موضوع: شناخت گفتگو و لوازم آن

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام
بی شک آنچه که در به نتیجه رسیدن گفتگو مهم است ، توجه به تعریف ، ضرورت ، اهداف ، شرایط و موانع آن است . انسان بدون شناخت درست از گفت و گو و لوازم آن ، یا موفق به انجام گفت و گو نمی شود و یا در رسیدن به هدف های خود ناکام می ماند برای همین در این موضوع به این کلیات می پردازیم تا انشاء الله زمینه ای باشد برای استفاده بیشتر از گفتگو هایی که در سایت صورت میگیرد

التماس دعا

برای گفتگو در اصطلاح تعاریف گوناگونی گفته شده برای نمونه :

1) گفتگو مستلزم انفتاح و آزاد اندیشی است زیرا گفتگو با دیگری به معنی هم اندیشی با او و بیرون آمدن از قلمرو تنها اندیشیدن است ؛ قلمروی که تنها حاوی مایه های شخصیت فرد است و فاقد مایه های شخصیتی کسان دیگری است که چه بسا از لحاظ سرشت و خصوصیات با او همسان نیستند ؛ از این رو هم اندیشی انسانی را با دیگری ، با صدایی قابل شنیدن ، گفتگو می نامیم گفتگو یعنی فرایند اندیشیدن مشترک که گاه با تبین و گستراندن اندیشه و گاه به منظور تعمیق و ریشه دار کردن آن است ( محمد حسین فضل الله ، ضرورت گفتگوی ادیان و مذاهب ، هفت آسمان ، ش 7 ص 10)

2)محمد لگن هاوس در کتاب سیاحت اندیشه در سپهر دین ، ص 33 در تبیین گفتگو می نویسد : در گفتگو ،ما هم میزبانیم و هم میهمان ، دیگری ما را به شرکت در ضیافت اندیشه ها ، ارزشها و آرمان های خود دعوت می کند و ما در نیز در مقابل ، او را به چنین ضیافتی فرا می خوانیم . هنگام استماع باید آداب مهمانی ، و هنگام سخن گفتن ، باید آداب میزبانی را رعایت نمائیم ؛ این امری است ظریف و حساس ، چون اگر طرفین آداب درست آن را رعایت نکنند گفت گو از هم فرو می پاشد ؛ پس گفتگو یعنی درک درست از همدیگر

یا نگاهی اجمالی به آنچه که گفته شد می توان فهمید که مهم ترین نکته در مساله گفتگو درک و احترام متقابل است ؛ باید ابتدا شخصی که با او گفتگو می کنیم را بشناسیم و با احترام به باورهای او ، با او گفتگو کنیم شورای واتیکان دوم نیز به همین نکته در باب گفتگو معتقد است و بیان می کند : دیالوگ یعنی هر طرف از گفتگو امیدوار باشند که طرف مقابل را بشناسند و شناخت خود را نسبت به دیگری افزایش دهند و عمق ببخشند
(Vatican council- 1992- p 744 )

پس می توان دیالوگ و گفتگو را اینگونه تعریف نمود : هر شکل از نشست یا ارتباط بین اشخاص ، گروه ها یا جوامع برای رسیدن به فهم بیشتر حقیقت با جهت رفع سوء ظن یا روابط انسانی بیشتر که در آن احترام متقابل رعایت گردد گفتگو نامیده میشود

انشاء الله در نوشته های بعدی در زمینه ضرورت ، اهداف ، و شرایط و ... گفتگو مواردی رو بیان خواهیم نمود

التماس دعا

ابتدا سخن خود را ضمن تبریک عید قربان خدمت همه دوستان گرامی با کلامی از مولای متقیان آغاز می کنم

حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند : من استبد برایه هلک ، و من شاور الرجال شارکها فی عقولها
کسی که استبداد رای داشته باشد هلاک می شود و هر کس با مردان بزرگ مشورت کند در عقل و دانش آنها شریک می شود

ضرورت گفتگو

باوجود همه اختلاف های فکری و عملی ، ارتباط انسان ها با همدیگر مساله ای است که نمی توان از آن دوری نمود چون جدایی انسانها رشد و اندیشه را متوقف نموده و مانع بزرگی در برابر آزاد اندیشی حقیقی نسبت به مسائل زندگی است و بی شک گفتگو سر آغاز ، هم اندیشی و همدلی است .

