گمراهی وهدایت بشر چگونه با عدل الهي سازگار است ؟

[meshkaat]

پرسش: در آيه «فَإِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَن يَشَآءُ وَيَهْدِى مَن يَشَآءُ ;(فاطر ،8)

اين گمراهى و هدايت چگونه است ؟ و چگونه با عدل الهى سازگار است ؟

[شیعه مذهب برتر]

پرسش: در آيه «فَإِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَن يَشَآءُ وَيَهْدِى مَن يَشَآءُ ;(فاطر ،8)

اين گمراهى و هدايت چگونه است ؟ و چگونه با عدل الهى سازگار است ؟

هدايت داراى پنج مرتبه است: 1 . هدايت فطرى و غريزى ، هدايت در آيه «50/طه» ناظر به اين معنا است . 2 . «هدايت عقلانى ; كه با بخشيدن «قوه تفكر» به انسان ارزانى شده و در روايات از آن به «رسول باطنى» تعبير مى شود . 3 . «هدايت برونى ; كه از طريق «ارسال پيامبران» انجام گرفته و در روايات از آن به «رسول ظاهرى» تعبير شده است . 4 . توفيق و عنايت رحمانى كه ويژه بندگان خاص است و در آيه شريفه «و خداوند بر هدايت هدايت يافتگان مى افزايد .» (مريم/76) ، به اين مرتبه از هدايت اشاره شده است . 5 . قدرت ايمانى ويژه و فوق العاده اى كه عصمت را به همراه مى آورد . و مقصود از هدايت در آيه (90/انعام) اين مرتبه از هدايت است .
از بين اقسام پنج گانه هدايت ، سه قسم نخست فراگير و عام است و شامل تمام انسانهاى مؤمن و كافر مى شود ، امّا هدايت در مرتبه چهارم و پنجم ، نتيجه شايستگى هاى فردى و عمل صالح بوده و تنها به گروه خاصى از بندگان خداوند اختصاص دارد . مرتبه پنجم هدايت كه مرحله عصمت است ، ويژه پيامبران و ائمه(عليهم السلام) و مرتبه چهارم ، از آنِ ساير بندگان شايسته خداوند است . ساير آيات قرآنى كه ظاهر آنها بسان آيات مورد بحث است و از آنها برمى آيد كه خداوند برخى از بندگان را هدايت و برخى ديگر را گمراه مى كند ، مربوط به اين مرحله است . در اين آيات مقصود از هدايت ، توفيقى افزون تر و رهنمونى بيشتر و مقصود از «من يشاء» اراده حكميانه است . يعنى خداوند كسانى را كه شايستگى لازم براى بهره بردارى از هدايت مرحله چهارم را نيافته اند ، بر شايستگى آنها افزوده و آنها را رهنمون مى شود . مفهوم ضلالت «و يضّل من يشاء» كه در مقابل هدايت است ، به همين صورت است ; خداوند كسانى را ار هدايت مرحله چهارم محروم مى كند كه در خود شايستگى لازم براى بهره بردارى از توفيق و عناى ت ويژه الهى فراهم نساخته اند . پس معناى حقيقى «يضلّ» گمراهى نيست ، بلكه به معناى محروم ساختن از مرتبه اى از هدايت است كه نتيجه اين محروميت گمراهى از هدايت مرحله چهارم است . محروميتى كه به انتخاب خود شخص بوده و در حقيقت كيفر انتخاب نارواى خود او به حساب مى آيد . و اين خود شخص است كه زمينه گمراهى را فراهم كرده و باعث مى شود كه خداوند او را از هدايت محروم كند .•

[اميد بارتيمائوس]

آقا من اينطوري جواب شما رو نمي فهمم . اگه لطف كنيد آدرس كه مي ديد خود آيه رو هم بياريد ممنون مي شيم . ما كه مثل شما حافظ قرآن نيستيم . يه كمي هم زير ديپلم بنويسيد ما بفهميم.

شما در جواب گفتيد:

معناى حقيقى «يضلّ» گمراهى نيست ، بلكه به معناى محروم ساختن از مرتبه اى از هدايت است

خوب چه فرقي مي كند كه معناي آن چه باشد . به هر حال اين بي عدالتي وجود دارد .

محروميتى كه به انتخاب خود شخص بوده و در حقيقت كيفر انتخاب نارواى خود او به حساب مى آيد . و اين خود شخص است كه زمينه گمراهى را فراهم كرده و باعث مى شود كه خداوند او را از هدايت محروم كند .

اگر به انتخاب خود شخص بوده پس چرا خداوند مي فرمايد : «فَإِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَن يَشَآءُ وَيَهْدِى مَن يَشَآءُ ;(فاطر ،8)
مگر در اسلام نمي گويند بدي ها را به خدا نسبت ندهيد بلكه به خودتان نسبت بدهيد و خوبي ها را به خداوند . اگر اين طور است پس خداوند مهربان هيچ گاه كسي را از هدايت محروم نمي كند وگر نه خودش پيامبران را نمي فرستاد تا بشر را هدايت كنند ؟!

