روح چیست؟

[hoseintabar]

1- روح چیست ؟
روح، موجودی مجرد است - غير مادي و قابل قسمت نیست و حیات و فعالیت اعضای بدن، به او متكی است .
علامه طباطبائی در تفسیر "المیزان" می‏نویسد: "كلمه روح به طوری كه در لغت معرفی شده، به معنای مبدأ حیات است كه جاندار به وسیله آن قادر بر احساس و حركت ارادی می‏شود ولی مراد از روح در این آیات همان روح و نفس به نام "نفس ناطقه" می‏باشد كه در كالبد همه افراد انسانهای موجود، وجود دارد. و وجود آن از ناحیه خدا و وابسته به او است.(1)
قرآن میفرماید: فَإِذا سَوَّیتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی(2)
هنگامی كه كار انسان را به پایان رساندم و در او از روح خود (یعنی یك روح شایسته و بزرگ) دمیدم. و در آیه مباركه دیگر چنین وارد شده است:

2- واژه روح ؟
واژه روح در قرآن در آیات متعددی تكرار شده است و آن را منحصر به انسان و یا انسان و حیوان ننموده است، بلكه آن را در غیر انسان و حیوان نیز اثبات نموده است.
مثل جبرئيل .يا فرشته مخصوص .
قرآن می فرماید : تنزل الملائكة والروح .... (3) ملائکه و فرشته بزرگ به زمین نازل میشوند..
و نیز آیه ..فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجابا فَأَرْسَلْنا اِلَیها رُوحَنا (4).
مریم میان خود و آنان حجابی افكند و در این هنگام، ما روح خود را به سوی او فرستادیم".
وروح انسان : مانند آیه مباركه :
یسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی (5). از تو (ای پیامبر) راجع به روح می‏پرسند، بگو روح از كار خدا است و به شما جز اندكی از علم داده نشده است". در این آیه گرچه روح، مطلق آورده شده و لكن از قرائن موجود در آیه، استفاده می‏شود كه مراد از روح مورد سؤال، روح انسانی است كه به امر خدا انجام گردیده است. بنابر عقیده بیشتر مفسّران در آیه بالا روح به معنای روان و عامل حیات به‏كار رفته است .

پي نوشت:
1- ت تفسیر المیزان - موسوی، ج25، ص 340 - 341
2-سوره حجرآیه 29
3- سوره قدر آیه 4

4- سوره مریم آیه 17
5- سوره اسراء آیه 85
ادامه دارد.........

[meshkaat]

بنام خدا
روح ، به معانى مختلفى در قرآن به كار رفته است .

آيات 29 سوره حجر و 72 سوره ص ـ كه از جهت لفظ يكسان است ـ درباره روح انسانى است كه وجود او به آن است .
«فإذا سويتُه و نفختُ فيه من روحى فقعوا له سجدين ; پس چون به او سامان دادم و از روح خود در آن دميدم ، برايش به سجده درافتيد .»
در آيات ديگرى نيز القا و دميدن روح به بدن مادّى مورد توجّه قرار گرفته است ; مانند: «ثم سوّئه و نفخ فيه من روحه ; (سجده ، 9) سپس اندام او را موزون ساخت و از روح خويش در او دميد .»
بايد توجه داشت كه منظور از اضافه و نسبت روح به خدا (روحى) شرافت داشتن و بيان عظمت روح است .(1)
حقيقت روح : برخى از مفسران ، در بيان حقيقت روح انسانى اقوالى را ارائه كرده اند; ولى از آن جا كه دانش مربوط به روح انسان و كيفيت آن در اختيار عموم بشر قرار داده نشده ، تنها اقوالى پذيرفتنى است كه مستند به اخبار و روايات باشد . خداوند متعال مى فرمايد: «و يَسئلونك عن الروح قل الروح من أمر ربّى و ما أُوتيتم من العلم إلاّ قليلاً; (اسراء ، 85) اى رسول از تو درباره حقيقت روح مى پرسند . بگو: روح از امر پروردگار من است و علمى كه به شما روزى شده ، بسيار اندك است .»
انسان ، براى شناخت حقيقت يك امر ماورايى و خارج از قدرت دركش ابزارى جز روايات ندارد . در روايات نيز برخى از صفات روح آمده است ; چنان كه ابوبصير از امام باقر يا امام صادق (عليهما السلام ) روايت كرده كه حضرت در پاسخ وى در مورد «و يسئلونك عن الروح .. .» فرمودند: همان است كه در همه جنبندگان وجود دارد . ابابصير مى گويد: پرسيدم آن چيست ؟ فرمود: از عالم ملكوت و از قدرت است .(2)
چنان كه در ابتدا ذكر شد ، روح در قرآن به معنا و يا معانى ديگرى نيز به كار رفته است ; چنان كه در آيه 38 سوره نبأ و آيه 52 سوره شورى ـ بنابر احتمالى كه داده اند ـ روح به معناى فرشته است .(3)
*******