آغازگر گفتگو خداوند تبارک و تعالی است هنگامی که انسان را خلق نمود نخست با فرشتگان گفتگو کرد و آگاهشان کرد که جانشینی در زمین قرار خواهد داد و در پاسخ سوال آنان در مورد این جانشین و نتیجه و تاثیر آن فرمودند : وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِإِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُواْ أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنيُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاء وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَوَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ ( سوره بقره آیه 30)
و حتی خداوند همانگونه که در سوره اعراف آیان 11الی 18 آمده است با ابلیس نیز به گفتگو می پردازد و درباره خلقت آدم و عدم سجده ابلیس بر سایر موارد بحث می نماید

بی شک موارد گفتگوی خداوند تبارک و تعالی با انبیاء ، با بندگان و همچنین گفتگوی انبیاء با مردم که به وفور در قرآن کریم آمده است دلیل بسیار محکمی بر اهمیت گفتگو است . این گفتگوها در آغاز آفرینش انسان جهت زدودن ابهام بوده اما طبیعی است که پس از ورود انسان به هستی وظیفه دیگری نیز وجود دارد و آن حضور در درگیری های فکری است تا در نتیجه آن یک اندیشه که بر اساس برهان و استدلال ارائه شده بر اندیشه های دیگر چیره شود ( با استفاده از کتاب ضرورت گفتگوی ادیان و مذاهب ، محمد حسین فضل الله ، ص 8 الی 10)

با استفاده از آیات مختلف قرآن کریم در می یابیم که اسلام طرفدار گفتگو است نه شمشیر و زور و چون معتقد است آن چه بر نبی اکرم (صلی الله علیه و آله ) وحی شده متناقض با عقل نیست لذا خود همه را به گفتگو دعوت نموده و بر ضرورت آن تاکید بسیار دارد .

البته مشخص است گفتگوی مورد قبول اسلام گفتگویی است که همراه با احترام و درک متقابل باشد و از گفتگویی که اهداف مغرضانه داشته باشد نهی می کند در سوره عنکبوت آیه 46 می خوانیم : با اهل کتاب جز به آن شیوه ای که بهتر است مجادله نکنید مگر با کسانی از ایشان که ستم نموده اند .

ادامه دارد

با سلام

اهداف گفتگو

گفتگو و تبادل آراء و نظرات ميان مسلمانان از صدر اسلام وجود داشته و دارد مسلما يکي از پرسشهاي بنيادي در زمينه گفتگو مخصوصا گفتگوي بين ادياني مساله هدف است چرا که چهار چوب هر گفتگويي تابع هدفي آن است البته در زمينه اهداف گفتگو نظرات متفاوت است .

آنچه تصور مي کنم با توجه به رسالت سايت بهتر است ما در پي آن باشيم شناخت بيشتر است نه دعوت و تبشير لذا مي توان اهداف گفتگوي قرآني را چنين بيان نمود
1)شناخت عميق دين ، از باب تعرف الاشياء ياضدادها او باغيارها
2)تقويت جبهه معنويت از طريق شناخت زيبايي ها قرآن
3)معرفي قرآن و پاسخگويي به سوالات
4)شناخت درست افکار ديگران و رفع سوء تفاهمات
5)گسترش فرهنگ پرسشگري و گفتگو همراه با سعه صدر و احترام متقابل
6)...
بصورت کلي هدف از گفت و گو نبايد تحميل عقيده و نظر شخصي به طرف مقابل باشد بلکه لازم است گفتگو بر اساس اصل پذيرش ديگري و احترام متقابل به عقايد و آراء همديگر با هدف کسب شناخت بيشتر و رفع سوء تفاهمات و ارائه راهکارهاي مناسب براي برون رفت ازبن بست ، صورت گيرد

ادامه دارد

شرایط گفتگو

یکی از امور مهم در گفت و گو ، توجه به شرایط گفتگو است . در قرآن کریم اصولی وجود دارد که برای گفت و گو معتبر و ضروری است :

1) اصل تبعیت از آگاهی وعلم : وَلاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ ؛( سوره اسراء آیه 36) ( ایانسان ) هرگز از آن چه علم و اطمینان نداری ، پیروی مکن ؛ یعنی گفتگو باید بر اساس علم باشد نه حدس ، تهمت و افترا.

