موضوع: "اِنَّ اللّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّیَ یُغَیِّروا ما بِاَنفُسِهِم"

بسم اللهدقدقه دارم پس وجود دارم /برای همین خودم شروع می کنم




"اِنَّ اللّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّیَ یُغَیِّروا ما بِاَنفُسِهِم". سوره رعد، آیه11



روایاتى در بیان مراد از: (ان الله لایغیر ما بقوم حتى یغیروا ما بانفسهم ...)



در همان كتاب از ابى عمر و مدائنى از امام صادق (علیه السّلام ) روایت كرده كه فرمود: پدرم همواره مى فرمود: خداوند قضاى حتمى رانده كه از هیچ بنده اى نعمتى را كه به او ارزانى داشته از او سلب نكند، مگر آنكه خود بنده كارى كند كه مستوجب سلب نعمت شود، در آن صورت آن نعمت رابخاطر آن گناه سلب مى كند، و این همانست كه در قرآن كریم فرموده : (ان اللّه لا یغیر ما بقوم حتى یغیروا ما بانفسهم ).
و نیز در همان كتاب از احمد بن محمد از ابى الحسن الرضا (علیه السّلام ) روایت كرده كه در ذیل آیه (ان اللّه لا یغیر ما بقوم حتى یغیروا ما بانفسهم و اذا اراد اللّه بقوم سوء فلا مرد له ) فرموده : پس زمام امور به دست خداست .
مؤ لف : این روایات اشاره است بهمان بیانى كه ما در معناى آیه گذراندیم .
و در معانى الاخبار به سند خود از عبداللّه بن فضل از پدرش روایت كرده كه گفت : از ابا خالد كابلى شنیدم كه مى گفت : از زین العابدین على بن الحسین (علیهما السلام ) شنیدم كه مى فرمود: گناهانى كه نعمت را تغییر مى دهند عبارتند از: ظلم بر مردم ، ترك عمل خیرى كه بدان عادت شده ، كفران نعمت ، و ترك شكر، و این همانست كه خداى تعالى درباره اش فرموده : (ان اللّه لا یغیر ما بقوم حتى یغیروا ما بانفسهم ).
و نیز در همان كتاب به سند خود از حسن بن فضال از حضرت رضا (علیه السلام ) روایت كرده كه در ذیل آیه (هو الذى یریكم البرق خوفا و طمعا) فرموده خوف براى مسافر و طمع براى حاضر و مقیم است ، (مسافر خواهان نبود آن ، و حاضر خواهان آنست ).
و در تفسیر نعمانى از اصبغ بن نباته از على (علیه السّلام ) روایت كرده كه در تفسیر جمله (و هو شدید المحال ) فرموده : مقصود آنست كه مكر خداوند شدید است .
و شیخ در امالى به سند خود از انس بن مالك روایت كرده كه گفت : رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) مردى را نزد یكى از فراعنه عرب فرستاد تا او را بسوى خداى عز و جل دعوت كند، مرد دعوت خود را كرد، فرعون نامبرده پرسید: بگو ببینم این خدائى كه مرا بسویش مى خوانى آیا از نقره است یا از طلا یا از آهن ؟ مرد نزد رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) برگشته گفته او را نقل كرد، حضرت فرمود: برگرد و دعوت خود را مجددا برسان . عرض كرد یا رسول الله او از پذیرفتن دعوتم سركشى كرد. فرمود: (به تو مى گویم ) برگرد. مرد برگشته و او را بدین توحید دعوت نمود، او هم همان پاسخ اولى را داد، در همین بین قطعه ابرى در آسمان غرش كرده صاعقه اى بر سر او انداخت و كاسه سرش را برد و او را هلاك كرد، آنگاه این آیه نازل شد: (و یرسل الصواعق فیصیب بها من یشاء و هم یجادلون فى اللّه و هو شدید المحال ).
مؤ لف : گفتارى كه در آخر این روایت داریم ، همان گفتاریست كه در آخر داستان عامر و اربد داشتیم ، به اضافه اینكه در این خبر دارد كه دنبال داستان مزبور آیه (و یرسل الصواعق ...)، نازل شد، و حال آنكه جمله مزبور قسمتى از آیه است و اگر بنا بود آیه نازل شود مى باید از اول ، یعنى از (و یسبح الرعد بحمده ...) نازل شود، و در شاءن نزول معنا ندارد كه نصف آیه نازل گردد.

إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ‏
خدا نعمت و آسايش جامعه و مردمى را دگرگون نمى‏سازد و آن را به بلا و گرفتارى تبديل نمى‏كند، مگر اين كه آنان در خويشتن دگرگونى نامطلوب فكرى و اخلاقى و عملى پديد آورند و به جاى فرمانبردارى از خدا و گام سپردن در راه عدالت و آزادى و پروا، راه گناه و زشتى و بيداد را در پيش گيرند.
«ابن عباس» مى‏گويد: هر گاه خدا به جامعه‏اى نعمتى ارزانى داشت و آنان به راستى سپاس آن را بجا آوردند، بر نعمت خويش مى‏افزايد، امّا زمانى كه راه ناسپاسى در پيش گرفتند، نعمت خود را از آنان سلب مى‏نمايد.
اميرمؤمنان عليه السلام در اين مورد مى‏فرمايد: «اذا اقبلت عليكم اطراف النّعم فلا تنفروا اقصاها بقلة الشّكر.»
هنگامى كه نعمت‏هاى خدا به شما روى آورد، با سپاس اندك آنها را از خود دو نسازيد. وَ إِذا أَرادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوْءاً فَلا مَرَدَّ لَهُ‏ و هر گاه خدا به خاطر عملكرد ظالمانه و زشت جامعه و مردمى كيفر آنان را خواست و عذابى برايشان مقرر داشت، راه دفاع و نجاتى براى آنان نيست و هيچ كسى نمى‏تواند آن عذاب را از آن تبهكاران بازگشت دهد. وَ ما لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ والٍ. و جز خدا برايشان يار و ياورى نخواهد بود كه عذاب را از آنان دور سازد.

«ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّراً نِعْمَةً أَنْعَمَها عَلى‏ قَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ وَ أَنَّ اللَّهَ سَميعٌ عَليمٌ»

اين، بخاطر آن است كه خداوند، هيچ نعمتى را كه به گروهى داده، تغيير نمى‏دهد جز آنكه آنها خودشان را تغيير دهند و خداوند، شنوا و داناست! (انفال، 53)




«لَهُ مُعَقِّباتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ وَ إِذا أَرادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوْءاً فَلا مَرَدَّ لَهُ وَ ما لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ والٍ»

براى انسان، مأمورانى است كه پى در پى، از پيش رو، و از پشت سرش او را از فرمان خدا [حوادث غير حتمى‏] حفظ مى‏كنند (امّا) خداوند سرنوشت هيچ قوم (و ملّتى) را تغيير نمى‏دهد مگر آنكه آنان آنچه را در خودشان است تغيير دهند! و هنگامى كه خدا اراده سويى به قومى (بخاطر اعمالشان) كند، هيچ چيز مانع آن نخواهد شد و جز خدا، سرپرستى نخواهند داشت! (اسراء، 11)

فيض رحمت خدا بيكران و عمومى و همگانى است ولى به تناسب شايستگى‏ها و لياقتها به مردم مى‏رسد.

در ابتدا خدا نعمتهاى مادى و معنوى خويش را شامل حال اقوام مى‏كند، چنانچه نعمت هاى الهى را وسيله‏اى براى تكامل خويش ساختند و از آن در مسير حق مدد گرفتند، و شكر آن را كه همان استفاده صحيح است بجا آوردند، نعمتش را پايدار بلكه افزون مى‏سازد.

اما هنگامى كه اين مواهب وسيله‏اى براى طغيان و سركشى و ظلم و بيدادگرى و تبعيض و ناسپاسى و غرور و آلودگى گردد در اين هنگام نعمت ها را مى‏گيرد و يا آن را تبديل به بلا و مصيبت مى‏كند.

بنا بر اين دگرگوني ها همواره از ناحيه ما است و گرنه مواهب الهى زوال‏ناپذير است.

___________
(تفسير نمونه، ج‏7، ص 207)

عقابى كه خداوند معاقبين را با آن عذاب مى‏كند هميشه به دنبال نعمت الهى‏اى است كه خداوند قبل از آن عقاب ارزانى داشته، به اين طريق كه نعمت را برداشته عذاب را به جايش مى‏گذارد.

هيچ نعمتى از نعمت‏هاى الهى به نقمت و عذاب مبدل نمى‏شود مگر بعد از تبدل محلش كه همان نفوس انسانى است، پس نعمتى كه خداوند آن را بر قومى ارزانى داشته وقتى به آن قوم افاضه مى‏شود كه در نفوسشان استعداد آن را پيدا كنند، و وقتى از ايشان سلب گشته و مبدل به نقمت و عقاب مى‏شود كه استعداد درونيشان را از دست داده و نفوسشان مستعد عقاب شده باشد.

و اين خود يك قاعده كلی است در تبديل نعمت به نقمت و عقاب.

____________
(ترجمه الميزان، ج‏9، ص 132)

از امام صادق علیه السلام نقل شده:
"ما أنعم اللَّه على عبد بنعمة فسلبها إياه حتى يذنب ذنبا يستحق بذلك السلب‏"، خداوند هيچ نعمتى كه به بنده‏اى بخشيده از او نمى‏گيرد مگر اين كه گناهى كند كه به خاطر آن مستحق سلب آن نعمت شود. (اصول کافی، ج 2، ص 274، حدیث 24)


در حديث ديگرى نیز از آن امام آمده:
"خداوند پيامبرى را مامور كرد كه اين سخن را به قوم خود بگويد كه هيچ جمعيت و گروهى كه در پرتو اطاعت من در خوشى و آسايش بوده‏اند، از آن چه موجب رضايت من است تغيير حالت نداده‏اند مگر اين كه من هم آنها را از آن چه دوست مى‏دارند به آن چه ناخوش دارند تغيير حال داده‏ام، و هر گروه و خانواده‏اى كه به خاطر معصيت گرفتار ناراحتى بوده‏اند، سپس از آن چه موجب عدم رضايت من است تغيير موضع داده‏اند من هم آنها را به آن چه دوست دارند رسانده و تغيير موضع داده‏ام". (همان، حدیث 25)

بر سر گور کشیشی در کلیسای وست مینستر نوشته شده است :
« کودک که بودم می خواستم دنیا را تغییر دهم . بزرگتر که شدم متوجه شدم
دنیا خیلی بزرگ است من باید انگلستان را تغییر دهم . بعد ها دنیا را هم بزرگ

دیدم و تصمیم گرفتم شهرم را تغییر دهم . در سالخوردگی تصمیم گرفتم
خانواده ام را متحول کنم . اینک که در آستانه مرگ هستم می فهمم که

اگر روز اول خودم را تغییر داده بودم ، شاید می توانستم دنیا را هم تغییر دهم

پس:ان الله لا یغیر ما بقـوم حتی یغیروا ما بانفسهم.