[m2babaey]

سلام به همه ی عزیزان
امروز اولین روزی است که من این تاپیک را می خوانم و از اینکه تا کنون نخوانده بودمش متعجب شدم. به هر حال ببخشید.
پاسخ عزیز "شیعه مذهب برتر" پاسخ خوبی بود و به نکات مهمی اشاره می کرد. اگر هم من الآن چیزی می نویسم شاید همان حرف ایشان باشد اما با کلماتی دیگر.
کدام یکی از ما هست که بگوییم خداوند کسی از ما را کافر آفریده و او هر کار هم بکند نمی تواند به سعادتی دست یابد؟
اگر منصفانه نگاه کنیم فکر نمی کنم کسی چنین عقیده ای داشته باشد. ممکن است که اشکال گرفته شود که بعضی ها در خانواده های بد به دنیا می آیند یا در کشورهایی که جمعیت آن کافر است به دنیا می آیند و آنها شانس اسلام آوردن ندارند.
جواب اینست که نداشتن شانس مسلمان شدن به دو صورت است: یکی وقتی که انسان در جایی باشد که از همه جا بی خبر باشد و اصلا نداند که دینی هست، اسلامی هست، تفاوت عقیده ای است، آنها ممکن است مستضعف شناخته شوند و به بهشت می روند (این که می گویم ممکن است به خاطر اینست که خدا بهتر می داند که کی واقعا مستضعف است و کی خودش را به نفهمی زده و البته خدا به کسی ظلم نمی کند) دسته ی دوم کسانی هستند که از اختلاف عقاید مطلع هستند اما به دلیل اینکه می ترسند محدودیتی در اعمالشان برایشان پیش آید یا ... در تحقیق سهل انگاری می کنند یا به عبارت دیگر می گویند "ولش". تا آنجا که من فهمیده ام عذر این افراد پذیرفته نیست چون خدا به انسان عقل داده و عقل می گوید که شخص باید در مواردی که مورد اختلاف است تحقیق کند یا اگر چیزی می شنود که به نظر موضوع مهمی می آید (مثلا معاد) نسبت به آن متفاوت نباشد. و انسان به خاطر این بی توجهی مستحق عقوبت می شود. البته کسی هم اگر استثنائا به لحاظ ذهنی یا فکری مشکل داشته باشد( فرد دیوانه) که دیگر بر او تکلیفی نیست.
اینها مقدمه بود به خاطر این که وقتی جواب سوال را می نویسم سوالات بالا پیش نیاید.
سرتان را درد نیاورم منظورم اینست که خداوند آنهایی که قرار است مکلف باشند را از اول و مادرزاد کافر یا شقی نمی آفریند. شخص پس از ورود به دایره ی تکلیف دو حالت دارد: یا مستضعف فکری خواهد بود (که معنایش در بالا توضیح داده شد و البته به نظر من در دنیای امروز بسیار نادر ممکن است اتفاق بیفتد)، یا اینکه به او مواردی عرضه می شود. این موارد می توانند شامل دعوت مستقیم به اسلام باشند، می تواند ایجاد سوالاتی مثل اینکه من از کجا آمده ام، به کجا خواهم رفت، حقیقت چیست و ... باشند. می تواند تکان خوردن احساسات بشر دوستانه و به تبع آن احساس نیاز به یک مکتب جامع باشند و خلاصه هر چیزی که انسان را به این فکر بیندازد که بعضی سوالات وجود دارند که او پاسخ آنها را نمی داند و اگر خوب بیندیشد آن سوالات سوالهای مهمی هستند.
در این حالت انسان دو راه ممکن است پیش بگیرد: یا به آن ندای فطرت و دعوت الهی (با هر وسیله ای که صورت گرفته ) پاسخ مثبت می دهد و یا به آن پشت پا می زند و میگوید "ولش". "بی خیال". "نخواستیم". "باشه مال خودت". و از این جور جوابها (در حرف زدن یا با خودش یا با دیگری)
مسلم است که اگر کسی هدایت شد، هدایت کننده ی او خداوند بوده است. اما اگر راه گمراهی پیش گرفت چه؟
اینجاست که خداوند هر کس را بخواهد گمراه می کند و هر کس را که بخواهد هدایت می کند. آن کسی را که بخواهد گمراه کند در واقع به خاطر راه گمراهی ای که انتخاب کرده (که توضیح داده شد) در همان راه گمراهی به حال خودش رها می کند که روز به روز در گمراهی خود بیشتر غرق شود. اما از بین کسانی که دعوت خدا را پاسخ نگفته اند کسانی وجود دارند که خداوند باز هم به آنها توفیق می دهد، دوباره آنها را فرا می خواند و آنها روزی هدایت می شوند. این گونه است که خداوند هر کس را که بخواهد هدایت می کند. البته خداوند حکیم است و وقتی به کسی لطفی می کند به خاطر کاری است که او انجام داده است. به عنوان مثال گمراهی ممکن است روزی به کسی احسان کند و این کار خوب او می تواند زمینه ی نجات او را فراهم کند. من شخصا از این نوع افراد سراغ دارم. مثالهای شخصی را نمی آورم اما این مثال را می زنم: روایت صریح داریم از پیامبر اکرم (ص) که کسی که به پدر و مادر خود نیکی می کند، اگر شقی باشد سعید می شود. (فعلا اکتفا می کنم و گرنه سه مورد دیگر در ذهنم هست)
بالاخره این نکته را اضافه می کنم که قرآن را خداوند نازل کرده است و من حداکثر از قطره ای از آن آگاهم (تازه اگر همان قطره هم باشد که خود محل سوال است). منظور اینکه آیات قرآن فقط یک تفسی ندارند و آنچه من اینجا آوردم برای رفع ابهام بود. و گرنه من کوچک تر از آنم که بخواهم در مورد کلام کسی که مرا آفریده اظهار نظر کنم.