مروری بر مفاهیم مدیریت كیفیت نرم افزار

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

در بسیاری از شركت ها حدود 30 تا 50 درصد هزینه تولید نرم افزار صرف تست آن می شود.، هنوز هم خیلی از افراد اعتقاد دارند كه نرم افزارها قبل از انتشار، به درستی تست نمی شوند. این شرایط به دو دلیل به وجود می‌آید.

اول این كه تست نرم افزار امری بسیار مشكل است.

دوم این كه تست معمولا" بدون متدولوژی مشخص و ابزار لازم انجام می گیرد.

آنچه كه باعث می شود تا شركت‌ها هزینه زیادی صرف تست نرم افزارها كنند، چیزی جز دستیابی به كیفیت مطلوب نیست.

و اما كیفیت ...
كیفیت چیزی است كه ما در تولیدات، فرایندها و خدمات به دنبال آن هستیم.

كیفیت یك ویژگی منحصر به فرد نیست، بلكه یك مشخصه‌ی چند بعدی است و می تواند در یك فرایند یا محصول وجود داشته باشد.

كیفیت به مشخصه ای اطلاق می شود كه :

تعدادی از نیازمندی‌های توافق شده را برآورده كند.

به وسیله معیارهای سنجش و اندازه گیری توافق شده ارزیابی شود.

به وسیله فرآیند مورد قبولی تولید شود.

كیفیت نرم افزار را می‌توان به دو دسته تقسیم كرد:

كیفیت محصول و كیفیت فرآیند :

كیفیت محصول در مورد كیفیت محصولی كه به وسیله فرآیندها تولید می شود، بحث و نتیجه گیری می كند.

كیفیت فرآیند به میزان مقبولیت و كیفیت یك فرآیند كه برای تولید یك محصول اجرا می شود، اشاره می كند.

اگر ما یك فرایند با كیفیت داشته باشیم، ریسك تولید محصول با كیفیت پایین بسیار كم می شود، در حالی كه خلاف این مورد معمولا" درست نیست.

یعنی داشتن یك محصول نهایی با كیفیت بالا، دلیل بر وجود یك فرآیند با كیفیت بالا نیست.

ابعاد مختلف كیفیت

همان طور كه اشاره شد، كیفیت دارای ابعاد مختلفی‌ست.

در RUP براساس مدل FURPS+ كیفیت به صورت زیر دسته بندی می‌شود:

كاركردی( Functionality )

قابلیت استفاده ( Usability )

قابلیت اعتماد ( Reliability )

عملكرد( Performance )

قابلیت پشتیبانی( Supportability )

برای هركدام از این ابعاد مختلف كیفیت، چند نوع تست، درمراحل متفاوت اجرا می شود.

https://www.uplooder.net/img/image/6...۵۴۹۱۰.jpg

در واقع تست به عنوان یك عامل مهم و موثر بر همه ابعاد كیفی محصول شناخته می شود.

مدیریت كیفیت در RUP

مدیریت كیفیت به سه دلیل انجام می شود:

مشخص كردن مقیاس‌های مناسب برای كیفیت قابل قبول.

مشخص كردن مقیاس‌های مناسب برای استفاده در ارزیابی كیفیت.

مشخص كردن و نشان دادن موضوعاتی كه بر روی كیفیت اثر گذاشته اند و یا احتمالا" اثر خواهند گذاشت.

مدیریت كیفیت در همه گردش های كاری ( Workflows ) انجام می شود.

اندازه گیری كیفیت در طول چرخه حیات محصول، به منظور مدیریت كیفیت، اندازه گیری و ارزیابی كیفیت محصول و فرآیند انجام می شود .

اندازه گیری كیفیت احتیاج به جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات دارد كه معمولا به شكل اندازه ها ( Measurements ) و متریك‌ها نمایان می شوند،

اندازه ها اصولا" برای كنترل پروژه مورد استفاده قرار می گیرند. موارد استفاده دیگر آن‌ها ارزیابی میزان انطباق وضعیت پروژه با شرایط تعیین شده در برنامه ریزی اولیه می باشد.

این شرایط عبارتند از: معیارهای‌ اتمام پروژه، معیارهای كیفی، معیارهای پذیرش ،معیارهای برآورده شدن نیازمندیها و غیره ... .

متریك ها برای دو هدف اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرند : آگاهی ( Knowledge ) و تغییر( Change )
اهداف مربوط به آگاهی:

این اهداف با افعالی مانند :

پاییدن( Monitor ) ؛ ارزیابی كردن( Evaluate ) و پیش بینی كردن ( Predict )بیان می شوند.

همیشه یكی از اهداف مدیریت، بهتر فهمیدن فرآیند انجام كار است. به عنوان مثال، تشخیص كیفیت محصول ؛ تشخیص كیفیت فرآیند تست ؛ پایش پوشش دهی تست و یا پیگیری ( Tracking )تغییرات مربوط به نیازمندی‌ها نمونه هایی از این اهداف است.

اهداف مربوط به تغییر:

این اهداف با افعالی مانند: افزایش یافتن ( Increase )؛كاهش یافتن ( Reduce )؛ بهبود دادن ( Improve )؛ و Achieve بیان می شوند.

به عنوان مثال بهبود دادن زمان انجام كار یك پروژه نسبت به پروژه های قبلی یك نمونه از این اهداف است.
این متریك‌های به دست آمده به اندازه گیری كیفیت محصول و فرآیند كمك می كنند.

ارزیابی كیفیت معمولا زمانی كه یك رویداد مهم رخ می دهد، مثلا در انتهای یك مرحله از تولید یا زمان انتشار محصول نهایی، انجام می شود.

مقطع پایانی تست زمان مناسبی برای ارزیابی نهایی كیفیت محصول قبل از انتشار است.

ارزیابی خطاها و نواقصی كه در تست پیدا شده اند، بهترین شاخص برای كیفیت نرم افزار و یا ارزیابی محصول است.

ارزیابی نواقص باید مبتنی بر متدهایی باشد كه از تعداد خطاهای ساده به مدل سازی آماری حركت كند.

این ارزیابی ها از یك فرض درباره نرخ كشف خطاها در طول فرآیند تست استفاده می كنند.

معمولا این نرخ از توزیع پواسون تبعیت می كند.

سپس، اطلاعات واقعی درباره نرخ پیدا شدن خطاها در مدل گنجانده می شود. نتایج ارزیابی قابلیت اعتماد نرم افزار كنونی را تخمین می زند و نیز پیش بینی می كند كه قابلیت اعتماد نرم افزار در صورت ادامه روند تست و برطرف كردن خطا چگونه رشد خواهد .

( انتظار می رود كه با پیشرفت تست نرخ پیدا شدن خطاها كم شود.)

این ارزیابی به عنوان مدل رشد قابلیت اعتماد نرم افزار بیان می شود.


https://www.uplooder.net/img/image/12/efe53019cffc78b9b7230239634aa1ab/%D8%AD%D8%B3%D9%86%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF.jpg