1 . تفسير الميزان ، ذيل تفسير آيه فوق .
1 . ترجمه الميزان ، ج 13 ، ص 296 ، به نقل از تفسير عياشى ، ج 2 ، ص 317 ، ح 163 .
1 : حقيقت روح ، احمد زمرديان

[hoseintabar]

3- حال پس خود روح از چه مبدأ و منشأ است؟
خداوند جواب داد كه مبدأ آن از فرمان خدا است و مانند نور خورشید بر ابدان تابیده و اگر فرمان الهی نبود و از ورای عالم طبیعت، دستوری نرسیده و فروغی نتافته بود، همه چیز جامد بود و صامت".
علامه طباطبائی در تفسیر "المیزان" می‏نویسد: " روح مبدأ حیات است كه جاندار به وسیله آن قادر بر احساس و حركت ارادی می‏شود ولی مراد از روح در این آیات همان روح و نفس به نام "نفس ناطقه" می‏باشد كه در كالبد همه افراد انسانهای موجود، وجود دارد. و وجود آن از ناحیه خدا و وابسته به او است.(1)
فَإِذا سَوَّیتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی (2)
هنگامی كه كار انسان را به پایان رساندم و در او از روح خود (یعنی یك روح شایسته و بزرگ) دمیدم". و در آیه مباركه دیگر چنین وارد شده است:

كلمه "من" در همه این آیات می‏فهماند كه روح از جنس و سنخ امر است
4- امر خدا چيست؟
و آنگاه امر را بیان می‏كند و می‏فرماید:
إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیئا أَنْ یقُولَ لَهُ كُنْ فَیكُونُ (3) .
جز این نیست كه هرگاه خداوند اراده كند چیزی را، امر كند به او و بگوید باش، پس به وجود می‏آید .
عالم خلق و عالم امر
به طور كلی در مطالعه آیات قرآنی در جهان آفرینش دو پدیده، جلب توجه می‏نماید: یكی پدیده "خلق" كه در مسیر سلسله علل و اسباب، قرار داشته و بر زمان و مكان، منطبق می‏گردد و مسیر تكامل را تدریجا می‏پیماید. دیگری پدیده "امر" كه نشان دهنده ارتباط موجودات با خداوند می‏باشد، در این پدیده، تدریج وجود ندارد و تنها با اراده خداوند به‏طور آنی، موجود می‏گردد و اسباب و وسائل مادّی در آن راه ندارد و در حقیقت پدیده و عالم امر كه روح از آن عالم است، عالم موجودات غیر مادی است8

