وصیت علی علیه السلام در واپسین لحظات ...
به غیر از وصیت کوتاهی که در نهج البلاغه از امام علی (علیهالسلام) ثبت گردیده ، وصیت‌های دیگری نیز از ایشان در سندهای قدیمی دیده می‌شود. "قاضی محمد بن سلامه " معروف به قضاعی متوفای 405 هجری در مجموعه ای از سخنان علیعلیه السلام که آن را "دستور معالم الحکم" نامیده، وصیتی از امام آورده است. ویگوید وقتی پسر ملجم حضرت را ضربه زد، امام حسن علیه السلام گریان بر او درآمد، امامپرسید: « پسرم چرا گریه می‌کنی؟"

امام حسن علیه السلام پاسخ داد: "چرا نگریمکه تو در نخستین روز آن جهان و آخرین روز این جهانی" ، حضرت فرمود: " پسرم! چهارچیز را به تو می‌گویم که به خاطر بسپار و به کار دار، و چهار چیز را اگر انجامندهی، اندک زیانی به تو نمی‌رساند."

و اما آنهایی که باید به کار بندی:

1- خرد برترین توانگری است .

2- بدترین تهیدستی نادانی است .

3- خودبینی، وحشتناک ترین وحشت است .

4- خوش خوئی گرامی ترین حسبمی باشد.





و اما چهار خصلتی که باید از آن پرهیزنمایی:


1- از دوستی با احمق که او خواهد ترا سود رساند لیکن به زیانتکشاند.

2- از دوستی با دروغگو که دور را به تو نزدیک و نزدیک را دورنماید.

3- از دوستی با بخیل که چیزی را که بدان سخت نیازمندی از تو دریغمی‌دارد.

4- از دوستی با تبهکار که تو را به هنگام سود خودمی‌فروشد.(1)
و نیز آورده‌اند که وقتی امیرالمؤمنین ضربت خورد، برای امام حسن وامام حسین علیهماالسلام اینگونه وصیت فرمود:

شما را سفارش می‌کنم به ترسیدناز خدا، و این که دنیا را نخواهید هر چند دنیا در پی شما بیاید. دریغ مخورید برچیزی، از آن که به دستتان نیاید. حق را بگویید، برای پاداش - آن جهان - کار کنید ،با ستمکار در پیکار باشید و ستمدیده را یاری کنید .

شما و همه فرزندان وخویشانم و آن کسانی که نامه من به ایشان رسد را ، سفارش می‌کنم به ترس از خدا وآراستن کارها، آشتی با یکدیگر ، که من از جد شما شنیدم که فرمود: «آشتی دادن میانمردمان بهتر است از نماز و روزه سالیان.»

خدا را ! خدا را! درباره یتیمان،آنان را گاه گرسنه و گاه سیر مدارید، و نزد خود ضایعشان مگذارید.


خدارا! خدا را! همسایگان را بپایید که سفارش شده پیامبر شمایند و پیوسته درباره آنانسفارش می فرمود چندان که گمان بردیم برای آنان ارثی معین خواهد کرد .

خدارا! خدا را! درباره قرآن، مبادا دیگری بر شما پیشی گیرد در رفتار به احکامآن.
خدا را! خدا را! درباره نماز، که نماز ستون دین شماست.

خدا را! خدارا! در حق خانه پروردگارتان، آن را خالی مگذارید، تا آنجا که در این جهانماندگارید، که اگر - حرمت - آن را حفظ ننمایید به عذاب خدا گرفتار شوید .


خدا را! خدا را! درباره جهاد در راه خدا. درباره مالتان، جانتان وزبانتان!
بر شما باد به یگدیگر پیوستن و به هم بخشیدن. مبادا از هم روی بگردانیدو پیوند هم را بگسلانید.

امر به معروف و نهی از منکر را وامگذارید که بدترینشما حکمرانی شما را بر دست گیرند! آنگاه دعا کنید و از شما نپذیرند.


پسران عبدالمطلب! نبینم در خون مسلمانان فرو رفته‌اید و بگویید امیرمؤمنان را کشته‌اند! بدانید جز کشنده من نباید کسی به خون من کشته شود.
بنگرید! اگر من از این ضربت او مُردم، او را تنها یک ضربت بزنید و دست و پا و دیگر اندام اورا مبرید که من از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم می فرمود: «بپرهیزید ازبریدن اندام مرده هر چند سگ دیوانه باشد.»




منبع :
1- زندگانیامیر مؤمنان علی علیه السلام، دکتر سید جعفر شهیدی، ص 168.

2- نامه 47 نهجالبلاغه، ترجمه دکتر سید جعفر شهیدی.