تفسیر سوره مبارکه قاف

[نسیم حیات]

چگونه دوزخ با وجود آكنده شدن از گناهكاران، به بيان قرآن باز هم افزون‏خواهى مى‏كند ؟

1- به باور گروهى اين گفتار دوزخ، پيش از آكنده شدن آن از دوزخيان و پيش از وارد شدن همه آنان است.

2- و نيز مى‏تواند به اين مفهوم باشد كه دوزخ، خواهان آن است كه خدا بر ظرفيت او بيفزايد و به آن وسعت و گستردگى بيشترى دهد تا تباهكاران بيشترى را جاى دهد.

3- از ديدگاه پاره‏اى اين جمله‏اى كه از دوزخ رسيده است، بسان يك مثال است تا نشان دهد كه دوزخ با آن وسعت و عظمت و هراس‏انگيزى آفريده خدا و داراى قدرت بيان و سخن است كه وقتى به او گفته شود: آيا آكنده شده‏اى؟ پاسخ مى‏دهد كه: آيا باز هم هست .

4- از ديدگاه گروهى منظور اين است كه خدا در روز رستاخيز همان گونه كه به اعضا و اندام‏هاى پيكر انسان قدرت گويايى مى‏دهد تا بر عملكرد او گواهى دهند، چه مانعى دارد كه به دوزخ نيز قدرت سخن بدهد؟

5- و به باور برخى روى سخن خدا در آياتى كه گذشت، نه با دوزخ كه خازنان و نگهبانان آتش است.

[نسیم حیات]

يَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ امْتَلَأْتِ وَتَقُولُ هَلْ مِن مَّزِيدٍ(30)

آن روز به جهنم گوييم: آيا پر شدى؟ و گويد: آيا افزون [بر اين‏] هم هست؟

اين آيه به خوبى نشان مى دهد كه دوزخيان بسيارند و جهنم منظره هولناك و وحشتناكى دارد و تهديد الهى جدى است ، و به گونه اى است كه فكر درباره آن لرزه بر اندام هر انسانى مى افكند و هشدار مى دهد نكند يكى از آن نفرات تو باشى ! و همين انديشه مى تواند او را در برابر گناهان بزرگ و كوچك كنترل كند.

[نسیم حیات]

وَأُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ غَيْرَ بَعِيدٍ(31)

و بهشت براى پرهيزگاران نزديك آورده شود و دور نباشد.

[نسیم حیات]

1-دوزخيان را به دوزخ پرتاب مى‏كنند، «القيا فى جهنّم» امّا بهشتيان را تكريم كرده و بهشت را به آنان نزديك مى‏كنند. «اُزلفت الجنة» به دوزخيان وعيد عذاب داده شده و آنان را تهديد مى‏كنند، «قَدّمتُ اليكم بالوعيد» ولى به بهشتيان نويد و بشارت داده مى‏شود.

2-در تربيت، بايد در كنار تهديد، تشويق نيز باشد. «القيا فى جهنّم... ازلفت الجنة»

3- پاكدامنى و پرهيزگارى، بهشت را نزديك انسان مى‏آورد. «اُزلفت الجنّة للمتّقين»

[نسیم حیات]

به باور پاره‏اى منظور اين است كه: و آن روز بهشت را براى مردم باتقوا نزديك سازند، چرا كه نزديك شدن بهشت، يا آمدن آن دور نيست؛ مگر نه اينكه هر آينده‏اى نزديك است.
اين بيان همانند گفتار «حسن» مى‏باشد كه مى‏گويد: زندگى اين سرا و سراى آخرت چنان است كه تو گويى هرگز در دنيا نبوده و زندگى نكرده‏اى و در سراى آخرت گويى جاودانه خواهى زيست.

[نسیم حیات]

هَذَا مَا تُوعَدُونَ لِكُلِّ أَوَّابٍ حَفِيظٍ(32)

[و به آنها گفته شود:] اين است آنچه نويد داده مى‏شديد، براى هر توبه كار نگهدارنده [ى حدود خدا].

[نسیم حیات]

«اوّاب» كسى است كه پى در پى عذرخواهى و توبه مى‏كند. . به باور مفسران پيشين از جمله «ابن زيد»، «ضحاك» و... واژه «اوّاب» به مفهوم بسيار توبه‏كار و بسيار بازگشت‏كننده به بارگاه خدا آمده است، امّا پاره‏اى آن را به ستايشگرِ خدا تفسير كرده‏اند.

«حفيظ»به معنى حافظ و نگاهدارنده است . آيا منظور حفظ عهد و پيمانهاى الهى است كه از انسانها گرفته كه اطاعت او كنند و عبادت شيطان ننمايند. (يس - 60) و يا حفظ و قوانين و حدود الهى ؟، و يا به خاطر سپردن گناهان و ياد آورى آن براى توبه و جبران ؟ يا همه اينها؟ با توجه به اينكه اين حكم به صورت مطلق ذكر شده تفسير اخير كه جامعيت دارد مناسبتر به نظر مى رسد.

[نسیم حیات]

1- ملاك‏ها و عملكردها مهم است، نه جنسيّت افراد. «كلّ كفّار... كلّ اوّاب»

2- گناهكاران را به توبه تشويق كنيد. «هذا ما توعدون لكلّ اوّاب»

3 - راه دريافت بهشت، بازگشت به راه خدا و در راه قرار گرفتن است. «هذا ما توعدون لكلّ اوّاب»

4- انسان غيرمعصوم، گرفتار گناه مى‏شود، مهم بازگشت وتوبه است. «لكلّ اوّاب»

[نسیم حیات]

مَنْ خَشِيَ الرَّحْمَن بِالْغَيْبِ وَجَاء بِقَلْبٍ مُّنِيبٍ (33)

آن كه در نهان از خداى بخشاينده ترسيد و با قلبى مطيع و رام پيش آمد.

[نسیم حیات]

«خشيت» به آن خوف و ترسى گفته مى‏شود كه برخاسته از معرفت و عظمت خداوند باشد. در قرآن از سه نوع قلب سخن به ميان آمده است:

الف. قلب سليم، «الاّ مَن أتى اللّه بقلب سليم» كه از شرك، نفاق، كينه و عيوب ديگر سالم باشد.

ب. قلب مُنيب، «و جاء بقلب منيب»كه بعد از لغزش، به درگاه خدا انابه مى‏كند.

ج. قلب مريض، «فى قلوبهم مرض» كه در آن نفاق و ناباورى نسبت به معارف الهى است و اگر به حال خود رها شود، مرض او روز به روز گسترده‏تر مى‏شود.