهران انتشارات اسلامی،ص263.
3.مكارم الاخلاق ،انتشارات الاعلمی للمطبوعات بیروت، حسن بن فضل طبرسی، ص ۲۱۶.
4.نهج البلاغه، نامه 31.
5.المحجه البیضاء،ملا محسن فیض کاشانی،انتشارات حسنین ،ج۳،ص ۳۴۰.
6.عُدّه الداعی،احمدبن‌محمد ابن‌ فهد حلی، تهران،دار الکتاب الإسلامي،ص ۱۸۳.