2) اصل پذیرش وجود اختلاف در بین اقوام و ملت ها : یا أَیهَُّا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکمُ مِّن ذَکَرٍ وَ أُنثیَ‏ وَ جَعَلْنَاکمُ‏ْ شُعُوبًا وَ قَبَائلَ لِتَعَارَفُواْ إِنَّ أَکْرَمَکمُ‏ْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَئکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ (سوره حجرات آیه 13) ای مردم ، ما همه شما را از مرد و زنی آفریدیم و آن گاه شعبه های بسیار و فرق مختلف گردانیدیم تا یک دیگر را بشناسید ( و بدانید مع اصل و نسب مایه افتخار نیست بلکه ) بزرگوارترین شما نزد خدا با تقواترین شما است ، خداوند کاملا آگاه است " از این رو مباهات و برتر دانستن نژاد ، ملیت و ... در آغاز گفتگو ، آن را بی نتیجه خواهد گردانید

3) اصل رعایت ارزشهای اخلاقی ؛ مانند احترام به نظرات دیگران ، برخورد خوب همراه با رعایت انصاف و خوش بینی نسبت به دیگران : يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاء مِّن نِّسَاء عَسَى أَن يَكُنَّ خَيْرًا مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ( سوره حجرات آیه 11) اى كسانى كه ایمان آورده‏اید نباید گروهى از مردان شما گروه دیگر را استهزاء كنند، شاید آنها كه مورد استهزاء واقع مى‏شوند بهتر از مسخره كنندگان باشند. و همچنین زنان یكدیگر را مسخره نكنند، زیرا ممكن است زنان مسخره شده از آنها كه مسخره مى‏كنند بهتر باشند. و مبادا از یكدیگر عیب جویى كنید و زنهار از اینكه یكدیگر را با القاب زشت و ناپسند یاد كنید كه پس از ایمان آوردن، نامى كه نشان از فسق و فجور دارد بسیار زشت است و هر كس كه از این رفتار توبه نكند ستمگر و ظالم است.

4) اصل آزادی در فکر و اندیشه : وَقُلِ الْحَقُّ مِن رَّبِّكُمْ فَمَن شَآءَ فَلْيُؤْمِن وَمَن شَآءَ فَلْيَكْفُرْ ( سوره کهف آیه 29) و بگو : حقّ از سوى پروردگار شما رسيده است، پس هر كه خواست ايمان آورد و هر كه خواست كافر شود

البته نکته ای که لازم است در اینجا بیان کنم این می باشد که هر عقیده ای در گفتگو محترم است اما این احترام و آزادی به معنی سلب مسئولیت و اباحه گری نیست

5) و بالاخره اصل توجه به خود سخن نه گوینده آن؛ ( آیه 17و 18 سوره زمر ) پیروی از معیارهای علمی و عملی برای جلوگیری ازاختلافات نادرست ( سوره حج آیه 8) ؛ استفاده از توان معنوی ،مانند بهرمند شدن از کلمات قدسی و روایات منقول از انبیاء و اولیاء و ....