علامه طباطبائی در معنای امر در ذیل آیاتی كه از تفسیر "المیزان" نقل كردیم، می‏گوید: امر هر چیز عبارت است از ملكوت آن چیز و برای هر موجودی، ملكوتی و امری است كه در آیات 185 و آیه 75 سوره انعام و آیه 4 سوره قدر به آن اشاره شده است. مطابق آیات قرآن هر دو پدیده یعنی پدیده مادی و قابل لمس یعنی "عالم خلق" و پدیده‏های امری و مجرد غیر مادی یعنی "امر و خلق" هر دو از جانب خداوند می‏باشد چنانكه در سوره اعراف آیه 54 می‏فرماید: "اَلا لَهُ الخَلْقُ وَ الأَمْرُ". "آگاه باشید كه آفرینش و تدبیر جهان از آنِ اوست یعنی به فرمان او است".
خداوند این معنی را در آیات دیگر از جمله آیه 59 سوره آل عمران، نیز متذكّر می‏گردد به این صورت كه ابتدا خلقت آدم را ذكر و ارتباط آن را با خاك كه یكی از اسباب آن است، بیان، سپس وجود آن را بدون ارتباط به چیزی با تعبیر "كُنْ" یعنی "باش" خاطرنشان می‏سازد پس كیفیت خلقت آدم به صورت تدریج، انجام پذیرفته ولی نفخ روح به صورت غیر تدریجی و یا پدیده امر به وجود آمده پس روح انسان به امر خداوند موجود گشته است و نظیر این آیه را خوانندگان می‏توانند در آیات 12 تا 14 سوره "مؤمنون" مطالعه نمایند.
چنانكه در آیه 59 سوره آل عمران ملاحظه می‏گردد، قرآن پیدایش پدیده روح را به عنوان كیفیتی متفاوت با مراحل قبلی، معرفی كرده است یعنی جنین در ماه‏های اول دوره جنینی، دارای حیات و در حال رشد و نموّ می‏باشد و موقعی كه رشد به حدّی رسید كه ساختمان قلب، كامل گردید و شروع به طپش نمود و اعضای بدن كامل شد، حیات نباتی جنین تبدیل به حیات عالی‏تری گردیده، پدیده دیگری به نام روح و نفس، به وجود می‏آید و از آن تعبیر به كیفیت امری شده است.
در روایت وارد از امام سجاد علیه‏السلام در تفسیر نورالثقلین(4) به این حقیقت اشاره شده كه حیات ابتدائی كه بیشتر، جنبه نباتی دارد به كیفیت بالاتری كه برای تعقّل و زندگی مستقل آماده گردیده، تبدیل می‏گردد .

پس؛ از آیات فوق استفاده می‏شود كه روح موجودی محقق و مجرّد از ناحیه پروردگار بوده، جسم نیست زیرا جسم قسمت‏پذیر بوده و روح، قسمت‏پذیر نیست، و روح عَرَض هم نیست زیرا كه عَرَض را به خود، قائم نبود و جان اصل آدمی است و همه اعضاء، تبع وی است،
رازی كه میان جانِ جانان منست *** دانسته نیست و گفتنش نیست روا

5- ويژگيهاي نفس و روح انسان چيست؟
امام صادق(ع) درباره آیه ( و نفس وماسواها ) فرمود : خلقها وصورها و قوله : ( فألهمهافجورها وتقواها ) أي عرفها و ألهمها ، ثم خيرها فاختارت .(5) خداوند ، روح را آفرید و همه خوبی ها و بدی ها را به او آموخت و آزادش گذاشت تا هرچه بخواهد انجام دهد.
امام علي(ع) فرمود : إن النفس لجوهرة ثمينة من صانها رفعها و من ابتذلها وضعها .(6)
روح انسان جواهرگرانقیمتی است که هر کس از آن محافظت کند ، بر ارزشش خواهد افزود و هر کس قدرش را ندانست و از آن مراقبت نکرد ، از ارزشش خواهد کاست.
پي نوشت:
1 - ترجمه آقای موسوی، ج25، ص 340 و 341
2- سوره حجر آیه 29
3- سوره یس آیه 82.
4-تفسير علي بن إبراهيم : ج2 ص 424
5- بحارالانوار ج24 ص 70
6- غرر الحكم : 3494

ادامه دارد...........