همه این مواردی که عرض شد را می توان از آموزه های قرآنی بدست آورد و بدیهی است جهت کامیابی در گفت و گو ، لازم است انسان روش و آداب درست دیالوگ را رعایت نماید
التماس دعا

با سلام

بر اساس شرایط گفت و گو برای گفت و گو کنندگان نیز شرایطی لازم است که به برخی از آنها اشاره می کنیم

شرایط گفتگو کنندگان

1) داشتن توانایی لازم برای گفت و گو ، بر پایه مبانی علمی و پژوهشی
2) شناخت عواملی که باعث تفرقه و دوری با طرف مقابل می شود
3) توجه به ارزشهای معنوی و اصول اخلاقی مانند : انصاف ، گذشت و راستی
4) برخوردای از حسن نیت و خالی بودن اذهان دو طرف از مقاصد ناپسند
5) مدارا و باور داشتن طرفین به آزادی اندیشه و اظهار نظر در مسائل نظری بر مبنای دلیل
6) طرح مسائل در فضای آرام و دوستانه ، بدون دعوا ، احساس غرور و تکبر و برتری نژادی و قومی
7) داشتن سعه صدر و بردباری در برابر آرای مخالفین
8) توجه به هدف و نتیجه گفت و گو


ادامه دارد

گفتگو و جایگاه آن در قرآن

قرآن مجید گفتگو را به عنوان اصلی مسلم پذیرفته و به آن دعوت کرده است . در اینجا به برخی نمونه های آن اشاره می کنیم .

1)چگونگی گفت و گو در دیدگاه قرآن کریم

در قرآن درباره چگونگی گفت و گو مواردی بیان شده است که به برخی از آن ها اشاره می کنیم :

الف) گفت و گو با محوریت بصیرت و آگاهی:
قُلْ هَـذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَاْ وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللّهِ وَمَا أَنَاْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ (سوره یوسف آیه 8)

ب) گفتگو با استفاده از بهترین شیوه برخورد:
ادْعُ إِلَي سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ (سوره نحل آیه 125)

ج) گفت و گو با محوریت دین الهی که از نظر قرآن دین همان اسلام و تسلیم شدن است:
ان الدین عند الله الاسلام ( سوره آل عمران آیه 9) فَإِنْ حَآجُّوكَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِىَ لِلَّهِ وَمَنِ اتَّبَعَنِ وَقُلْ لِّلَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَبَ وَالْأُمِّيِّينَ ءَأَسْلَمْتُمْ فَإِنْ أَسْلَمُواْ فَقَدِ اهْتَدَوْاْ وَإِنْ تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلَغُ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ ( سوره آل عمران آیه 20)

ادامه دارد

2) گفت و گو برای کشف حقیقت

زمانی که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم با مشرکان به گفتگو می پردازد قرآن به ایشان دستور می دهد که بگو" ...... وَإِنَّآ أَوْ إِيَّاكُمْ لَعَلَىٰ هُدًى أَوْ فِي ضَلاَلٍ مُّبِينٍ "( سوره سباء آیه 24) ما یا شما یا بر حق هستیم و یا در گمراهی

با توجه به آیه ای که بیان شد یکی دیگر از ویژگیهای گفت و گو از دیدگاه قرآن ، این است که گفتگو کنندگان در پی حق جویی باشند البته مسلما منظور این نیست که گفتگو کنندگان پیش فرض نداشته باشند بلکه هدف آن است که نتیجه از قبل قطعی نباشد ؛ یعنی نتیجه باید در حین گفتگو مشخص شود ؛ چون اگر شخصی قبل از شروع گفتگو پیش فرضی را مطرح نماید که طرف مقابل آن را نپذیرد طبیعی است که گفتگو بی ثمر خواهد ماند . بلکه باید از ابتدا برای کشف حقیقت به گفت و گو نشست و هر کس عقیده خود را درحین گفت و گو و بر اساس اصول و شرایط گفت و گو اثبات نماید مسلما اگر مساله ای در این نوع گفتگو ها به اثبات رسد بهتر مورد پذیرش قرار میگیرد تا موردی که از همان اول بصورت پیش فرضی مطرح شده و در نتیجه طرف مقابل در برابر آن موضع مخالفت گرفته باشد.

جایگاه گفت و گو در سیره حضرت ختمی مرتبت (ص)

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله برگفت و گو بسیار تاکید داشته و حتی در مقابله با کفار هم اصل را بر گفت و گو قرار می دادند و سپس دستور مقابله را صادر می نمودند در کتاب های حدیثی مانند فروع کافی ج 1 ،مستدرک الوسایل ج 11 ، دعائم الاسلام ج 1و2 در باب جهاد ، بابی به عنوان "دعاء العدو" آمده و ضمن آن در این باره مطالبی از سیره رسول خدا نقل شده است که ایشان می فرمود : پیش از آنکه به فکر جنگ با آنان باشید ، از در گفت و گوی برهانی نسبت به معتقدات دین با آنان صحبت کنید . پیامبر اعظم (ص) و نمایندگان ایشان بنابر تاکید آن حضرت هرگز پیش از آنکه گفتگوی های مسالمت آمیز با اقوام داشته باشند و از ثمر بخش بودن آن نا امید شوند ، با هیچ گروهی مقابله نمی کردند ( با استفاده از محمد حسین پژوهنده ، جایگاه گفت و گوی ادیان در کتاب ،سنت و سیره ،اندیشه حوزه ش46،ص28 )

دسته ای اسیر را نزد حضرت رسول اکرم (ص) آوردند ، حضرت پرسیدند آیا اسلام قبلا به آنان معرفی و عرضه شده بود ؟ گفتند : نه . ایشان فرمودند : پس آنان را به همان محل امنشان که در آن بوده اند برگردانید و آن گاه این آیه را تلاوت فرمودند که ای پیامبر ، ما تو را فرستادیم تا شاهد و مژده دهنده و بیم دهنده باشی و مردم را به دستور خداوند به سوی او دعوت کنی و چراغی تابناک باشی (همان)

ادامه دارد

در این پست به برخی از موارد گفت و گو میان نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و دیگران به اختصار می پردازیم

الف) پیامبر اسلام بعد از آشکار شدن دعوتش ، دوباره خویشاوندان خود را دعوت کرد و با آنان به گفت و گو پرداخت و از آنان خواست که به گفته هایش بیندیشند و سپس ایمان آوردند (محمد بن اسحاق ،السیره ص146 ؛رفیع الدین اسحاق بن محمد همدانی ،سیرت رسول الله ص122 )

ب) پیامبر با راهبی به نام شمعون بن لاوی بن یهودا به گفت و گو پرداخت ( ابن شعبه الحرانی ،تحف العقول عن آل الرسول ص 17)

ج) روایتی از امام صادق (ع) از پدرش تا امیرالمؤمنین نقل است که فرمودند : پیامبر با نمایندگان پنج گروه یهود ، نصارا ، دهریه ، ثنویه ، و مشرکان عرب در مجلسی به بحث و گفت و گو پرداخت (ابی منصور احمد بن علی طبرسی ،الاحتجاح ج 1 ص27 – 44)

د) ابن اسحاق از مناظره جماعتی از یهودیان مدینه (خیبر) با پیامبر و همچنین از گفت و گوی آن حضرت با مسیحیان نجران که به مباهله انجامید ، خبر داده است (رفیع الدین اسحاق بن محمد همدانی ،سیرت رسول الله ،ص 251 و 255)

هــ ) طبرسی نیز جلسه هایی از مناظره دینی میان پیامبر اعظم و دیگران را بیان می دارد (ابی منصور احمد بن علی طبرسی ،الاحتجاح ج 1 ص 81 به بعد)

و ) رسول خدا (ص) گفت و گوهایی (غیر دینی) متعددی با مشرکان داشت ؛ مثل پیمان حدیبیه که پس از شکت مشرکان در واقعه احزاب در سال ششم هجری رخ داد ( رسول جعفریان تاریخ سیاسی اسلام ج 1 ص585 )

البته آنچه گفته شد تنها نمونه هایی از دیدار ها و گفت و گوهای پیامبر بزرگوار است و با توجه به این نمونه ها گفت و گو در سیره حضت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم ) از اهمیت خاصی برخوردار بوده و برخلاف تبلیغاتی که برخی علیه اسلام و پیامبر دارند ، ایشان همواره بر گفت و گو حتی در میدان های جنگ نیز تاکید داشتند و در بسیاری موارد ، گفت و گو را در بر برهر امری مقدم می نمودند.